BẾN ĐÒ NGÀY XƯA

(Anh Thơ)

Tre rũ rợi ven bờ chen ướt át,
Chuối bơ phờ đầu bến đứng dầm mưa.
Và dầm mưa dòng sông trôi rào rạt,
Mặc con thuyền cắm lại đậu trơ vơ.

 

Trên bến vắng, đắm mình trong lạnh lẽo?
Vài quán hàng không khách đứng xo ro.
Một bác lái ghé buồm vào hút điếu,
Mặc bà hàng sù sụ sặc hơi, ho.

 

Ngoài đường lội hoạ hoằn người đến chợ,
Thúng đội đầu như đội cả trời mưa.
Và hoạ hoằn một con thuyền ghé chở,
Rồi âm thầm bến lại lặng trong mưa.

(Hoài Thanh, Hoài Chân, Thi nhân Việt Nam, NXB Văn học, 2000)

Xác định thể loại của văn bản Bến đò ngày xưa.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Bến đò ngày xưa” của Anh Thơ.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Anh Thơ: Một trong những cây bút tiêu biểu của phong trào Thơ mới, nổi bật với phong cách trữ tình – hiện thực, giàu chất nữ tính.

- Giới thiệu bài thơ “Bến đò ngày xưa”: Một bài thơ giản dị mà sâu sắc, tái hiện khung cảnh làng quê trong ngày mưa với nỗi buồn tĩnh lặng, thấm đẫm cảm xúc nhân văn.

- Dẫn dắt vào vấn đề: Bài thơ là bức tranh thiên nhiên và cuộc sống con người nơi thôn quê qua cái nhìn tinh tế của nữ sĩ.

* Thân bài:

a. Bức tranh thiên nhiên trong ngày mưa quê

- Cảnh vật hiện lên với những hình ảnh thân quen: tre, chuối, dòng sông, thuyền…

- Không gian mưa buồn, u ám:

+ “Tre rũ rợi ven bờ chen ướt át”

+ “Chuối bơ phờ đầu bến đứng dầm mưa”

+ “Dòng sông trôi rào rạt, con thuyền trơ vơ”

→ Nghệ thuật miêu tả sinh động, tạo nên một không gian trầm lặng, đượm nỗi cô đơn, vắng vẻ.

b. Hình ảnh con người thôn quê trong ngày mưa

- Con người xuất hiện thưa thớt, ít ỏi và trầm mặc:

+ “Quán hàng không khách”, “bác lái hút điếu”, “bà hàng ho sù sụ”

+ Người đi chợ “đội cả trời mưa”

- Những hành động giản dị mà gợi bao nhọc nhằn: chống mưa, chịu lạnh, lặng lẽ mưu sinh.

→ Hình ảnh chân thực, đời thường, bộc lộ sự thấu hiểu và đồng cảm sâu sắc của nhà thơ với đời sống người dân quê nghèo.

c. Nghệ thuật đặc sắc của bài thơ

- Ngôn ngữ giản dị, mộc mạc nhưng giàu sức gợi.

- Sử dụng nhiều từ láy giàu tính biểu cảm: rũ rợi, bơ phờ, rào rạt, xo ro, sù sụ.

- Nhịp thơ nhẹ nhàng, đều đặn, phù hợp với không khí trầm lắng, buồn tẻ.

- Giọng điệu trầm lặng, cảm thương, đậm chất nữ tính.

→ Bút pháp trữ tình – hiện thực kết hợp nhuần nhuyễn, tạo nên sự rung động sâu sắc trong lòng người đọc.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ: Không chỉ tả cảnh ngày mưa, mà còn nói lên đời sống thôn quê lam lũ và vẻ đẹp của sự lặng thầm, kiên cường.

- Đánh giá: “Bến đò ngày xưa” tiêu biểu cho phong cách thơ Anh Thơ – trữ tình, nhẹ nhàng nhưng giàu chất nhân văn, góp phần khắc họa chân thực vẻ đẹp quê hương Việt Nam thời xưa.

Bài văn tham khảo

Bài thơ “Bến đò ngày xưa” của Anh Thơ là một bức tranh quê tiêu biểu, thể hiện rõ nét phong cách trữ tình – hiện thực đằm thắm, dịu dàng nhưng không kém phần sâu sắc của nữ sĩ. Qua hình ảnh bến đò trong một ngày mưa, tác giả không chỉ tái hiện được vẻ đẹp bình dị của làng quê Bắc Bộ mà còn gửi gắm những cảm xúc về nỗi cô quạnh, sự tĩnh lặng và đời sống nhọc nhằn của con người nơi thôn dã.

Mở đầu bài thơ, bức tranh thiên nhiên hiện ra qua những hình ảnh giản dị mà gợi cảm: “Tre rũ rợi ven bờ chen ướt át / Chuối bơ phờ đầu bến đứng dầm mưa”. Các từ ngữ như “rũ rợi”, “ướt át”, “bơ phờ” vừa miêu tả chính xác trạng thái vật thể dưới mưa, vừa gợi cảm giác mệt mỏi, héo úa, gợi liên tưởng đến chính tâm trạng của con người trong cảnh sắc ấy. Dòng sông cũng trôi “rào rạt”, con thuyền thì “đậu trơ vơ”, gợi nên một khung cảnh tịch liêu, đơn độc, nơi vắng bóng sự sống và niềm vui. Mưa ở đây không chỉ là hiện tượng thiên nhiên mà còn là không khí trầm buồn bao trùm cả không gian.

Không chỉ có thiên nhiên, bài thơ còn khắc họa con người – những con người thôn quê bình dị nhưng chất chứa biết bao nhọc nhằn trong cuộc sống thường nhật. Trên bến, “vài quán hàng không khách đứng xo ro”, “một bác lái hút điếu”, “bà hàng ho sù sụ”. Mọi chuyển động đều chậm rãi, lặng lẽ, mang màu sắc ảm đạm. Hình ảnh người đi chợ “đội đầu như đội cả trời mưa” là một ẩn dụ ấn tượng: vừa gợi sự vất vả, vừa như gồng gánh cả trời đất trong đời sống thường nhật. Những chi tiết chân thực ấy thể hiện cái nhìn đầy cảm thông của nhà thơ với những phận người thôn quê, nhỏ bé và âm thầm chịu đựng.

Đặc sắc nghệ thuật của bài thơ trước hết nằm ở việc sử dụng ngôn ngữ mộc mạc, giản dị mà giàu sức gợi. Câu thơ ngắn, nhịp thơ đều đặn kết hợp với những hình ảnh quen thuộc như tre, chuối, thuyền, quán hàng… đã tạo nên một bức tranh quê gần gũi, đậm hồn dân tộc. Ngoài ra, việc sử dụng các từ láy như “rũ rợi”, “bơ phờ”, “rào rạt”, “xo ro”, “sù sụ” không chỉ tăng tính nhạc cho câu thơ mà còn diễn tả chính xác cảm giác lạnh lẽo, buồn tẻ và u ám của không gian trong mưa. Giọng điệu trầm lắng, giàu chất suy tư, đầy trắc ẩn làm nổi bật chất nữ tính trong thơ Anh Thơ – một giọng thơ luôn dịu dàng, sâu lắng và hướng về cuộc sống đời thường.

“Bến đò ngày xưa” không chỉ là một bức tranh quê giữa ngày mưa mà còn là lời tự sự thầm thì của tác giả về những nỗi niềm lắng sâu trong tâm hồn. Qua đó, ta cảm nhận được một tình yêu tha thiết với làng quê, với những con người lam lũ, bình dị. Với giọng thơ giàu chất trữ tình và bút pháp hiện thực tinh tế, Anh Thơ đã để lại một tác phẩm đậm chất dân gian, đậm chất nhân văn, góp phần khẳng định vị trí đặc biệt của bà trong nền thơ ca hiện đại Việt Nam.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích, đánh giá nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của bài thơ Bến đò ngày mưa (Anh Thơ).

- Hệ thống ý:

+ Nội dung đặc sắc

. Bức tranh quê mùa mưa hiu hắt, trầm lặng: cảnh vật “tre rũ rợi”, “chuối bơ phờ”, dòng sông “rào rạt” – gợi cảm giác tiêu điều, lạnh lẽo.

. Con người xuất hiện lặng lẽ, tảo tần: người bán hàng “xo ro”, bác lái “hút điếu”, bà hàng “sặc hơi, ho” – biểu hiện nhịp sống chậm rãi, nhọc nhằn.

. Cuộc sống nông thôn nghèo khó nhưng thấm đẫm tình người và sự kiên cường: bóng dáng người đi chợ “đội cả trời mưa” gợi sự lam lũ nhưng bền bỉ.

+ Nghệ thuật đặc sắc

. Tả cảnh sinh động, chân thực, giàu chất tạo hình.

. Ngôn ngữ mộc mạc, giản dị, nhưng giàu sức gợi cảm và biểu cảm.

. Giọng điệu trầm lắng, thấm buồn, mang đậm phong cách thơ nữ giai đoạn đầu thế kỷ XX.

. Sử dụng hình ảnh và âm thanh (tiếng mưa, dòng sông, hơi ho,...) tạo chiều sâu xúc cảm.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Trình bày rõ đánh giá về nét đặc sắc trong nội dung, nghệ thuật của bài thơ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Bài thơ “Bến đò ngày xưa” của Anh Thơ là một bức tranh quê mùa mưa thấm đẫm nỗi buồn, được khắc họa bằng cảm quan tinh tế và giọng thơ đầy trữ tình. Qua hình ảnh “tre rũ rợi”, “chuối bơ phờ”, “dòng sông trôi rào rạt”, tác giả đã tái hiện khung cảnh thiên nhiên ẩm ướt, lặng lẽ và đượm nỗi cô đơn. Con người trong thơ hiện lên cũng mỏi mệt và nhọc nhằn: bác lái hút điếu lặng lẽ, bà hàng ho sù sụ, người đi chợ “đội cả trời mưa”… Tất cả như chìm trong một nhịp sống chậm rãi, lặng thầm giữa mưa gió cuộc đời. Nghệ thuật đặc sắc của bài thơ nằm ở cách sử dụng ngôn ngữ mộc mạc, hình ảnh gần gũi và giọng điệu trầm buồn, nhẹ nhàng. Anh Thơ không chỉ tả cảnh mà còn gợi tình, khiến người đọc cảm nhận được sự vắng lặng của không gian và cả nỗi cô quạnh của những phận người nơi thôn quê. Bài thơ là một minh chứng tiêu biểu cho phong cách thơ trữ tình của nữ sĩ Anh Thơ – sâu lắng, dịu dàng mà đầy ám ảnh.