(Ngữ liệu ngoài sgk) Phân tích bài Văn chương có ích gì

Văn bản ngữ liệu

VĂN CHƯƠNG CÓ ÍCH GÌ?

(Sương Nguyệt Minh)

“Có phải văn học khiến con người sống tốt, sống tử tế... mà bạn bè tôi mỗi khi gặp nhau nói chuyện về gia đình thì cứ chen những câu tục ngữ, thành ngữ, ca dao vào lời nói: “Thuận vợ thuận chồng, tát biển Đông cũng cạn”, hoặc: “Râu tôm nấu với ruột bầu/ Chồng chan vợ húp đầu khen ngon”, và: “Bầu ơi thương lấy bí cùng/ Tuy  rằng khác giống nhưng chung một giàn”... Không quên! Bạn bè tôi được học từ thời phổ thông, vẫn nhớ. Văn học dân gian mang hình ảnh người thân gần gũi, nhắc nhở phận sự làm một thành viên gia đình... in vào trong đầu chúng tôi, cứ lấp lánh, vang vọng.

Ấy là chưa kể những kinh nghiệm sản xuất trong văn học dân gian: “Nhất nước, nhì phân, tam cần tứ giống”, “Sấm Mường Lạ, để dạ mà ăn/ Sấm Mường Ngay, quăng bừa cày lên gá”...; hay ứng xử, kinh nghiệm sống: “Hiểu đàn ông xem bờ ruộng/ Xét đàn bà nhìn gấu váy”. “Dao sắc gãy chuôi/ Người ngay dễ chết”... có ích rất nhiều trong đời sống người dân thật thà, chất phác và quá trình hình thành lối sống nhân ái.

Văn học còn bồi đắp, nuôi dưỡng lòng yêu thương những thân phận bất hạnh, yết ớt trong cuộc đời bất công khốn khó. Tôi vẫn tin một điều: bất cứ ai đã từng đọc tiểu thuyết “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố sẽ buồn thương và xót xa với số phận chị Dậu. Cháu tôi 7 tuổi cùng bốn năm đứa bạn xem phim “Làng Vũ đại ngày ấy” đã chảy nước mắt khi đến đoạn chị Dậu bán chó, bán con, cái Tí phải sang làm con ở nhà Nghị Quế. Có đứa buột miệng: “Tại sao chị Dậu phải bán con?”. Đứa bên cạnh bảo: “Vì chị ấy nghèo”.

Lại có đứa hỏi: “Vì sao chị ấy nghèo?” Câu hỏi và trả lời của bọn trẻ con tưởng như không bao giờ dứt, và tôi cũng nhận ra một điều giản dị: Văn học, nghệ thuật đã tác động vào tâm hồn trẻ thơ, mở ra cho chúng chân trời mới bí ẩn kích thích khám phá, sáng tạo và nghĩ ngợi. Cái cách phản ánh hiện thực xã hội, đánh thức ánh sáng lương tâm con người thì không có chuyên ngành xã hội nhân văn nào làm tốt hơn văn học nghệ thuật? [...]

Bạn đã run rẩy hay xao xuyến, bâng khuâng trước một thiên nhiên lộng lẫy được miêu tả trong thơ văn chưa? Tôi thì có rồi đấy. “Cỏ non xanh tận chân trời/ Cành lê trắng điểm một vài bông hoa”, hoặc “Dưới trăng quyên đã gọi hè/ Đầu tường lửa lựu lập lòe đơm bông” những câu thơ ấy chỉ miêu tả thiên nhiên, con vật mà gợi mở, kéo người đọc vào cảnh vật vừa gần gũi vừa xa xăm, đẩy trí tưởng tượng đến mênh mông tận cùng, khiến cho cảnh sinh tình, làm cho chúng ta thêm yêu thiên nhiên, biết thụ hưởng vẻ đẹp của tạo hóa.

Tôi cũng đã từng viết những câu: “Sương mù bay suốt cả giêng hai. Đất trời làng quê vẫn trắng đục màu sữa. Lãng đãng. Bồng bềnh. Hư ảo. Mái rạ, bụi ruối, vườn rau, luống cày đất ải đều chìm trong màn sương... Những hôm sương mù nặng, đi chợ sớm mới ra khỏi đầu làng đã ướt tóc mai, ướt vai áo gụ. Người đi làm đồng, trâu bò, gồng gánh, cày bừa cũng chìm ngập trong biển mù sương, ngỡ mình đang mơ lạc sang cõi khác. Chỉ nghe tiếng khao khao lúc gần lúc xa mà đoán những người hàng xóm là ai đã đi đến đoạn đường nào...”. Bạn bè tôi ở thành phố cử ước ao có dịp về làng tôi để được đi trong sương mù như thế, để cảm nhận và trải nghiệm cái se se lạnh mùa giêng hai nhà quê. Chỉ bằng đoạn tản văn tả cảnh vật thôi cũng đủ làm cho người đọc lay động, bâng khuâng trước vẻ đẹp kì thú của thiên nhiên thì có niềm vui nào hơn nữa?

Văn học cũng chắp cánh cho ước mơ bay lên. Tôi tin rằng học sinh phổ thông đã từng đọc “Hoàng tử bé” của Saint-Exupéry sẽ cảm thấy mình phiêu lưu vào tiểu tinh cầu B612 có ba ngọn núi lửa và một bông hoa hồng. Bạn đọc trẻ sẽ muốn được làm Hoàng tử bé để đi du ngoạn khám phá phần còn lại của vũ trụ và thả hồn, thao thức với không gian lạ xa, bí ẩn của thiên hà Văn học đã làm cho tâm hồn con người tươi xanh lãng mạn, tạm quên những chuyện mưu sinh lầm lũi thường ngày để bay lên khỏi mặt đất như thế.”

(Trích Văn chương có ích gì? - Sương Nguyệt Minh, theo vanvn.vn)