Chỉ ra sự thay đổi trong tâm trạng của Thuý Kiều trước, trong và sau khi trao kỉ vật cho Thuý Vân.

- Trước khi trao kỉ vật: Kiều một mình đắm chìm trong trạng thái bối rối, thao thức, dằn vặt cao độ: Nỗi riêng riêng những bàn hoàn/ Dầu chong trắng đĩa, lệ tràn thấm khăn. Khi cơ hội đến từ lời “hỏi han” ân cần của Thuý Vân, Thuý Kiều hiểu rõ cái khó của việc "trao duyên": Hở môi ra cũng thẹn thùng/ Để lòng thì phụ tấm lòng với ai. Và sau đó là lời cậy nhờ tha thiết: Keo loan chắp mối to thừa mặc em, ...

- Khi trao kỉ vật:

+ Ban đầu Kiều thể hiện sự trân quý khi nói và trao cho em từng kỉ vật: “chiếc vành" (vòng xuyến Kim Trọng tặng Kiểu), “bức tờ mây" (bức chữ thể nguyễn, giao ước kết đôi giữa hai người), “phím đàn” (phím đàn mà Kiều từng gảy cho Kim Trọng nghe), “mảnh hương nguyền" (mảnh hương trầm đốt trong đêm thể nguyền còn sót lại), ...

+ Nhưng từ ngữ và cách nói của Thuý Kiều cho thấy trong thâm tâm nàng không khỏi lưu luyến, tiếc nuối. Các từ ngữ nói về kỉ vật như: "của chung" (Duyên này thì giữ vật này của chung), "ngày xưa" (Phím đàn với manh hương nguyền ngày xưa); trong lời nói với Thuý Vân, nàng hình dung mai sau mình trở về như một hồn ma trong gió và cầu xin một niềm cảm thương, một ân huệ khiêm nhường nhất: Dạ đài cách mặt khuất lời/ Rảy xin chén nước cho người thác oan.

- Sau khi trao kỉ vật:

+ Càng nghĩ nhiều đến “phận bạc” của mình, Kiểu càng trân trọng, nhớ thương Kim Trọng và càng mặc cảm, xót xa; ân tình giữa hai người khó lòng tính đếm (Kể làm sao xiết muồn vàn ái ân) và khi phải chia li thì bái biệt bằng “trăm nghìn ... lạy", ...

+ Cuối cuộc trao duyên, Thuý Kiểu lâm vào trạng thái tột cùng đau khổ, dần vặt, lời Kiều trở nên ai oán (Phận sao phận bạc như vôi/ Đã đành nước chảy hoa trôi lỡ làng), nức nở khác thường (Ôi Kim Lang! Hỡi Kim Lang!/ Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây!). Thuý Kiểu ngất đi, sau khi đã dành hết sự tỉnh táo, sáng suốt cuối cùng để hoàn thành cái việc khó nhất là thuyết phục Thuý Vân thay mình lấy Kim Trọng và trao kỉ vật cho em.