CHIẾC RỔ MAY

(Tế Hanh)

Thuở bé nhiều hôm tôi bỏ chơi
Cảm thương đứng ngó mẹ tôi ngồi
Vá bên chiếc rổ mùi thơm cũ
Như tấm lòng thơm của mẹ tôi.

Lơ thơ chỉ rối sợi con con;
Những cái kim hư, hột nút mòn
Tằn tiện để dành trong lọ nhỏ;
Vải lành gói ghém mấy khoanh tròn

Lặng lẽ bàn tay lặng lẽ đưa
Đắp từng miếng vá ấm con thơ
Những mong đời mẹ, đời con mãi
Gần gũi nhau cùng mối chỉ thưa...

Mẹ ơi! chiếc áo con đã rách
Con biết làm sao trở lại nhà
Để mẹ vá giùm? con thấy lạnh
Gió lùa nỗi nhớ thấm vào da.

1940

(Tế Hanh, in trong tập Hoa niên, NXB Hội Nhà văn 1992)

Bài thơ trên được viết theo thể thơ nào?

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích hình ảnh chiếc rổ may của bài thơ Chiếc rổ may của Tế Hanh.

- Hệ thống ý:

a. Chiếc rổ may – hiện thân của sự tảo tần, tần tiện

+ Rổ may chứa đựng những vật dụng giản dị, cũ kỹ: “kim hư”, “hột nút mòn”, “vải lành gói ghém”.

+ Gợi sự chắt chiu, tiết kiệm trong cuộc sống nghèo khó của người mẹ.

+ Mùi thơm cũ từ chiếc rổ gợi mùi hương của ký ức, của tình mẫu tử ấm áp.

b. Chiếc rổ may – biểu tượng của tình yêu thương âm thầm, bền bỉ

+ Mỗi lần vá áo là một lần mẹ gửi vào đó tình yêu và mong ước: “đắp từng miếng vá ấm con thơ”.

+ Những “mối chỉ thưa” tượng trưng cho sự gắn kết giữa mẹ và con – bền chặt nhưng cũng đầy lo toan, mong manh.

c. Chiếc rổ may – gắn với nỗi nhớ và tình cảm thiêng liêng

+ Khi người con lớn lên, đi xa, chiếc áo rách không còn được mẹ vá – nỗi nhớ mẹ trở nên da diết: “Gió lùa nỗi nhớ thấm vào da”.

+ Chiếc rổ may trở thành biểu tượng cho một mái nhà, một vòng tay mẹ đã xa mà vẫn ấm lòng người con.

=> Hình ảnh chiếc rổ may giản dị nhưng giàu sức gợi, thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng, tấm lòng người mẹ Việt Nam tảo tần, yêu thương con cái vô điều kiện.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về hình ảnh chiếc rổ may của bài thơ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Bài thơ Chiếc rổ may của Tế Hanh là khúc nhạc trầm lặng và tha thiết về tình mẫu tử, trong đó hình ảnh “chiếc rổ may” hiện lên như một biểu tượng giàu cảm xúc. Chiếc rổ may chứa đựng những vật dụng giản dị, cũ kỹ như kim hư, hột nút mòn, vải lành gói ghém,… gợi nên sự tần tảo, chắt chiu của người mẹ trong cuộc sống nghèo khó. Từ chiếc rổ nhỏ bé ấy, người mẹ cần mẫn may vá, từng đường kim mũi chỉ là từng lớp yêu thương thầm lặng mẹ gửi vào áo con. Hành động “đắp từng miếng vá ấm con thơ” không chỉ thể hiện bàn tay khéo léo mà còn nói lên một trái tim chan chứa tình yêu và ước mong: đời mẹ, đời con mãi gắn bó, gần gũi. Khi người con lớn lên, xa mẹ, chiếc áo rách không ai vá, chiếc rổ may không còn bên cạnh, nỗi nhớ mẹ trào dâng như “gió lùa nỗi nhớ thấm vào da”. Hình ảnh chiếc rổ may vì thế không chỉ gắn với mẹ mà còn trở thành nơi neo giữ tình cảm thiêng liêng, thấm đẫm yêu thương, trở thành biểu tượng bất tử của tình mẫu tử trong tâm hồn người con.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Chiếc rổ may” của Tế Hanh.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về tác giả Tế Hanh – một nhà thơ trữ tình nổi bật với những vần thơ giàu cảm xúc, chân thành, mộc mạc.

- Dẫn vào bài thơ “Chiếc rổ may” – bài thơ viết về mẹ với giọng điệu xúc động và hình ảnh chiếc rổ may mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc.

- Khẳng định: Qua hình ảnh chiếc rổ may và hoạt động may vá của mẹ, bài thơ thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng, lòng biết ơn và nỗi nhớ khôn nguôi của người con.

* Thân bài:

1. Khổ 1: Ký ức tuổi thơ và ấn tượng đầu tiên về mẹ

Hình ảnh đứa trẻ “bỏ chơi”, “đứng ngó mẹ tôi ngồi” cho thấy sự xúc động, thương mẹ từ thuở nhỏ.

- “Chiếc rổ may” có “mùi thơm cũ” – mùi hương của thời gian, ký ức và tình thương.

- So sánh “như tấm lòng thơm của mẹ tôi” gợi sự nâng niu, thiêng liêng của tình mẹ.

2. Khổ 2: Hình ảnh chiếc rổ may – biểu tượng của sự tảo tần, chắt chiu

- Những vật dụng trong rổ: “chỉ rối”, “kim hư”, “hột nút mòn”, “vải lành gói ghém”… đều gợi sự nghèo khó, tiết kiệm.

- Cho thấy mẹ là người cần kiệm, luôn nghĩ cho con, trân trọng từng vật nhỏ vì tình yêu thương lớn.

3. Khổ 3: Tình yêu thương âm thầm và bền bỉ của mẹ

- “Lặng lẽ bàn tay lặng lẽ đưa” – nhịp thơ chậm, diễn tả sự bền bỉ, âm thầm trong tình thương mẹ dành cho con.

- “Đắp từng miếng vá ấm con thơ”: hành động cụ thể, giàu tính hình ảnh, gợi sự che chở, chăm lo.

- “Đời mẹ, đời con” – mong muốn gắn bó đời đời, thể hiện tình cảm sâu sắc và bền chặt.

4. Khổ 4: Nỗi nhớ mẹ da diết khi đã trưởng thành

- Giọng điệu chuyển sang xót xa, day dứt: “Mẹ ơi!”, “con biết làm sao…”.

- Chiếc áo rách, không còn mẹ vá → gợi sự trống vắng, mất mát, bơ vơ.

- Hình ảnh “gió lùa nỗi nhớ thấm vào da” – biểu hiện cụ thể và đầy cảm giác của nỗi nhớ mẹ, nhớ hơi ấm tình thương.

* Kết bài:

- Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ: hình ảnh chiếc rổ may tuy mộc mạc nhưng chứa đựng chiều sâu cảm xúc và giá trị biểu tượng mạnh mẽ về tình mẫu tử.

- Đánh giá: Bài thơ không chỉ là lời tri ân mẹ của riêng nhà thơ, mà còn là tiếng lòng chung của những người con xa mẹ, gợi nhắc người đọc trân trọng, biết ơn và gìn giữ tình cảm gia đình thiêng liêng ấy.

Bài văn tham khảo

Bài thơ Chiếc rổ may của Tế Hanh là một khúc trữ tình nhẹ nhàng mà sâu lắng, thể hiện tình mẫu tử thiêng liêng qua những hình ảnh giản dị, gần gũi. Bằng giọng điệu chân thành và hồi tưởng, nhà thơ đã tái hiện hình ảnh người mẹ tảo tần qua chiếc rổ may – một vật dụng mộc mạc nhưng chất chứa biết bao yêu thương và ký ức tuổi thơ không thể nào quên.

Ngay từ khổ thơ đầu tiên, người đọc đã bắt gặp hình ảnh một đứa trẻ “bỏ chơi”, “cảm thương đứng ngó mẹ tôi ngồi” vá áo. Hành động “bỏ chơi” – một điều hiếm thấy ở tuổi thơ – đã cho thấy sự nhạy cảm, thấu hiểu và thương mẹ từ rất sớm của đứa con. Chiếc rổ may hiện lên với “mùi thơm cũ” – không phải là hương thơm của vật chất, mà là thứ hương của ký ức, của tình thương chan chứa từ bàn tay mẹ. So sánh “như tấm lòng thơm của mẹ tôi” vừa cụ thể hóa, vừa khái quát hóa vẻ đẹp trong sáng, đầy yêu thương của người mẹ.

Khổ thơ thứ hai đi sâu hơn vào hình ảnh chiếc rổ may như một biểu tượng của sự chắt chiu, cần mẫn. Những vật dụng bên trong nó như “chỉ rối”, “kim hư”, “hột nút mòn”, “vải lành gói ghém” đều đã cũ, nhỏ bé, nhưng được mẹ cẩn thận gìn giữ. Những thứ tưởng như không còn giá trị lại được trân trọng – bởi đó là phương tiện để mẹ chăm lo cho con, để từng vết rách được lấp đầy bằng sự tần tảo, bằng yêu thương lặng thầm.

Sang khổ ba, hình ảnh đôi bàn tay mẹ “lặng lẽ đưa” từng đường kim mũi chỉ hiện lên thật xúc động. Đó là đôi tay quen thuộc của bao bà mẹ Việt Nam – cần cù, hy sinh và kiên nhẫn. Những “miếng vá” không chỉ giúp “ấm con thơ” về thể xác, mà còn sưởi ấm cả tâm hồn người con bằng tình thương bao la. Ước mong của mẹ “đời mẹ, đời con mãi gần gũi nhau” như một lời thì thầm đầy âu yếm và chân thành, thể hiện mong muốn được gắn bó, chở che cho con suốt cả cuộc đời.

Khổ cuối bài thơ là nốt nhấn cảm xúc, khi người con đã trưởng thành, xa mẹ và cảm nhận rõ hơn bao giờ hết sự thiếu vắng mẹ trong đời. Lời gọi “Mẹ ơi!” như thốt ra từ đáy lòng, chan chứa nỗi nhớ thương khôn nguôi. Chiếc áo rách, không còn ai vá, không còn bàn tay mẹ, khiến con thấy “lạnh” – cái lạnh không chỉ của thân xác mà còn là cái lạnh của cô đơn, trống vắng. Hình ảnh “gió lùa nỗi nhớ thấm vào da” là cách diễn đạt đầy sáng tạo và xúc cảm, khiến nỗi nhớ mẹ hiện lên chân thực đến nhói lòng.

Bằng ngôn ngữ giản dị, hình ảnh gần gũi và giọng thơ trầm lặng, tha thiết, Chiếc rổ may không chỉ là lời tri ân người mẹ của riêng Tế Hanh, mà còn là tiếng lòng của biết bao người con đã từng được mẹ yêu thương, che chở. Hình ảnh chiếc rổ may nhờ đó trở thành biểu tượng bất tử cho tình mẫu tử – một tình cảm thiêng liêng, bền bỉ và sâu sắc nhất trong đời người.