DÂNG

(Việt Phương)

Trăng non Nguyễn Trãi

Gió khẽ chạm vào tâm hồn Anh

Đêm thơm mùi cỏ dại

Thăm thẳm trời sao Chí Linh

 

Tựa Ngân Hà nhìn vô tận

Đầu bạc mắt xanh

Tầm vóc mênh mông lận đận

Vận nước việc đời cầm canh

 

Dặm người thui thủi

Mơ ước lung linh

Sáu trăm năm bụi

Tàu chuối tơ hé mở thơ tình

(Theo Tuyển tập Thơ Việt Nam 1975 - 2000, tập 3, NXB Hội Nhà văn, 2001)

Xác định thể thơ của bài thơ Dâng và dấu hiệu nhận biết của thể thơ đó.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Dâng” của Việt Phương.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Việt Phương – nhà thơ giàu chất triết lý, mang tinh thần thời đại và ý thức công dân sâu sắc.

- Giới thiệu bài thơ “Dâng” như một khúc tưởng niệm và tri ân Nguyễn Trãi – một vĩ nhân của dân tộc.

- Nêu vấn đề: Bài thơ “Dâng” là sự kết tinh của suy tư lịch sử và cảm hứng nhân văn, ca ngợi nhân cách, trí tuệ và tâm hồn Nguyễn Trãi.

* Thân bài:

1. Cảm hứng tri ân và chiêm nghiệm lịch sử

- Câu thơ mở đầu “Trăng non Nguyễn Trãi” mang tính biểu tượng – ánh sáng tinh khôi, trong trẻo, biểu hiện tâm hồn cao đẹp của bậc hiền triết.

- Gió, cỏ dại, trời sao Chí Linh là những hình ảnh gợi không gian thanh sạch, mộc mạc và cô đơn – phù hợp với tâm thế của Nguyễn Trãi – người sống ẩn dật nhưng luôn thao thức vì vận mệnh dân tộc.

- Tác giả dùng giọng điệu trang trọng và chiêm nghiệm để thể hiện niềm thành kính.

2. Vẻ đẹp nhân cách và trí tuệ Nguyễn Trãi

- “Tựa Ngân Hà nhìn vô tận”: gợi tầm nhìn xa rộng, trí tuệ lớn, khả năng chiêm nghiệm thấu suốt trời đất.

- “Tầm vóc mênh mông lận đận”: Nguyễn Trãi là một trí thức lớn, nhưng cuộc đời nhiều truân chuyên, nỗi oan Lệ Chi viên thể hiện số phận bi kịch của người yêu nước.

- Hình ảnh “vận nước, việc đời cầm canh”: gợi ý thức trách nhiệm không nguôi của ông trước thời cuộc, luôn thao thức vì dân vì nước.

3. Sự cô đơn, nhưng vẫn sáng rực lý tưởng nhân văn

- “Dặm người thui thủi” gợi sự cô độc giữa dòng đời, nhưng không cô lập, bởi vẫn mang “mơ ước lung linh”.

- Sáu trăm năm trôi qua, “bụi” thời gian không phủ lấp được ánh sáng tâm hồn ông.

- “Tàu chuối tơ hé mở thơ tình”: vẻ đẹp dịu dàng, giàu cảm xúc của Nguyễn Trãi không chỉ ở lý tưởng chính trị mà còn ở thơ văn chan chứa yêu thương.

* Kết bài:

- Khẳng định: Bài thơ “Dâng” là khúc ngợi ca và tri ân chân thành Nguyễn Trãi – một biểu tượng văn hóa – đạo đức – trí tuệ của dân tộc.

- Gợi suy nghĩ: Mỗi thế hệ hôm nay cần học tập ở Nguyễn Trãi tinh thần sống đẹp, sống trách nhiệm, sống vì cộng đồng.

- “Dâng” cũng là lời dâng của một người nghệ sĩ đối với lịch sử, đối với những giá trị bất biến trong hành trình làm người.

Bài văn tham khảo

Việt Phương là một trong những nhà thơ nổi bật của thơ ca Việt Nam hiện đại sau 1975. Thơ ông giàu chất suy tưởng, thấm đẫm triết lý nhân sinh và mang tinh thần công dân sâu sắc. Trong bài thơ “Dâng”, ông đã dành một khúc tưởng niệm đầy kính trọng và xúc động để tri ân Nguyễn Trãi – một vĩ nhân của dân tộc Việt Nam. Bài thơ là sự kết tinh của suy tư lịch sử và cảm hứng nhân văn, ngợi ca vẻ đẹp tâm hồn, trí tuệ và nhân cách của bậc đại hiền.

Ngay từ khổ thơ đầu tiên, Việt Phương đã mở ra một không gian thanh sạch, trầm lặng, đầy linh thiêng: “Trăng non Nguyễn Trãi / Gió khẽ chạm vào tâm hồn Anh / Đêm thơm mùi cỏ dại / Thăm thẳm trời sao Chí Linh”. Hình ảnh trăng non biểu tượng cho sự trong trẻo, tinh khôi của một tâm hồn thanh cao. Cỏ dại, gió nhẹ, trời sao… là những hình ảnh giản dị mà lắng sâu, gợi nên vẻ cô tịch, u hoài – không gian phù hợp với tâm thế của Nguyễn Trãi, người lui về ở ẩn nhưng lòng vẫn đau đáu chuyện nước, chuyện đời. Trong sự cô đơn ấy là ánh sáng của một nhân cách lớn.

Ở khổ thơ tiếp theo, nhà thơ ca ngợi trí tuệ và nhân cách Nguyễn Trãi với hình ảnh đầy biểu tượng: “Tựa Ngân Hà nhìn vô tận / Đầu bạc mắt xanh / Tầm vóc mênh mông lận đận / Vận nước việc đời cầm canh”. Một tầm nhìn vượt thời đại, một người mang tâm thế vũ trụ nhưng lại luôn “lận đận”, gian truân vì vận nước. Dù cuộc đời chịu nỗi oan khuất lịch sử, Nguyễn Trãi vẫn mang trong mình ý thức trách nhiệm với dân tộc, không ngừng thao thức vì đất nước như người “cầm canh” giữa đêm dài lịch sử. Đây là vẻ đẹp của tinh thần “ưu thời mẫn thế” – yêu nước, yêu dân đến tận cùng

Khổ thơ cuối của bài thơ là sự hòa quyện giữa nỗi cô đơn và ánh sáng của lý tưởng nhân văn. Dẫu “Dặm người thui thủi”, nhưng trong lòng ông vẫn “mơ ước lung linh”. Sáu trăm năm trôi qua, thời gian có thể phủ bụi nhưng không thể che khuất được tầm vóc và ánh sáng của ông. Hình ảnh “tàu chuối tơ hé mở thơ tình” vừa mềm mại, nên thơ vừa sâu sắc, thể hiện tâm hồn yêu thương và nghệ sĩ trong Nguyễn Trãi – con người của cả chính trị và thi ca.

“Dâng” là một bài thơ ngắn nhưng đậm đặc cảm xúc, chất chứa sự tri ân sâu sắc từ một hậu thế biết trân trọng tiền nhân. Việt Phương đã không chỉ dựng lại chân dung Nguyễn Trãi bằng thơ, mà còn dâng lên bạn đọc hôm nay một tấm gương sáng về nhân cách, trí tuệ và tinh thần yêu nước. Qua đó, bài thơ thức tỉnh chúng ta – những con người thời hiện đại – về trách nhiệm sống đẹp, sống có ích, sống vì cộng đồng và Tổ quốc. Đó cũng chính là lời “dâng” ý nghĩa nhất gửi về quá khứ, hiện tại và tương lai.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích giá trị nội dung của văn bản “Dâng” – Việt Phương.

- Hệ thống ý:

+ Ca ngợi tâm hồn và nhân cách Nguyễn Trãi:

. Hình ảnh “Trăng non”, “mùi cỏ dại”, “trời sao Chí Linh” gợi ra vẻ đẹp trong trẻo, thanh cao và giản dị của một con người lớn.

. Nguyễn Trãi hiện lên với vẻ uyên bác, nhân hậu, lặng lẽ nhưng sâu sắc và đầy thao thức vì dân, vì nước.

+ Khắc họa bi kịch và lý tưởng của Nguyễn Trãi:

. Hình ảnh “tầm vóc mênh mông lận đận” và “dặm người thui thủi” thể hiện số phận trớ trêu, đơn độc của ông.

. Dù vậy, ông vẫn giữ được “mơ ước lung linh”, lý tưởng sáng ngời, vượt lên nghịch cảnh.

+ Thể hiện sự tri ân và chiêm nghiệm của người hậu thế:

. “Sáu trăm năm bụi” là dòng thời gian phủ lấp, nhưng “tàu chuối tơ hé mở thơ tình” lại khơi dậy vẻ đẹp nhân văn bất tử của Nguyễn Trãi.

. Nhà thơ thể hiện sự biết ơn và mong muốn tiếp nối di sản tinh thần của bậc tiền nhân.

=> Bài thơ “Dâng” không chỉ là lời ngợi ca cá nhân Nguyễn Trãi mà còn là biểu hiện của truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, khơi dậy niềm tự hào dân tộc và tinh thần nhân văn sâu sắc.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về giá trị nội dung của bài thơ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Bài thơ “Dâng” của Việt Phương là lời tri ân sâu lắng gửi đến Nguyễn Trãi – bậc đại trí, đại nhân, đại dũng của dân tộc. Với hình ảnh “trăng non”, “mùi cỏ dại”, “trời sao Chí Linh”, nhà thơ khơi dậy vẻ đẹp thanh cao, trong trẻo và bình dị nơi tâm hồn Nguyễn Trãi – một con người mang lý tưởng lớn và trái tim nhân hậu. Dù mang “tầm vóc mênh mông”, ông lại trải qua cuộc đời “lận đận”, cô độc giữa thời cuộc đảo điên, vẫn “cầm canh” lo toan cho “vận nước, việc đời”. Hình ảnh “sáu trăm năm bụi” gợi cảm thức thời gian phủ lấp, nhưng “tàu chuối tơ hé mở thơ tình” như mở ra cánh cửa đến với chiều sâu tâm hồn Nguyễn Trãi – một con người đầy tình yêu thương và khát vọng sống cao đẹp. Qua bài thơ, Việt Phương thể hiện niềm tri ân sâu sắc, đồng thời khẳng định: dẫu thời gian qua đi, nhân cách và lý tưởng của Nguyễn Trãi vẫn tỏa sáng và thức tỉnh những thế hệ hôm nay tiếp bước con đường nhân văn vì nước, vì dân.