NHẬT KÝ ĐẶNG THÙY TRÂM

(Đặng Thùy Trâm)

22/4/1968

Hường ơi! Hường đã chết rồi sao? Mình nghe tin mà bàng hoàng như trong cơn ác mộng. Bao giờ cho hết những đau xót này - nay một người ngã xuống, mai lại một người ngã xuống. Xương máu đã chất cao như ngọn núi căm thù sừng sững trước mắt chúng ta. Bao giờ! Bao giờ và bao giờ hỡi các đồng chí? Bao giờ mới đuổi hết lũ quân uống máu người không tanh ấy khỏi đất nước chúng ta.

Vậy là hết, những đêm rì rầm tâm sự bên nhau không bao giờ có nữa. Bên tai mình còn nghe rõ giọng Hường trầm trầm tình cảm, Hường khen ngợi, động viên mình, ca ngợi mối tình chung thuỷ của mình. Vậy là hết, những buổi cùng nhau tắm dưới suối nước, cùng nhau ăn một chén chè. Mình bỗng nhớ hôm nào gặp Hường bên bờ suối ở Nghĩa Hành, Hường ôm mình trong tay, hôn lên mái tóc, hôn lên má mình và cả hai cùng rưng rưng nước mắt.

Nhìn chú Công vẫn bình thản không hay biết gì về tin sét đánh ấy, mình thấy xót xa như ai xát muối vào trong ruột. Mất một đứa con như Hường còn đau hơn mất cả khúc ruột. Chú ơi, hãy nén đau thương lại đi chú, nếu biết tin này! Và anh Quang, người con trai đã thuỷ chung chờ đợi Hường trong bao nhiêu năm nay cũng không bao giờ thực hiện được mơ ước nữa. Hường của anh đã vĩnh viễn nằm yên dưới nắm đất quê hương anh rồi.

23/4/1968

Một ngày mệt nhọc vô cùng. Ba ca thương nặng vào một lúc. Suốt một ngày đứng bên bàn mổ đầu óc căng thẳng vì những vết thương, vì tiếng khóc xé ruột xé lòng của chú Công (cha Hường) và vì những tin buồn dồn dập.

Đường đã bị bắt sống trên đường công tác. Cậu bé sôi nổi, nhiệt tình ấy không hiểu có chịu nổi những đòn tra tấn của quân thù hay không. Thương Đường vô tận. Lá thư viết gửi Đường vậy là chưa đến nơi. Người cầm thư đã chết còn người nhận thư thì bị bắt!!! Một giọng hát buồn từ đâu văng vẳng bên tai mình “Lòng mẹ bao la như biển thái bình rạt rào. Lời ru êm ái như dòng suối hiền ngọt ngào. Lời hát của Đường trong buổi tối hôm xưa hay là lời than đau xót của Đường trong ngục tối lúc mà Đường nghĩ đến người mẹ già đã suốt đời cặm cụi nuôi con, đặt tất cả niềm vui, hi vọng vào đứa con cưng ấy?

Biết bao nhiêu bà mẹ như mẹ Đường sẽ còn đau khổ, khóc than đến cạn dòng nước mắt. Ôi nếu mình ngã xuống, mẹ mình cũng sẽ như bà mẹ ấy thôi, cũng sẽ là một bà mẹ suốt đời hi sinh vì con để rồi mãi mãi đau xót vì con mình đã ngã xuống nơi chiến trường khói lửa. Mẹ ơi! Con biết nói sao khi lòng con thương mẹ trăm nghìn triệu mà cũng đành xa mẹ ra đi. Quân thù đang còn đó, bao nhiêu bà mẹ còn mất con, bao nhiêu người chồng mất vợ. Đau xót vô cùng.

(Trích Nhật kí Đặng Thuỳ Trâm, Đặng Thuỳ Trâm, NXB Hội Nhà văn, 2005)

Xác định điểm nhìn trần thuật của văn bản trên.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Cảm nhận về sự anh hùng và nét đời thường bình dị của liệt sĩ Đặng Thuỳ Trâm qua đoạn trích.

- Hệ thống ý:

+ Sự anh hùng: sẵn sàng hi sinh vì đất nước, có tinh thần trách nhiệm, luôn hoàn thành nhiệm vụ của mình,...

+ Nét đời thường, bình dị: yêu thương mẹ; giàu tình cảm, gắn bó, chan hoà với những người đồng đội, quan tâm đến cảm xúc của cha mẹ họ; giàu suy tư trước cuộc sống và con người;..

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ cảm nhận, suy nghĩ về sự anh hùng và nét đời thường bình dị của nữ bác sĩ – liệt sĩ Đặng Thùy Trâm.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Đoạn trích từ Nhật ký Đặng Thùy Trâm đã khắc họa sâu sắc hình ảnh người nữ bác sĩ – liệt sĩ vừa anh hùng, vừa đầy bình dị, đời thường. Trong trang viết đẫm nước mắt ấy, ta cảm nhận rõ sự mất mát to lớn khi đồng đội ngã xuống – một nỗi đau không tên mà Đặng Thùy Trâm mang trong lòng. Cô không chỉ là một người chiến sĩ tận tụy với lý tưởng cách mạng, mà còn là một người phụ nữ giàu tình cảm, luôn gắn bó máu thịt với đồng đội, yêu thương từng con người. Những dòng viết về Hường – người bạn đã hy sinh – hay về Đường – người đồng chí bị bắt – là tiếng nói thổn thức từ trái tim, vừa đau đớn, vừa đầy nhân ái. Trong giây phút nghĩ đến mẹ, ta càng thấy rõ phẩm chất cao đẹp của Đặng Thùy Trâm: tình yêu nước hòa quyện với tình mẫu tử thiêng liêng, tạo nên sức mạnh để vượt qua mọi gian khổ. Chính sự kết hợp giữa tinh thần chiến đấu kiên cường và tình cảm con người chân thật đã làm nên vẻ đẹp vừa anh hùng vừa bình dị nơi chị – một biểu tượng sống động của thế hệ thanh niên Việt Nam trong kháng chiến.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích đoạn trích trong “Nhật ký Đặng Thùy Trâm” của Đặng Thùy Trâm.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả:

+ Đặng Thùy Trâm là nữ bác sĩ – liệt sĩ anh hùng, hi sinh khi tuổi đời còn rất trẻ.

+ Nhật ký của chị là bản trường ca xúc động về lòng yêu nước, tình đồng đội và khát vọng sống, khát vọng cống hiến.

- Giới thiệu đoạn trích:

+ Trích từ “Nhật ký Đặng Thùy Trâm”, ghi lại nỗi đau thương khi đồng đội hi sinh và những dằn vặt nội tâm sâu sắc.

+ Là một đoạn văn giàu cảm xúc, vừa mang yếu tố tự sự vừa thấm đẫm chất trữ tình.

* Thân bài:

1. Phân tích nội dung đoạn trích

a. Nỗi đau thương trước sự hi sinh của đồng đội – Hường

- Mở đầu đoạn trích là sự bàng hoàng, không tin vào sự thật của tác giả: “mình nghe tin mà bàng hoàng như trong cơn ác mộng”.

- Ký ức về Hường hiện lên gần gũi, thân thương: những buổi tâm sự, những lần ăn chè, tắm suối, lời động viên...

- Nỗi đau không chỉ là cá nhân mà còn là nỗi đau tập thể: “nay một người ngã xuống, mai lại một người ngã xuống” → sự tàn khốc của chiến tranh.

b. Xót xa cho những người ở lại

- Hình ảnh chú Công (cha của Hường) đau đớn, gián tiếp nhấn mạnh nỗi đau mất con.

- Anh Quang – người yêu Hường – cũng không còn cơ hội thực hiện mơ ước → Chiến tranh cướp đi cả tình yêu, hạnh phúc riêng tư.

c. Tình thương với đồng chí Đường

- Lo lắng cho Đường – người bị giặc bắt.

- Nỗi day dứt vì lá thư gửi chưa đến nơi → chiến tranh làm tan vỡ mọi kết nối, mọi điều bình thường.

- Nỗi thương lớn hơn dành cho mẹ Đường – hình ảnh người mẹ Việt Nam điển hình, cả đời sống vì con → từ đó dẫn tới suy nghĩ của tác giả về người mẹ của mình.

d. Tình mẫu tử thiêng liêng

- Đặng Thùy Trâm nghĩ đến mẹ mình: nếu mình ngã xuống, mẹ cũng sẽ đau như mẹ Đường.

- Tình cảm sâu sắc: “lòng con thương mẹ trăm nghìn triệu” → cho thấy một trái tim đầy nhân hậu, yêu thương của nữ bác sĩ trẻ.

2. Nghệ thuật đặc sắc của đoạn trích

- Giọng văn chân thực, xúc động: như những lời tâm sự thầm thì từ trái tim.

- Sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình: kể lại sự kiện nhưng luôn gắn với cảm xúc, suy nghĩ sâu xa.

- Ngôn ngữ giản dị, đời thường mà giàu hình ảnh, biểu cảm: giúp người đọc dễ đồng cảm và xúc động.

3. Ý nghĩa và giá trị của đoạn trích

- Là minh chứng cho tinh thần yêu nước, lòng dũng cảm và trái tim nhân hậu của người chiến sĩ cách mạng.

- Thể hiện rõ vẻ đẹp anh hùng – bình dị của người phụ nữ Việt Nam trong chiến tranh.

- Gợi lên những mất mát, đau thương do chiến tranh gây ra, từ đó khơi dậy khát vọng hòa bình.

* Kết bài:

- Khẳng định vẻ đẹp nhân cách của Đặng Thùy Trâm qua đoạn trích: vừa anh hùng, vừa rất đỗi đời thường.

- Đoạn nhật ký không chỉ là kỷ vật của một thời chiến tranh mà còn là bản anh hùng ca bất diệt về tình yêu Tổ quốc, tình người và tình mẫu tử thiêng liêng.

- Gợi nhắc thế hệ hôm nay trân trọng hơn cuộc sống hòa bình, biết sống nhân ái và cống hiến.

Bài văn tham khảo

Đặng Thùy Trâm – nữ bác sĩ trẻ tuổi, liệt sĩ thời kháng chiến chống Mỹ, đã để lại một di sản tinh thần vô giá qua cuốn nhật ký được ví như “Bông hoa lửa giữa chiến trường”. Đoạn trích từ Nhật ký Đặng Thùy Trâm không chỉ ghi lại hiện thực khốc liệt của chiến tranh mà còn thể hiện sâu sắc vẻ đẹp tâm hồn, lòng yêu nước, tình đồng đội và phẩm chất nhân văn cao cả của người nữ bác sĩ – chiến sĩ ấy.

Trước hết, đoạn trích làm nổi bật nỗi đau đớn và mất mát lớn lao mà chiến tranh gây ra. Khi nghe tin đồng đội – Hường – hy sinh, Thùy Trâm đã nghẹn ngào, bàng hoàng như “trong cơn ác mộng”. Những câu hỏi “Bao giờ?”, “Đến bao giờ?” lặp đi lặp lại như tiếng kêu day dứt, xé lòng, thể hiện nỗi uất hận và khát vọng hòa bình cháy bỏng. Mỗi người ngã xuống không chỉ là một sinh mệnh mất đi mà còn là vết thương hằn sâu trong tâm hồn người ở lại. Qua cái chết của Hường và nỗi đau của người cha – chú Công, Đặng Thùy Trâm đã khắc họa hình ảnh hậu phương tan nát, những trái tim người thân rướm máu trong cuộc chiến tàn khốc.

Bên cạnh đó, đoạn trích thể hiện tình đồng đội sâu sắc, đầy yêu thương và gắn bó. Đó là những đêm tâm sự rì rầm, là khoảnh khắc ôm nhau khóc bên bờ suối, là những sẻ chia thầm lặng không thể lặp lại. Giữa chiến trường đầy hiểm nguy, tình người càng trở nên ấm áp, thiêng liêng. Thùy Trâm không chỉ tiếc thương một người bạn đã khuất, mà còn đau lòng cho những ước mơ không trọn vẹn của người còn sống – anh Quang, người yêu chung thủy của Hường. Chính sự nhạy cảm, nhân hậu ấy đã làm nổi bật chất “người” trong một “người lính”.

Đoạn trích cũng khắc họa rõ nét hình ảnh người mẹ Việt Nam – người mẹ có thể mất con, nhưng vẫn kiên cường nuốt nước mắt để chờ ngày thống nhất. Khi nghĩ đến Đường – người đồng chí bị địch bắt – Thùy Trâm liên tưởng đến người mẹ già tảo tần, dồn cả tình thương và kỳ vọng vào con. Từ đó, chị nghĩ về mẹ mình, cảm nhận nỗi đau nếu mình hy sinh, mẹ chị cũng sẽ hóa thành một bà mẹ “khóc đến cạn dòng nước mắt”. Tình mẹ - con, tình cảm gia đình trong đoạn trích không ủy mị, mà chính là động lực để Thùy Trâm vượt qua đau đớn, tiếp tục chiến đấu.

Cuối cùng, đoạn trích cho thấy vẻ đẹp kiên cường, bản lĩnh và nhân hậu của Đặng Thùy Trâm – một nữ bác sĩ dũng cảm. Giữa chiến trường đầy mất mát, chị vẫn gắng gượng làm việc, chăm sóc thương binh với sự tập trung và trách nhiệm cao. Dù bị bao vây bởi “tin buồn dồn dập”, chị vẫn đứng vững nơi tuyến đầu, tận hiến hết mình cho cuộc kháng chiến. Ẩn sau trang nhật ký ấy là một trái tim nóng hổi, một tinh thần thép, và một tâm hồn đầy nhân ái.

Như vậy, đoạn trích từ Nhật ký Đặng Thùy Trâm không chỉ là bản ghi chép về chiến tranh, mà còn là khúc tráng ca về tuổi trẻ, về lý tưởng sống cao đẹp của một thế hệ anh hùng. Những dòng chữ chân thật, xúc động ấy sẽ còn sống mãi, nhắc nhở hậu thế về giá trị của hòa bình, và về những con người đã ngã xuống vì một ngày mai tươi sáng hơn cho đất nước.