THÁNG HAI: TƯƠNG TƯ HOA ĐÀO

(Vũ Bằng)

“(1) Đã lâu lắm, chúng mình không được tin tức của nhau Quỳ nhỉ. Chiến tranh cắt đứt ân tỉnh của hai ta: thôi đành lấy câu vận mệnh để khuây dần thương nhớ vậy.

(2) Nhưng thương nhớ kì lạ lắm. Có những đêm không ngủ, nằm nghe tiếng mưa rơi, tôi cố nhớ lại nét mặt của người thương, mà không hiểu tại sao con mắt, miệng cười và mở tóc xõa trên hai bờ vai tròn trĩnh lại lu mờ như thể chìm đắm trong khói sóng. Mà trái lại có những kỉ niệm rất bé nhỏ, rất tầm thường lại hiện ra rõ rệt, không suy suyển một ly trong trí óc của người nặng nợ lưu ly, nằm buồn trong gác nhỏ ngâm câu thơ nhớ vợ:

Ủ ê nét liễu sầu tuôn gió,

Thổn thức tình tơ lệ ướt bào.

Hoa tui còn đâu duyên tác hợp,

Mây bay rồi nữa giấc chiêm bao!

(3) Tôi nhớ những buổi tối đi trên con đường Tòa Án ngan ngát mùi hoa sữa, nhớ những đêm trăng hai đứa dắt nhau trên đường Giảng Võ xem chèo, những đêm mưa ngâu, thức dậy thổi một nồi cơm gạo vàng ăn với thịt con gà mái ấp. Bao trùm tất cả những niềm thương nỗi nhớ ấy, tôi nhớ nhất một đêm cuối tháng Giêng, đầu hai năm ấy, hai đứa mới quen nhau, cùng ăn chung một quả vú sữa của một người bạn phương Nam gửi ra cho, rồi đánh tam cúc cho tới nửa đêm về sáng.

(4) Bây giờ, ngồi xem én nhạn bay, có lúc tôi cũng bố một quả vú sữa ra ăn, nhưng ăn thì lại nhớ đến một đêm tháng Hai đã mất “để cho mùa xuân kia có trở lại cũng bằng thừa”.

Yêu cái đêm tháng Hai ấy không biết chừng nào, nhớ những buổi đánh tam cúc và rút bất không biết thế nào mà nói.

Lúc ấy, tết đã hết từ lâu, mọi người đã trở lại với công việc thường ngày như cũ, nhưng mùa xuân vẫn còn phơi phới trong lòng người khách đa cảm nhìn đâu cũng thấy diễm tình bát ngát. Vừa hôm nào đi lễ ở Đống Đa, hôm nay đã là hội chùa Vua; mười ba là hội Lim; rằm tháng Giêng đi các chùa lễ bái; rồi là chùa Trầm, rồi trẩy hội Phủ Giầy, rồi xem tế thần ở Láng, đi về qua Giảng Võ, rẽ vào xem rước vía ở miếu Hai Cô; vài hôm sau lại đi hội Lộ, trở về xem rước ở đình Thiên Hương, ghé qua đình Ủng xem tết thần và đến đêm thì đi xem hát tuồng Tàu ở đền Bạch Mã…

Ở bất cứ hội hè nào, đàn bà con gái cũng đẹp nõn nà. Hoa rét còn đọng ở ngọn cây, ngọn cỏ. Những con mắt cười với những con mắt, những bàn tay muốn nắm lấy những bàn tay. Lòng người ấm áp muốn gửi sự ấm áp cho những người thương mến. Quái lạ, sao cùng là đất nước mà ở miền Bắc trời lành lạnh nên thơ đến thế, mà ở nhiều miền khác thì lúc ấy trời lại nóng, rôm sảy cắn nhoi nhói muốn làm cho ta cào rách thịt ra. Ăn cái gì cũng không ngon vì mệt quá. Đêm ngủ chẳng đẫy giấc vì càng uống nước đá lại càng háo trong người. Cái máy lạnh mở cho hết cỡ cũng chẳng làm thắm được tấm lòng yêu thương mệt nhọc. Người con gái đa tình xa … chợt nhớ đến một câu hát cũng còn nhớ được lúc mẹ ru, khi còn bé, ở đất Bắc xa xôi:

Buồn vì một nỗi tháng Hai

Đêm ngắn ngày dài, thua thiệt người ta!

Yêu quá cái đêm tháng Hai ở đất Bắc; thương quá cái đêm tháng Hai ở Bắc, thành ra cái gì cũng thấy qua đi nhanh quá. Ước gì năm tháng dài thêm ra để ngày thì đi xem hội xem hè, đêm thì cùng với những người thân vui xuân với quân bài cao thấp.

[…]

(5) Cái đêm tháng Hai ở Hà Nội kì ảo lắm. Có khi còn mưa phùn, có khi có gió thổi se se trên Lộc đảo, nhánh mai, nhưng bao giờ cũng vẫn còn hơi rét. Thành phố im lặng, ngồi trong nhà mà nghe thấy từng cái lá rụng ngoài vườn. Anh em bé bạn lần lượt ra về thống thủ. Trẻ ở nhà trong cũng ngủ yên. Hai vợ chồng nhìn nhau không nói, nhưng cảm thấy mình như là tiên sống cách biệt cõi trần, lấy cái ấm “cò bay”; bằng đồng bạch ra đun nước rồi cầm cái khăn đó lau lại bộ đồ trà, pha một ấm trà ướp thủy tiên mời nhau uống, trịnh trọng như hai tân khách.

(6) Các cụ sảnh trả thường bảo muốn thưởng thức trà tuyệt kỹ thì phải là cái thứ trà mộc không ướp hoa gì, nhưng mình có phải là tay sành đâu mà phải theo khuôn sáo ấy! Chỉ biết là vợ con ở trong nhà, học đòi các cụ gọt thủy tiên, còn thừa thì đem trồng trong cát, chơi hoa đến hết ngày rằm, đem cắt những bông hoa hãy còn tươi ướp trà tàu rồi sấy cất đi để dành, lúc phởn phơ trong bụng thì lấy ra pha uống, thế thôi.

(7) Ôi chao, cần gì phải trả mộc, cần gì phải nước giếng thanh tân, cứ cầm cái chén quân đưa lên môi và nghĩ rằng hoa thủy tiên này là do vợ mình gọt, trà thủy tiên này là do vợ mình ướp, ấm trà này là do vợ minh pha thì cũng đã thấy ngào ngạt hương tỉnh trong khắp cả cái đêm xuân tĩnh mịch này rồi!

(8) Trầm ở trong chiếc lư đồng vừa lúc đó lại dần, tỏa ra một mùi thơm nhẹ hòa lẫn với hương trà làm cho cả hai vợ chồng cùng băng khoảng... Gió lay động cánh màn nơi cửa sổ Người vợ xõa tóc, đi lại nằm dài trên nệm trắng, mở mắt trong bóng tối nhìn máy bay và nghe thấy hình như ở xa xa có tiếng nhạc từ trên trời rơi xuống.

(9) Khế quay minh lại với vợ để cho ấm áp hơn, người chồng hỏi

- Này mình, có phải mùa này là mùa đảo bói quá không?

- Sao tự nhiên anh hỏi vậy?

(10) Người chồng lặng im một lát không nói gì. Ba phút sau, nghe hơi thở, biết là vợ đã ngủ rồi, y nằm yên nhắm mắt và tiếp tục nối lại giấc mộng vừa qua giác mộng hoa đào, nước suối.”

(Trích Tháng hai, tương tư hoa đào - Vũ Bằng, theo Thương nhớ mười hai, NXB Hội Nhà văn, 2014).

Nhân vật trữ tình trong đoạn trích là ai?

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Cảm nhận về cái “tôi” trữ tình trong đoạn trích “Tháng hai: tương tư hoa đào” của Vũ Bằng.

- Hệ thống ý:

+ Vũ Bằng: nhà văn, nhà báo, nhà hoạt động tình báo nổi tiếng. Ông là một trong những cây bút văn xuôi xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại, có sở trường ở thể tuỳ bút với nhiều trang viết giàu cảm xúc, tinh tế, tài hoa.

+ Đoạn trích từ Tháng hai, tương tư hoa đào (Vũ Bằng) đã khắc hoạ thành công hình

tượng cái “tôi" trữ tình:

. Bối cảnh nảy sinh tâm trạng nhân vật "tôi": Do chiến tranh, "tôi" phải xa cách gia đình, xa cách người vợ tào khang ngoài Bắc (Chiến tranh cắt đứt ân tình của hai ta).

. "Tôi" được khắc hoạ với nhiều đặc điểm:

Nhạy cảm (Có những đêm không ngủ, nằm nghe tiếng mưa rơi; có lúc tôi cũng bổ một quả vú sữa ra ăn, nhưng ăn thì lại nhớ đến một đêm tháng Hai đã mất ;... )

Giàu tình cảm: nặng lòng với người vợ xa cách, với những kỉ niệm xa xưa (nhớ những buổi tối đi trên con đường Tòa Án ngan ngát mùi hoa sữa, nhớ những đêm trăng hai đứa dắt nhau trên đường Giảng Võ xem chèo, những đêm mưa ngâu, thức dậy thổi một nồi cơm gạo vàng ăn với thịt con gà mái ấp; nhớ nhất một đêm cuối tháng Giêng, đầu hai năm ấy, hai đứa mới quen nhau, cùng ăn chung một quả vú sữa của một người bạn phương Nam gửi ra cho, rồi đánh tam cúc cho tới nửa đêm về sáng ... )

. Tài hoa: thể hiện qua

Cách lựa chọn những từ ngữ giàu sức gợi hình, gợi cảm (hình ảnh người vợ với hai bờ vai tròn trĩnh; con đường Tòa Án ngan ngát mùi hoa sữa; một mùi thơm nhẹ hòa lẫn với hương trà ;...).

Những câu văn giàu hình ảnh, giàu cảm xúc (Ôi chao, cần gì phải trà mộc, cần gì phải nước giếng thanh tân, cứ cầm cái chén quân đưa lên môi và nghĩ rằng hoa thủy tiên này là do vợ mình gọt, trà thủy tiên này là do vợ mình ướp, ấm trà này là do vợ mình pha thì cũng đã thấy ngào ngạt hương tình trong khắp cả cái đêm xuân tĩnh mịch này rồi!).

+ Hình tượng cái "tôi" trữ tình trong đoạn trích ít nhiều phản chiếu hình tượng con người Vũ Bằng trong đời thực, một con người đa tài, giàu tình cảm, đáng yêu, đáng mến và có đời riêng trải qua nhiều thăng trầm, biến động trong thời cuộc.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện được cảm xúc về cái “tôi” trữ tình được thể hiện trong đoạn trích.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Đoạn trích “Tháng Hai: Tương tư hoa đào” của Vũ Bằng thể hiện rõ nét cái “tôi” trữ tình độc đáo, sâu lắng và đầy cảm xúc. Đó là cái tôi của một người đàn ông đa cảm, sống nặng về tình cảm, luôn hoài niệm về quá khứ, về miền Bắc yêu dấu, về những mùa xuân cũ bên người thân yêu. Trong dòng hoài niệm miên man ấy, người đọc bắt gặp một tâm hồn đầy tinh tế, nhạy cảm trước vẻ đẹp của thiên nhiên, con người và đời sống – cái tôi đắm say trước một đêm tháng Hai mưa phùn gió nhẹ, trước những bông hoa thủy tiên vợ gọt, ấm trà vợ pha. Cái tôi ấy không chỉ thương nhớ con người cụ thể – người vợ, người tình, mà còn là nỗi nhớ quê hương, nhớ Hà Nội, nhớ phong vị Tết miền Bắc đầy thi vị. Bằng giọng văn mềm mại, đậm chất trữ tình và những cảm xúc chân thật, Vũ Bằng đã làm hiện lên một cái tôi đầy yêu thương, đầy chất “tình” – tình vợ chồng, tình quê hương, tình xuân đất Bắc – khiến người đọc xúc động và đồng cảm sâu sắc.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích đoạn trích “Tháng hai: tương tư hoa đào” – Vũ Bằng.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về tác giả Vũ Bằng:

+ Là một cây bút văn xuôi đặc sắc của văn học Việt Nam hiện đại.

+ Nổi tiếng với lối viết tùy bút trữ tình, đậm chất hoài niệm, thấm đẫm tình cảm gia đình và quê hương.

- Giới thiệu tác phẩm “Thương nhớ mười hai” và đoạn trích “Tháng hai: Tương tư hoa đào”:

+ Là một phần trong tập tùy bút nổi tiếng viết trong hoàn cảnh xa quê hương.

+ Đoạn trích thể hiện rõ nỗi nhớ nhung da diết, cái tôi trữ tình đầy cảm xúc và tình yêu tha thiết với miền Bắc.

* Thân bài:

1. Hoàn cảnh sáng tác và khái quát nội dung đoạn trích

- Viết trong giai đoạn đất nước chia cắt, Vũ Bằng sống ở miền Nam nhưng trái tim luôn hướng về miền Bắc.

- Đoạn trích thể hiện nỗi nhớ Hà Nội, nhớ người thân yêu, không khí mùa xuân tháng Hai với những nét đẹp văn hóa truyền thống.

2. Phân tích cái “tôi” trữ tình và nỗi nhớ trong đoạn trích

a) Nỗi nhớ người thân yêu, đặc biệt là người vợ

- Tình yêu thủy chung, sâu sắc thể hiện qua những hồi ức cụ thể, đời thường: ăn quả vú sữa, đánh tam cúc, uống trà, nấu cơm đêm mưa...

- Những hình ảnh giản dị nhưng chứa đầy tình cảm, sự gắn bó, ấm áp của đời sống vợ chồng.

b) Nỗi nhớ Hà Nội, quê hương miền Bắc

- Nhớ không khí lễ hội truyền thống: hội chùa Vua, hội Lim, hội Láng, rước vía, hát tuồng Tàu…

- Nhớ cái lạnh đặc trưng tháng Hai, hoa rét, mắt cười, bàn tay ấm áp.

- So sánh tinh tế: miền Bắc “lành lạnh nên thơ” – miền khác nóng bức, ngột ngạt → nhấn mạnh vẻ đẹp của Hà Nội.

c) Cái “tôi” trữ tình, nhạy cảm, tài hoa

- Tác giả không chỉ ghi lại ký ức, mà còn nâng niu từng khoảnh khắc, từng chi tiết nhỏ.

- Lối viết giàu cảm xúc, hình ảnh thơ mộng, đậm chất nghệ sĩ → thể hiện tâm hồn đa cảm, giàu yêu thương, gắn bó sâu sắc với quê hương.

3. Nghệ thuật biểu đạt

- Giọng văn mềm mại, trữ tình, đậm chất tùy bút.

- Hình ảnh chọn lọc, tinh tế, gợi cảm (hoa sữa, trà thủy tiên, mưa phùn, mắt cười, quả vú sữa…).

- Xen lẫn thơ, đối thoại nội tâm, giàu tính nhạc và thi vị.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của đoạn trích: Là một khúc nhạc buồn đẹp về nỗi nhớ quê, nhớ người, nhớ mùa xuân Hà Nội.

- Đoạn trích cho thấy tấm lòng thủy chung son sắt của Vũ Bằng với quê hương và những giá trị văn hóa truyền thống dân tộc.

- Gợi nhắc mỗi người biết trân trọng ký ức, giữ gìn tình cảm gia đình và bản sắc văn hóa Việt.

Bài viết tham khảo

“Tháng hai: Tương tư hoa đào” là một đoạn trích đặc sắc trong thiên tùy bút nổi tiếng Thương nhớ mười hai của nhà văn Vũ Bằng. Tác phẩm không chỉ là những dòng hồi tưởng da diết về Hà Nội thân yêu, mà còn là tiếng nói thiết tha của một tâm hồn tha hương, nặng trĩu nỗi nhớ quê, nhớ người, nhớ mùa xuân đất Bắc. Đoạn trích mang đến một bức tranh xuân vừa đẹp đẽ vừa đượm buồn, đầy chất thơ và thấm đẫm tình người, tình quê.

Điều nổi bật nhất trong đoạn trích là nỗi nhớ – thứ tình cảm xuyên suốt, sâu nặng và đầy ám ảnh. Ở nơi đất khách, Vũ Bằng đau đáu nhớ về miền Bắc thân thương: nhớ người vợ hiền, nhớ mùa xuân, nhớ những phong tục cổ truyền, hội hè náo nức và cả những đêm tháng Hai đầy huyền ảo. Trong tâm thức nhà văn, tình yêu và nỗi nhớ không chỉ hiện lên trong những sự kiện trọng đại, mà còn in đậm trong những chi tiết rất đỗi đời thường: cùng ăn một quả vú sữa, cùng đánh tam cúc trong đêm, cùng uống ấm trà thủy tiên bên nhau trong cái lạnh se se. Chính những hình ảnh giản dị ấy lại khơi dậy một miền ký ức sâu thẳm, khiến người đọc cảm nhận được sự chân thành và tha thiết trong từng dòng chữ.

Không chỉ là nỗi nhớ cá nhân, đoạn trích còn gợi một tình yêu sâu đậm với Hà Nội – nơi có mùa xuân dịu dàng, những buổi hội hè đặc sắc, những con đường rợp hoa, và cả những buổi tối trầm lắng trong làn mưa phùn. Hà Nội hiện lên vừa thơ mộng vừa rất thật – là nơi có "hoa rét còn đọng ở ngọn cây, ngọn cỏ", có "những con mắt cười với những con mắt", nơi khiến “lòng người ấm áp muốn gửi sự ấm áp cho những người thương mến”. Dưới ngòi bút tinh tế và tài hoa của Vũ Bằng, Hà Nội không còn là một địa danh mà trở thành một phần máu thịt, một miền ký ức sống động không thể phai mờ.

Tác giả cũng cho thấy một tâm hồn nghệ sĩ nhạy cảm, tinh tế trong cách cảm nhận vẻ đẹp cuộc sống. Dẫu là một buổi uống trà đơn sơ trong đêm hay chỉ là khung cảnh gió lay cánh màn cửa sổ, tất cả đều trở nên nên thơ, gợi cảm và đầy tình ý. Cảm thức thẩm mỹ trong đoạn văn không chỉ đến từ hình ảnh mà còn từ cách Vũ Bằng sử dụng ngôn ngữ mềm mại, trữ tình, đậm chất tùy bút. Sự pha trộn giữa tự sự, miêu tả, biểu cảm và đối thoại nội tâm đã tạo nên một dòng chảy ngôn ngữ giàu sức gợi, khiến nỗi nhớ trở nên ám ảnh và lan tỏa.

“Tháng hai: Tương tư hoa đào” không chỉ là nỗi nhớ về một người, một nơi chốn hay một khoảnh khắc mùa xuân. Đó là tiếng vọng của tâm hồn một người con xa quê, là khát khao hướng về cội nguồn, là tình cảm chân thành dành cho gia đình, quê hương và những giá trị truyền thống của dân tộc. Từ những điều bé nhỏ nhất, Vũ Bằng đã viết nên một bản tình ca dịu dàng mà day dứt, gợi bao suy ngẫm trong lòng người đọc hôm nay.