Phong vị cổ điển và tính hiện đại trong một/ một số bài thơ chữ Hán của Hồ Chí Minh.

1. Phong vị cổ điển trong thơ chữ Hán của Hồ Chí Minh

Phong vị cổ điển trong thơ Hồ Chí Minh thể hiện qua nhiều yếu tố như thể thơ, điển cố, hình ảnh thiên nhiên, và phong thái của người quân tử.

- Thể thơ Đường luật chặt chẽ: Các bài thơ trong Nhật ký trong tù phần lớn được viết theo thể tứ tuyệt hoặc thất ngôn bát cú, tuân thủ niêm luật nghiêm ngặt, mang đậm phong cách thơ Đường. Ví dụ bài "Tảo giải" (Giải đi sớm):

Nhân sinh tại thế như phong vũ,

Hưu luận anh hùng dữ tửu đồ.

Tảo giải hữu thì do thử lộ,

Túy phê hắc địa thụ căn vô.

→ Nhịp điệu, vần luật của bài thơ mang phong cách cổ điển, gần gũi với thơ Đường.

- Sử dụng điển cố, điển tích: Hồ Chí Minh vận dụng nhiều điển cố từ văn học Trung Hoa để tăng chiều sâu tư tưởng cho bài thơ. Ví dụ, trong bài "Mới ra tù, tập leo núi", Người viết:

Tẩu lộ tài tri tẩu lộ nan,

Trùng sơn chi ngoại hựu trùng sơn.

Trùng sơn đăng đáo cao phong hậu,

Vạn lý dư đồ cố miện gian.

→ Hình ảnh "trùng sơn" và "cao phong" gợi nhắc đến triết lý của Lão – Trang và tinh thần của thơ cổ.

- Hình ảnh thiên nhiên tượng trưng: Thiên nhiên trong thơ chữ Hán của Hồ Chí Minh thường mang tính ẩn dụ, thể hiện ý chí kiên cường và tâm hồn lạc quan. Ví dụ, trong bài "Ngắm trăng" (Vọng nguyệt):

Ngục trung vô tửu diệc vô hoa,

Đối thử lương tiêu nại nhược hà?

Nhân hướng song tiền khán minh nguyệt,

Nguyệt tòng song khích khán thi gia.

→ Hình ảnh "minh nguyệt" vừa mang phong cách cổ điển của thơ Đường, vừa thể hiện phong thái ung dung, lạc quan của Hồ Chí Minh dù trong hoàn cảnh lao tù.

2. Tính hiện đại trong thơ chữ Hán của Hồ Chí Minh

- Chất hiện thực và tinh thần cách mạng: Khác với thơ Đường chỉ tập trung vào thiên nhiên hoặc tâm tư cá nhân, thơ Hồ Chí Minh phản ánh hiện thực khắc nghiệt của cảnh lao tù, nỗi vất vả của nhân dân, và ý chí đấu tranh. Ví dụ, bài "Chiều tối" (Mộ):

Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ,

Cô vân mạn mạn độ thiên không.

Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc,

Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng.

→ Hai câu đầu mang phong vị cổ điển, nhưng hai câu sau thể hiện hình ảnh lao động bình dị, tràn đầy sức sống, thể hiện tinh thần của thời đại.

- Cái tôi chiến sĩ – thi nhân: Hồ Chí Minh không chỉ là một thi nhân mà còn là một chiến sĩ cách mạng. Thơ của Người không bi lụy mà luôn có ý chí kiên cường. Trong bài "Đi đường" (Tẩu lộ):

Tẩu lộ tài tri tẩu lộ nan,

Trùng sơn chi ngoại hựu trùng sơn.

Trùng sơn đăng đáo cao phong hậu,

Vạn lý dư đồ cố miện gian.

→ Hình ảnh chinh phục núi cao không chỉ là cảnh thiên nhiên mà còn là ẩn dụ cho con đường cách mạng đầy gian nan nhưng đầy triển vọng.

- Phong cách giản dị, gần gũi với đời sống thực tế: Thay vì sử dụng những hình ảnh xa vời, thơ Hồ Chí Minh mang tính trực diện, chân thật, gắn liền với đời sống người lao động. Hình ảnh "sơn thôn thiếu nữ" hay "bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng" trong bài Chiều tối là minh chứng cho điều này.

* Kết luận

Thơ chữ Hán của Hồ Chí Minh là sự kết hợp hài hòa giữa phong vị cổ điển và tính hiện đại. Người sử dụng thể thơ, điển cố, hình ảnh thiên nhiên theo phong cách thơ Đường nhưng lại thổi vào đó tinh thần hiện thực, ý chí cách mạng và phong cách giản dị. Chính điều này đã tạo nên sức hấp dẫn và giá trị riêng biệt cho thơ Hồ Chí Minh trong nền văn học Việt Nam.