Anh/ chị hãy viết một bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) phân tích bài thơ “Dân ca” của Nguyễn Trọng Hoàn.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Dân ca” của Nguyễn Trọng Hoàn.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về dân ca – một bộ phận của văn học dân gian, chứa đựng giá trị tinh thần và văn hóa sâu sắc.

- Giới thiệu bài thơ “Dân ca” của Nguyễn Trọng Hoàn – tác phẩm giàu chất trữ tình, thể hiện tình yêu và sự gắn bó sâu sắc với dân ca truyền thống.

* Thân bài:

1. Khái quát nội dung bài thơ

- Bài thơ là tiếng lòng của người yêu dân ca, ca ngợi vẻ đẹp, giá trị cảm xúc và sức sống lâu bền của dân ca trong tâm hồn người Việt.

- Hình ảnh dân ca hiện lên qua những liên tưởng giàu xúc cảm, gắn với ký ức, tình yêu, nỗi nhớ và vẻ đẹp văn hóa truyền thống.

2. Phân tích từng đoạn thơ

a. Khổ 1: Dân ca gắn với không gian ký ức và thủy chung

- Hình ảnh: “con đò, bến nước, cây đa” – không gian quen thuộc của làng quê Việt Nam.

- Dân ca được gợi lên như một phần của ký ức, gắn với những lời thề ước thuở ban đầu, lời hò hẹn thủy chung.

- Nghệ thuật đối lập: “Chớp” – “chong mắt thức” → gợi nhớ thương da diết.

b. Khổ 2: Dân ca gắn với lễ hội và tình yêu đôi lứa

- Các làn điệu dân ca như xoan, ghẹo hiện lên giữa không khí hội xuân tươi vui, giao duyên.

- Hình ảnh mắt tìm gặp mắt, câu giã bạn tái tê: thể hiện tình yêu mộc mạc, chân thành.

- Nghệ thuật sử dụng điệu thức dân ca và hình ảnh gợi tình yêu đôi lứa.

c. Khổ 3: Dân ca trong đời sống thường nhật và nỗi nhớ

- Cảnh sinh hoạt bên cối gạo, ánh trăng, khung cảnh bình dị quê nhà.

- Nỗi nhớ, xa cách gắn liền với câu hát ví – dân ca trở thành bạn tri kỷ, chia sẻ tâm sự khi vắng người thương.

- Câu cảm thán “Đò ơi!” như lời gọi vọng từ trái tim cô đơn.

d. Khổ 4: Dân ca trong cảm xúc đa chiều – day dứt, hạnh phúc

- Các điệu dân ca như Hành Vân, Lưu Thủy, Nam Bình gợi cảm xúc buồn bã, thổn thức.

- Lí ngựa ô gợi khúc hát cưới, mang niềm vui sum vầy → dân ca mang cả nỗi đau và hạnh phúc.

- Dân ca không chỉ là nghệ thuật mà còn là tiếng lòng muôn đời.

e. Khổ cuối: Dân ca là dòng chảy bất tận trong ký ức dân tộc

- Dù thời gian trôi, “con đò, bến nước…” sẽ khuất xa, nhưng dân ca thì “mắc cạn” trong lòng người – sống mãi.

- Dân ca như cội nguồn thương nhớ, neo giữ tâm hồn người Việt.

3. Đặc sắc nghệ thuật

- Hình ảnh giản dị, giàu tính biểu tượng (con đò, bến nước, cối gạo…).

- Sử dụng linh hoạt các làn điệu dân ca (xoan, ghẹo, ví, lí…) để khơi dậy âm hưởng truyền thống.

- Giọng thơ trữ tình, tha thiết, gần gũi như một khúc dân ca thực thụ.

- Cấu trúc thơ tự do nhưng giàu nhạc tính, gợi cảm xúc sâu lắng.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ.

- Bài thơ là bản hòa ca xúc động tôn vinh dân ca và khẳng định vai trò trường tồn của dân ca trong văn hóa và tâm hồn dân tộc.

- Liên hệ nhận thức: cần trân trọng, gìn giữ và phát huy giá trị của dân ca trong đời sống hiện đại.

Bài văn tham khảo

Trong kho tàng văn học dân gian Việt Nam, dân ca là một thể loại giàu cảm xúc, mang đậm hơi thở của cuộc sống và tâm hồn người lao động. Những câu hát dân ca không chỉ là phương tiện giao tiếp, giải trí mà còn là nơi gửi gắm tình yêu quê hương, khát vọng sống, nỗi nhớ thương và những triết lý dân gian giản dị mà sâu xa. Bài thơ “Dân ca” của Nguyễn Trọng Hoàn là một khúc ca trữ tình đẹp đẽ, ca ngợi sức sống bất diệt và giá trị tinh thần của dân ca trong đời sống người Việt.

Ngay từ khổ thơ đầu, tác giả đã gợi mở không gian và thời gian đầy chất thơ: “Ai hò hẹn thủy chung thuở trước / Con đò, bến nước, cây đa…”. Những hình ảnh giản dị, gần gũi như con đò, bến nước, cây đa… gắn với ký ức làng quê hiện lên như một phông nền cho sự xuất hiện của dân ca – một phần không thể thiếu của truyền thống. Dân ca ở đây không chỉ là lời hát, mà còn là sự “chong mắt thức” – là thao thức của ký ức, của nhớ nhung, gợi lên chiều sâu của cảm xúc và văn hóa.

Từ không gian ký ức, bài thơ đưa người đọc hòa vào những lễ hội mùa xuân tươi vui với những câu xoan, câu ghẹo đầy duyên dáng. Cảnh tượng “mắt tìm gặp mắt” giữa hội xuân mang đến không khí giao duyên mộc mạc, đậm đà tình quê. Những câu hát giã bạn tái tê như níu kéo bước chân đôi lứa, khiến dân ca trở thành chất keo gắn kết những mối tình thôn dã chân thành và sâu sắc.

Không chỉ dừng lại ở không khí lễ hội, dân ca còn xuất hiện trong đời sống thường nhật: “Là đôi lứa bồi hồi bên cối gạo / Nhịp mê say trăng cạn đêm rồi”. Hình ảnh trăng và cối gạo tạo nên một khung cảnh bình dị, lãng mạn, nơi tình yêu thăng hoa qua câu hát ví “Đò ơi!”. Dân ca trở thành tri âm, tri kỷ – một người bạn lắng nghe và sẻ chia mọi cung bậc cảm xúc trong đời sống con người.

Tiếp tục dòng cảm xúc ấy, bài thơ đưa ta đến với những cung bậc sâu lắng của tình yêu và nỗi nhớ. Các làn điệu dân ca như Hành Vân, Lưu Thủy, Nam Bình… hiện lên không chỉ như những giai điệu âm nhạc, mà còn là biểu tượng cho những xúc cảm dâng trào: day dứt, hạnh phúc, xao xuyến… Dân ca không đứng ngoài cuộc đời, mà chính là tiếng nói của trái tim, là lời thì thầm từ quá khứ vọng về hiện tại.

Khổ thơ cuối khép lại bài thơ bằng một nhận thức đầy nhân văn: “Nhưng thương nhớ thì muôn đời mắc cạn / Dân ca.” Dù thời gian có làm đổi thay mọi điều, thì dân ca – với sức sống của nó – vẫn “mắc cạn” trong lòng người, như con thuyền neo lại trong ký ức, không thể trôi xa. Đó là sự trường tồn của văn hóa dân tộc, là giá trị tinh thần không bao giờ phai nhạt.

Với giọng thơ trữ tình, ngôn từ giàu hình ảnh và âm hưởng dân ca thấm đẫm trong từng câu chữ, Nguyễn Trọng Hoàn đã viết nên một bài thơ đầy xúc cảm và lắng đọng. “Dân ca” không chỉ là sự tôn vinh vẻ đẹp nghệ thuật dân gian mà còn là lời nhắc nhở về việc giữ gìn và trân trọng những giá trị văn hóa truyền thống trong thời đại hiện nay. Chính trong những giai điệu dân ca mộc mạc ấy, tâm hồn Việt Nam vẫn luôn vang lên âm thanh ngọt ngào của quê hương – bất tận và bền lâu.