TRANG HOA

(Nguyễn Tuân)

“Tôi đã rình cây quỳnh ở một chậu cảnh nhà một bà góa và tôi đã thấy hoa quỳnh giữa lúc nó đòi nở. Tôi xem và tôi chờ hoa quỳnh nở cho hết. Đời hoa quỳnh chỉ nở đó và tàn ngay đó. Dưới chao đèn điện, dưới cái đồng hồ quả lắc, thời giờ tôi bỏ ra cho một kiếp hoa quỳnh mãn kiếp, kể ra cũng không có bao nhiêu. Bằng số thời khắc tàu bay dân dụng ta rời sân bay Gia Lâm bên kia sông Hà Nội để đỗ xuống sân Mường Thanh Điện Biên. Bà chủ nhà ngồi chờ quỳnh, đọc truyện dịch Phôn Gôn Rinh. Tôi không đọc gì, tôi đọc hoa. Tôi nhìn rõ từng cái gân cánh hoa như người xem tưởng tuy theo dõi lòng bàn tay một người tự cho mình là xấu số!

Hoa quỳnh nở bung ra xong, là cái lúc ta nên tránh đi, không nên xem. Phút long trọng nhất của hoa quỳnh là lúc nó đang như bà mẹ rặn đẻ, nó cố phá màng hoa mà buột được cánh ra. Cánh nó lẩy bẩy như những tiếng thơ còn ngập ngừng trên bản thảo, phân vân chưa biết mình hiện hình ra như thế thì đã vừa lòng nhà thơ chưa. Hoa quỳnh nở thật là mệt nhọc, tưởng đến long hết rễ trong chậu cây. Quỳnh run run loạng choạng trong đêm điện. Hình như cho như thế là đủ rồi, hoa quỳnh rút lui vào trong thân cây, và trên xác hoa chỉ còn những cánh là dần nhu dần. Quỳnh xuống rất chóng.

Bà chủ nhà gấp tập Phân Gôn Kinh lại, hỏi tôi thấy hoa quỳnh của bà thế nào. Tôi không muốn nói dối, tôi bảo tôi không thích hoa quỳnh lắm. Vì nó không nở ở đầu cành, mà lại đâm ra từ nách một cái lá loằng ngoằng. Thêm nữa mùi thơm của nó không thuần hương. Mùi nó hắc như một thứ hương đại ngàn xa. Và vào độ chót của hoa nở, thấy phảng phất cái mùi chết của loài hữu cơ biến chất.

Nách cây quỳnh của bà thích truyện trinh thám, cho đến nay, vẫn thỉnh thoảng ra một hai hoa. Nhưng bà chủ chậu hoa không lần nào nhắn tôi đến thưởng hoa nữa. Tôi cũng không trách chủ hoa. Chỉ trách mình là chưa biết nịnh một thứ hoa.”

(Trích Trang hoa - Nguyễn Tuân, theo Nguyễn Tuân toàn tập, tập IV, NXB Văn học, 2000)

Xác định ít nhất hai dấu hiệu đặc trưng của thể hồi kí được thể hiện trong đoạn trích Trang hoa.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: vẻ đẹp của hình ảnh hoa quỳnh trong đoạn trích Trang hoa của Nguyễn Tuân.

- Hệ thống ý

+ Giới thiệu ngắn gọn về tác phẩm Trang hoa và hình ảnh hoa quỳnh.

+ Miêu tả đặc điểm hoa quỳnh trong tác phẩm: nở về đêm, khoảnh khắc ngắn ngủi, hương thơm đặc biệt.

+ Nghệ thuật miêu tả của Nguyễn Tuân: so sánh táo bạo, nhân hóa tinh tế, gắn thiên nhiên với nghệ thuật.

+ Ý nghĩa hình ảnh hoa quỳnh: biểu tượng cho cái đẹp mong manh, quý giá, cần sự tinh tế để thưởng thức.

+ Kết luận: khẳng định vẻ đẹp riêng biệt của hoa quỳnh và tài năng miêu tả của tác giả.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Phân tích rõ vẻ đẹp của hình ảnh hoa quỳnh được thể hiện nội dung văn bản.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong đoạn trích Trang hoa, Nguyễn Tuân đã tái hiện hình ảnh hoa quỳnh với tất cả sự tinh tế và tài hoa của một người nghệ sĩ. Hoa quỳnh chỉ nở vào ban đêm, khoảnh khắc ngắn ngủi nhưng lại đầy kịch tính. Tác giả miêu tả “cánh nó lẩy bẩy như những tiếng thơ còn ngập ngừng trên bản thảo”, biến sự bung nở của hoa thành một cuộc “vượt cạn” đầy nỗ lực. Hương thơm của hoa quỳnh được Nguyễn Tuân cảm nhận rất riêng: “không thuần hương” mà “hắc như một thứ hương đại ngàn xa”, tạo ấn tượng vừa bí ẩn vừa quyến rũ. Qua lối so sánh táo bạo, nhân hóa giàu hình tượng, ông không chỉ khắc họa vẻ đẹp bên ngoài mà còn làm bật lên tính cách và “cá tính” của loài hoa. Hình ảnh hoa quỳnh vì thế mang ý nghĩa biểu tượng cho cái đẹp mong manh, hiếm gặp, đòi hỏi người thưởng thức phải kiên nhẫn và tinh tế. Đoạn văn của Nguyễn Tuân vì vậy vừa là trang kí sinh động vừa là một bức tranh nghệ thuật giàu chất thơ.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: phân tích nội dung và nghệ thuật trong đoạn trích Chiếc khẩu trang của Huỳnh Như Phương.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Nguyễn Tuân – nhà văn tài hoa, bậc thầy bút kí; giới thiệu đoạn trích Trang hoa.

- Khái quát vấn đề nghị luận: giá trị nội dung, nghệ thuật của đoạn ký và thông điệp nhân văn mà tác giả gửi gắm.

* Thân bài:

1. Ngôn ngữ giàu hình ảnh và sáng tạo:

- Dùng so sánh độc đáo: “như bà mẹ rặn đẻ”, “như những tiếng thơ còn ngập ngừng trên bản thảo”.

- Nhân hóa hoa quỳnh, biến nó thành “nhân vật” sống động.

2. Quan sát tinh tế, miêu tả sinh động:

- Ghi lại chi tiết quá trình hoa nở, từ “đòi nở” đến “run run loạng choạng”, rồi “rút lui vào trong thân cây”.

- Lồng ghép nhận xét chủ quan, tạo nên giọng văn tài tử.

3. Cái tôi nghệ sĩ độc đáo:

- Thưởng thức cái đẹp như đọc một tác phẩm (“tôi không đọc gì, tôi đọc hoa”).

- Thẳng thắn bày tỏ sở thích, cá tính; tự trào hài hước ở cuối tác phẩm.

* Kết bài:

- Khẳng định đoạn trích là minh chứng tiêu biểu cho phong cách Nguyễn Tuân – tài hoa, uyên bác, độc đáo; đồng thời làm giàu thêm vẻ đẹp văn xuôi Việt Nam.

Bài văn tham khảo

Nguyễn Tuân là một trong những nhà văn tài hoa, uyên bác, bậc thầy của thể kí Việt Nam hiện đại. Ở ông, mỗi trang văn đều là sự hòa quyện giữa quan sát tinh tế, ngôn ngữ giàu hình ảnh và cái tôi nghệ sĩ độc đáo. Đoạn trích Trang hoa là một minh chứng tiêu biểu, khi tác giả ghi lại khoảnh khắc hiếm hoi ngắm hoa quỳnh nở, một loài hoa chỉ bung cánh trong đêm và chóng tàn.

Điểm nổi bật trước hết của đoạn trích là hệ thống ngôn từ giàu sức gợi. Nguyễn Tuân không tả hoa theo lối tả thực đơn thuần, mà dùng những so sánh độc đáo, bất ngờ: cánh hoa quỳnh “lẩy bẩy như bà mẹ rặn đẻ”, “như những tiếng thơ còn ngập ngừng trên bản thảo”. Những hình ảnh này vừa làm nổi bật vẻ đẹp mong manh, vừa gợi cảm giác nỗ lực, căng thẳng của quá trình bung nở. Thủ pháp nhân hóa được vận dụng khéo léo, biến hoa quỳnh thành một “nhân vật” sống động, có ý chí và cảm xúc, biết “rút lui vào trong thân cây” sau khi hoàn tất “màn trình diễn” ngắn ngủi. Chính cách diễn đạt ấy khiến bông hoa như có một đời sống riêng, gắn bó với tâm trạng người ngắm.

Nguyễn Tuân đã theo dõi tỉ mỉ từng khoảnh khắc của bông quỳnh. Ông bắt đầu từ lúc hoa “đòi nở”, tiếp đến là khi cánh “run run loạng choạng” rồi “bung ra”, và kết thúc bằng sự tàn úa nhanh chóng. Nhịp văn vì thế cũng biến đổi theo tiến trình của bông hoa, lúc chậm rãi, lúc dồn dập, khi ngưng đọng, khi vỡ òa. Trong quá trình ấy, tác giả không chỉ ghi lại hình ảnh mà còn khơi gợi cảm giác: mùi hương “không thuần hương”, “hắc như một thứ hương đại ngàn xa”, đem đến cho người đọc trải nghiệm khứu giác đặc biệt. Ông còn xen lẫn những nhận xét, cảm xúc rất riêng, như khi thú nhận “tôi không thích hoa quỳnh lắm”, khiến cho trang kí mang đậm dấu ấn cá nhân.

Cái tôi Nguyễn Tuân hiện lên rõ rệt trong từng câu chữ. Ông thưởng thức hoa không đơn thuần bằng mắt, mà “đọc hoa” như đọc một tác phẩm nghệ thuật. Sự am tường văn chương, hội họa, thậm chí sân khấu, đã giúp ông biến khoảnh khắc nở hoa thành một “buổi diễn” trang trọng và ngắn ngủi. Đặc biệt, Nguyễn Tuân thẳng thắn bày tỏ sở thích của mình, không ngại “khác số đông” khi tuyên bố chưa biết “nịnh một thứ hoa”. Sự tự trào này vừa hóm hỉnh vừa thể hiện tính cách tài tử, tự do trong cảm xúc và tư duy nghệ thuật.

Trang hoa không chỉ là một bài kí về một loài hoa đẹp, mà còn là bức chân dung nghệ sĩ Nguyễn Tuân - con người suốt đời kiếm tìm, nâng niu những khoảnh khắc đẹp đẽ, dù mong manh, trong cuộc sống. Với ngôn ngữ giàu hình ảnh, khả năng quan sát tinh tế và cái tôi cá tính, đoạn trích đã khắc họa thành công hình ảnh hoa quỳnh vừa cụ thể, vừa giàu tính biểu tượng. Đây là minh chứng tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật tài hoa, uyên bác, độc đáo của Nguyễn Tuân, đồng thời làm giàu thêm vẻ đẹp của văn xuôi Việt Nam hiện đại.