TỜ HOA

(Nguyễn Tuân)

[…] Tại một công trường làm đường Tây Bắc, 1966.

(1) Tôi nhìn ra cái tàu lăn nghiến đá mặt đường mới, nhìn ra những kíp thợ xây dựng mở đường, nhìn ra một tổ ong của anh chị em làm đường vừa mang được ong chúa về. Cửa sổ buồng tôi viết, lúc nào cũng nhộn nhịp cánh tay người và những cánh ong quen dần với tổ mới. Ong bay trên trang sổ tay tôi. Ong tua tròn trên trang giấy chữ nhật trắng, như là tàu bay đảo nhiều vòng chờ lệnh hạ cánh xuống. Buồng bên có người bị ong đốt. Bởi vì người đó hoảng hốt vừa giết ong một cách không cần thiết, và ngửi thấy mùi máu, bọn ong cùng tổ liền xông tới đốt. Rồi ong cũng lăn ra chết, tinh hồn xuất theo luôn với nọc đốt. Con ong bé cũng như con voi to, vốn tính lành nhưng khiêu khích chúng thì chúng đánh lại ngay, dẫu rằng có phải lấy bổn mạng ra mà trả lời. Anh cán bộ địa chất liền cho tôi mượn một số tạp chí khoa học có mấy trang về nuôi ong. Giờ tôi mới biết rằng đó là một thế giới đầy sinh thú. Đời sống con ong để lại cho người đọc nó một bài học về kiên nhẫn, về cần lao, về tích lũy, chế tạo và sáng tạo. Người ta đã đánh dấu con ong, theo dõi nó, và thấy rằng cái giọt mật làm ra đó, là kết quả của 2.700.000 chuyến (bay) đi, đi từ tổ nó đến khắp các nơi có hoa quanh vùng. Và trong một nửa lít mật ong đóng chai, phân chất ra được 5 vạn thứ hoa. Tính ra thành bước chân người thì tổng cộng đường bay của con ong đó là 8.000.000 cây số.

Giữa rừng Tây Bắc đầy hoa, đầy bướm, đầy ong, cái tôi thấy say say trong chính mình là dầu không được một chuyến đi bằng một đời ong, mình cũng là một con sinh vật đang nung một thứ mật gì. Sự tích lũy ở mình cũng ngày ngày có giọt ra mà phần nào đem thơm thảo vào sự sống. Đối hoa xuân lắng ong mật mà thêm ngẫm tới đàn bướm tốt mã chấp chới bay, lộng lẫy những sắc phấn của sáo ngữ ồn ào. Bướm phù phiếm cũng bay vào hoa, nhưng cặp cánh hào nhoáng cũng chẳng để lại gì. Từ ngày có lịch sử tiến hóa của loài người, chưa ai dám nói đến mật bướm. […]

(Trích Tờ hoa – Tuyển tập Nguyễn Tuân (tập 2),

NXB Văn học, 1998, trang 5-7)

Xác định thể loại và dấu hiệu nhận biết thể loại của văn bản Tờ hoa .

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích nét đặc sắc về cái tôi trữ tình trong văn bản trích tùy bút “Tờ hoa” của Nguyễn Tuân.

- Hệ thống ý:

+ Cái tôi nhạy cảm, tinh tế và say mê vẻ đẹp của thiên nhiên, lao động:

. Từ hình ảnh tổ ong, cánh ong bay, Nguyễn Tuân không chỉ quan sát mà còn hòa nhập, cảm nhận thế giới tự nhiên đầy sinh thú.

+ Cái tôi suy tư sâu sắc, giàu chất triết lí:

. So sánh giọt mật do ong làm ra với sự sáng tạo của con người, ông liên hệ đến sự “nung một thứ mật gì” trong chính mình – đó là giọt mật lao động nghệ thuật.

. Từ ong đến bướm, ông phản bác thói phù phiếm, nông cạn (bướm) và đề cao sự cần cù, sáng tạo, chân thực (ong) – một tư tưởng nghệ thuật sâu sắc.

+ Cái tôi tài hoa, uyên bác:

. Cách sử dụng tri thức khoa học về ong để mở rộng ý tưởng nghệ thuật cho thấy Nguyễn Tuân là người ham học hỏi, có chiều sâu văn hóa.

. Văn phong giàu hình ảnh, lối ví von độc đáo, giàu nhạc tính và biểu cảm.

=> Cái tôi trữ tình trong đoạn trích không chỉ làm nên vẻ đẹp của văn bản mà còn thể hiện tâm hồn người nghệ sĩ sống sâu sắc, yêu cái đẹp, trọng lao động và sáng tạo.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Phân tích rõ đặc sắc trong nghệ thuật xây dựng cái tôi trữ tình trong văn bản.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong văn bản Tờ hoa, Nguyễn Tuân đã thể hiện một cách đặc sắc cái tôi trữ tình – cái tôi giàu cảm xúc, tinh tế và mang đậm phong cách nghệ sĩ. Ẩn sau những quan sát về cuộc sống lao động nơi công trường Tây Bắc là những rung động sâu xa của một tâm hồn nghệ sĩ luôn tha thiết với thiên nhiên, con người và sự sáng tạo. Từ hình ảnh những con ong làm mật, tác giả không chỉ miêu tả một cách khoa học và sinh động mà còn khơi gợi những liên tưởng đầy chất thơ: “mình cũng là một con sinh vật đang nung một thứ mật gì”. Cái tôi trữ tình ấy biết trân trọng sự bền bỉ, cần lao, biết đối sánh giữa giá trị thực chất và vẻ hào nhoáng bên ngoài, giữa “mật ong” và “mật bướm” – qua đó thể hiện quan điểm sống nghiêng về chiều sâu, giá trị nội tại. Nguyễn Tuân không kể chuyện cuộc sống một cách khô khan mà đưa vào đó cảm xúc chủ quan, sự chiêm nghiệm mang màu sắc nghệ thuật. Chính cái tôi trữ tình độc đáo ấy đã tạo nên dấu ấn phong cách Nguyễn Tuân: tài hoa, uyên bác và giàu cảm xúc.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích đoạn trích tùy bút “Tờ hoa” của Nguyễn Tuân.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Nguyễn Tuân: một nghệ sĩ tài hoa, nổi bật với phong cách uyên bác, độc đáo và cái tôi cá tính.

- Giới thiệu đoạn trích “Tờ hoa” – một trang viết đậm chất trữ tình, thể hiện cái nhìn đầy triết lí và nghệ sĩ của Nguyễn Tuân về loài ong và cuộc sống con người.

* Thân bài:

1. Cảm hứng từ thiên nhiên và lao động nơi công trường Tây Bắc

- Nguyễn Tuân xuất phát từ không gian công trường làm đường – nơi vừa khốc liệt vừa sinh động, tràn đầy sức sống.

- Hình ảnh con ong và tổ ong được quan sát tỉ mỉ, cụ thể (ong bay, ong làm tổ, người bị ong đốt…).

- Qua cái nhìn của nhà văn, con ong trở thành biểu tượng cho sự sống, sức lao động, sự gắn kết giữa con người và tự nhiên.

2. Khám phá và suy ngẫm từ hình ảnh loài ong

- Sự kết hợp giữa quan sát thực tế và kiến thức khoa học: ong bay 2.700.000 chuyến để làm ra giọt mật, 5 vạn loài hoa trong nửa lít mật ong.

- Từ đó nhà văn rút ra bài học: sự kiên nhẫn, sáng tạo, cần mẫn và bền bỉ của loài ong là tấm gương đáng quý cho con người.

- Nghệ thuật so sánh độc đáo: ong tuy nhỏ như “con voi to”, nhưng biết phản kháng, sống có quy luật và nhân cách.

3. Cái tôi trữ tình – nghệ sĩ độc đáo của Nguyễn Tuân

- Cái tôi nghệ sĩ: từ hình ảnh loài ong, Nguyễn Tuân liên hệ đến chính mình – “cũng là một sinh vật đang nung một thứ mật gì”.

- Liên hệ giữa “mật ong” và “mật người” (kết quả của sáng tạo, tích lũy, dâng hiến).

- So sánh ong và bướm để phản ánh quan điểm sống:

- Ong cần cù để lại mật, có giá trị.

- Bướm đẹp đẽ phù phiếm, không để lại gì (ẩn dụ cho sự hời hợt, sáo rỗng).

- Qua đó, tác giả ngợi ca vẻ đẹp nội lực, giá trị chân chính và phê phán lối sống phô trương, vô nghĩa.

4. Nghệ thuật đặc sắc

- Sự kết hợp giữa ngôn ngữ giàu hình ảnh với chất suy tư triết lí.

- Giọng điệu linh hoạt: khi hài hước, khi sâu lắng, lúc lại đầy chất thơ.

- Lối viết uyên bác, giàu chất trí tuệ, thể hiện vốn sống, vốn hiểu biết phong phú của tác giả.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị của đoạn trích: một tùy bút thấm đẫm cảm hứng nhân văn, nghệ thuật và suy tư sâu sắc.

- Đoạn trích thể hiện rõ tài năng và phong cách độc đáo của Nguyễn Tuân: cái nhìn giàu phát hiện, tinh tế và đầy nhân bản trước cuộc sống.

Bài viết tham khảo

Nguyễn Tuân là một nghệ sĩ lớn của văn học Việt Nam hiện đại, người luôn khát khao kiếm tìm cái đẹp và thể hiện cái tôi tài hoa, uyên bác trong mỗi trang văn. Trong tùy bút “Tờ hoa”, được viết vào năm 1966 tại công trường làm đường Tây Bắc, Nguyễn Tuân đã mang đến cho người đọc những cảm nhận tinh tế và đầy chất thơ về cuộc sống lao động cũng như thiên nhiên nơi núi rừng. Đặc biệt, đoạn trích kể về thế giới loài ong đã thể hiện rõ phong cách độc đáo và cái tôi trữ tình sâu sắc của ông.

Mở đầu đoạn trích, hình ảnh công trường hiện lên sinh động qua con mắt quan sát của nhà văn: những đoàn tàu lăn trên mặt đường, kíp thợ làm việc cần mẫn, và một tổ ong được người lao động mang về. Bằng cái nhìn liên tưởng độc đáo, Nguyễn Tuân đã nhìn thấy sự gắn bó giữa ong và con người trong một không gian chung đầy sức sống. Ong bay quanh cửa sổ, ong lượn vòng trên trang giấy như một chiếc máy bay đang chờ lệnh hạ cánh – một hình ảnh ví von vừa hiện đại, vừa bay bổng, cho thấy tư duy nghệ thuật đầy liên tưởng của nhà văn.

Đi sâu vào thế giới loài ong, Nguyễn Tuân không chỉ quan sát mà còn tìm hiểu chúng bằng cả trái tim và trí tuệ. Tác giả ghi nhận từng hành vi của loài vật nhỏ bé này và từ đó rút ra những bài học sâu sắc: “Đời sống con ong để lại cho người đọc nó một bài học về kiên nhẫn, về cần lao, về tích lũy, chế tạo và sáng tạo.” Thông qua những con số cụ thể – 2.700.000 chuyến bay cho một giọt mật, 8.000.000 cây số bay để tạo nên nửa lít mật – Nguyễn Tuân khiến người đọc ngỡ ngàng và khâm phục trước sức lao động bền bỉ của loài ong. Đó cũng là cách ông ngợi ca lao động con người – những người âm thầm như ong mật, cần mẫn làm đẹp cho đời.

Không dừng lại ở việc tả thực, đoạn trích bộc lộ rõ cái tôi trữ tình, suy tư sâu sắc của nhà văn. Giữa thiên nhiên Tây Bắc đầy hoa bướm, Nguyễn Tuân nhìn lại chính mình: “Cái tôi thấy say say trong chính mình là dầu không được một chuyến đi bằng một đời ong, mình cũng là một con sinh vật đang nung một thứ mật gì.” Hình ảnh ẩn dụ ấy thể hiện niềm tin vào giá trị lao động nghệ thuật, rằng dù nhỏ bé, thầm lặng, nhưng mỗi con người đều có thể góp phần làm nên “mật ngọt” cho cuộc đời. Đối lập giữa ong cần mẫn và bướm phù phiếm, tác giả kín đáo phê phán sự sáo rỗng, hình thức, thiếu cống hiến thật sự trong đời sống và văn chương.

Bằng giọng văn uyển chuyển, giàu chất trữ tình và hình ảnh so sánh tinh tế, Nguyễn Tuân đã biến một sự việc bình thường – chuyện về loài ong – trở thành biểu tượng nghệ thuật sống động. Qua đó, ông truyền tải triết lí sống sâu sắc: con người cần lao động bền bỉ, tích lũy tri thức và góp phần làm đẹp cho đời bằng chính giọt “mật” tâm hồn mình.

Tờ hoa là một minh chứng rõ rệt cho văn phong tài hoa và cái nhìn đầy nhân văn của Nguyễn Tuân. Đoạn trích không chỉ khơi gợi niềm yêu mến thiên nhiên, trân trọng lao động mà còn để lại trong lòng người đọc những suy tư sâu lắng về giá trị sống và ý nghĩa cống hiến của mỗi cá nhân trong cuộc đời.