BƯỚC MÙA XUÂN

(Nguyễn Bao)

Mưa giăng trên đồng Uốn mềm ngọn lúa  Hoa xoan theo gió Rải tím mặt đường.   Nụ xoè tay hứng  Giọt nắng trong veo  Gió thơm hương lá  Gọi mầm vươn theo.   Cỏ lặng dưới chân Cũng xanh với nắng  Ven bãi phù sa  Dế mèn hắng giọng.

Chuyền trong vòm lá  Chim có gì vui  Mà nghe ríu rít  Như trẻ reo cười.   Đây vườn hoa cải  Rung vàng cánh ong  Hoa vải đơm trắng  Thơm lừng bên sông.   Mùa xuân đang nói Xôn xao, thầm thì…. Chốn nào cũng gặp Bước mùa xuân đi.

(Theo thivien.net)

Xác định thể thơ và dấu hiệu nhận biết thể thơ của bài thơ.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Bước mùa xuân” của Nguyễn Bao.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Nguyễn Bao: là nhà thơ gắn bó với thiên nhiên, nông thôn và những vần thơ trong sáng, giàu cảm xúc.

- Giới thiệu bài thơ “Bước mùa xuân”: là bức tranh sống động và chan chứa niềm vui về mùa xuân trên quê hương đất nước.

- Nêu nhận định chung: bài thơ thể hiện tình yêu thiên nhiên và cảm nhận tinh tế của nhà thơ về vẻ đẹp, sức sống mùa xuân thông qua nghệ thuật đặc sắc.

* Thân bài:

1. Nội dung bài thơ

- Khung cảnh mùa xuân tràn ngập sức sống:

+ “Mưa giăng trên đồng/ Uốn mềm ngọn lúa”: thiên nhiên mềm mại, dịu dàng.

+ Hoa xoan “rải tím mặt đường” – màu sắc lãng mạn, nên thơ.

+ Mầm non, cỏ cây, lá biếc đều chuyển động vươn lên đón nắng xuân.

- Những âm thanh sinh động của mùa xuân:

+ Tiếng chim ríu rít, tiếng dế mèn “hắng giọng”, tiếng gió xôn xao như lời nói của mùa xuân.

+ Hình ảnh trẻ thơ được gợi nhắc gián tiếp qua âm thanh thiên nhiên (“như trẻ reo cười”) → mùa xuân là niềm vui của sự sống, của tuổi thơ.

- Mùa xuân hiện diện khắp nơi:

+ Vàng hoa cải, trắng hoa vải, ong bay rộn ràng → không gian tràn đầy hương sắc.

+ “Chốn nào cũng gặp/ Bước mùa xuân đi” → mùa xuân không chỉ là thời tiết mà còn là tâm trạng, là nguồn sống bao trùm mọi nơi.

2. Nghệ thuật biểu hiện đặc sắc

- Hình ảnh thiên nhiên được gợi tả giàu màu sắc và sinh động.

+ Màu sắc tươi sáng: tím, vàng, trắng, xanh.

+ Cảnh vật gần gũi với làng quê Việt Nam: ngọn lúa, hoa xoan, cỏ, chim, ong, dế.

- Biện pháp nhân hóa, ẩn dụ được vận dụng linh hoạt:

+ “Nụ xoè tay hứng”, “gió thơm hương lá”, “mùa xuân đang nói”… → thiên nhiên như có linh hồn, biết trò chuyện.

+ Sự giao cảm giữa con người và vạn vật qua cách mô tả hình ảnh, âm thanh.

- Giọng điệu nhẹ nhàng, trong trẻo, mang chất nhạc:

+ Câu thơ ngắn, giàu nhịp điệu, từ ngữ chọn lọc tinh tế.

+ Các từ láy, từ tượng hình góp phần làm nên nhạc điệu tươi vui, rộn rã.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị bài thơ: “Bước mùa xuân” là bản hòa ca trong trẻo về mùa xuân – mùa của sự sống, của niềm vui và hy vọng.

- Qua bài thơ, người đọc cảm nhận được tình yêu thiên nhiên và cuộc sống của tác giả; đồng thời thêm yêu quý quê hương và những đổi thay dịu dàng của đất trời.

Bài văn tham khảo

Thiên nhiên từ lâu đã là nguồn cảm hứng bất tận trong thơ ca Việt Nam, đặc biệt là mùa xuân – mùa khởi đầu của sự sống, niềm vui và hy vọng. Trong bài thơ “Bước mùa xuân”, nhà thơ Nguyễn Bao đã thể hiện một cách tinh tế và sinh động vẻ đẹp của mùa xuân trên quê hương bằng những hình ảnh gần gũi, ngôn ngữ trong trẻo và giọng điệu nhẹ nhàng. Qua đó, bài thơ như một bản giao hưởng trong lành ca ngợi thiên nhiên và lòng yêu đời của con người.

Ngay từ khổ đầu tiên, Nguyễn Bao đã mở ra khung cảnh mùa xuân với những hình ảnh rất đỗi quen thuộc của làng quê Việt Nam: “Mưa giăng trên đồng / Uốn mềm ngọn lúa / Hoa xoan theo gió / Rải tím mặt đường”. Những giọt mưa xuân dịu dàng không chỉ làm mềm ngọn lúa mà còn đánh thức cả cánh đồng. Hương hoa xoan bay theo gió, rắc tím mặt đường gợi một khung cảnh nên thơ, bình dị mà đầy thi vị. Cảnh vật không tĩnh lặng mà dường như đang cựa mình thức dậy, tràn đầy sinh khí của mùa mới.

Không chỉ miêu tả bằng thị giác, nhà thơ còn khơi gợi cảm xúc bằng xúc giác và thính giác. Những hình ảnh “Nụ xoè tay hứng / Giọt nắng trong veo” hay “Gió thơm hương lá / Gọi mầm vươn theo” cho thấy một thế giới thiên nhiên sống động như có hồn. Nắng trong veo, gió mang hương lá, mầm cây vươn lên như đáp lời gọi của đất trời. Những âm thanh đặc trưng của mùa xuân cũng được tái hiện sinh động qua tiếng dế “hắng giọng”, tiếng chim “ríu rít như trẻ reo cười”. Thiên nhiên không chỉ đẹp mà còn vui tươi, thân thiện, như một đứa trẻ rộn ràng niềm vui mới.

Hình ảnh mùa xuân càng trở nên rực rỡ hơn ở những khổ thơ sau với hoa cải vàng, hoa vải trắng, ong bay lượn – những hình ảnh tiêu biểu cho mùa xuân miền quê Bắc Bộ. Sự kết hợp giữa màu sắc (vàng, trắng, xanh, tím), âm thanh (tiếng chim, tiếng dế), cùng hương thơm của lá, của hoa đã tạo nên một bức tranh mùa xuân rộn rã, đầy sức sống. Và đặc biệt, hai câu kết:

“Mùa xuân đang nói
Xôn xao, thầm thì…
Chốn nào cũng gặp
Bước mùa xuân đi.”

đã làm nổi bật chủ đề của bài thơ. Mùa xuân không chỉ hiện diện ở cảnh vật mà còn là trạng thái tinh thần, là hơi thở xôn xao trong tâm hồn mỗi người, mang đến niềm vui nhẹ nhàng, lan tỏa khắp nơi.

Về nghệ thuật, bài thơ sử dụng linh hoạt các biện pháp nhân hóa, ẩn dụ để tạo nên sự sống động cho thiên nhiên: “nụ xoè tay”, “gió gọi mầm”, “mùa xuân đang nói”… Câu thơ ngắn, nhịp nhàng, giàu nhạc điệu, từ ngữ giản dị nhưng gợi cảm đã góp phần làm nên sự mềm mại và uyển chuyển cho toàn bài.

Tóm lại, “Bước mùa xuân” không chỉ là bức tranh tả cảnh thiên nhiên mùa xuân mà còn là lời ngợi ca sự sống, lòng yêu quê hương và tâm hồn nhạy cảm của con người trước đất trời. Qua bài thơ, ta thấy rõ niềm vui giản dị mà sâu sắc khi con người hòa mình vào thiên nhiên – nơi mùa xuân đi qua, đánh thức không chỉ cảnh vật mà cả những rung cảm thiết tha trong lòng người.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích nghệ thuật của văn bản “Bước mùa xuân” – Nguyễn Bao.

- Hệ thống ý:

+ Ngôn ngữ hình ảnh sinh động, giàu màu sắc:

. Hình ảnh thiên nhiên gợi tả cụ thể, gần gũi: mưa giăng, hoa xoan, ngọn lúa, hoa cải, cánh ong,…

. Màu sắc tươi tắn: tím hoa xoan, vàng hoa cải, trắng hoa vải, xanh lúa non,…

+ Nghệ thuật nhân hóa – tạo hồn cho thiên nhiên:

. “Nụ xoè tay hứng”, “dế mèn hắng giọng”, “chim ríu rít như trẻ reo cười” – thiên nhiên được thổi vào cảm xúc con người.

+ Giọng điệu nhẹ nhàng, trong sáng, giàu nhạc tính:

. Câu thơ ngắn, nhịp nhàng, gieo vần linh hoạt tạo âm hưởng nhẹ nhàng, gợi không khí mùa xuân tươi vui.

+ Từ ngữ gợi cảm, tinh tế:

. Sử dụng từ láy và động từ mềm mại: loáng thoáng, phe phẩy, uốn mềm, rung vàng, tạo cảm giác chuyển động nhẹ nhàng.

=> Với nghệ thuật đặc sắc, bài thơ đã tái hiện sinh động bức tranh mùa xuân rộn ràng, trong trẻo và tràn đầy sức sống.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về nghệ thuật của bài thơ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Bài thơ “Bước mùa xuân” của Nguyễn Bao là một bức tranh thiên nhiên sống động, được thể hiện bằng những nghệ thuật đặc sắc và tinh tế. Trước hết, bài thơ gây ấn tượng bởi hệ thống hình ảnh phong phú, gần gũi như: mưa giăng, hoa xoan, ngọn lúa, vòm lá, dế mèn, ong, chim,… tạo nên một không gian mùa xuân tươi mới, đầy sức sống. Nhà thơ sử dụng màu sắc sinh động như tím của hoa xoan, vàng của hoa cải, trắng của hoa vải và xanh của ngọn lúa để tô điểm cho bức tranh mùa xuân. Đặc biệt, nghệ thuật nhân hóa được vận dụng linh hoạt: “nụ xoè tay hứng”, “dế mèn hắng giọng”, “chim ríu rít như trẻ reo cười”… đã thổi hồn vào thiên nhiên, khiến cảnh vật trở nên gần gũi, có cảm xúc như con người. Giọng điệu bài thơ trong sáng, nhẹ nhàng, câu thơ ngắn với nhịp điệu uyển chuyển, giàu nhạc tính tạo nên sự mềm mại, bay bổng. Từ ngữ được lựa chọn tinh tế, nhiều từ láy gợi cảm như “loáng thoáng”, “rung vàng”, “xôn xao”, “thầm thì”… góp phần khơi gợi tinh thần mùa xuân. Nhờ những yếu tố nghệ thuật đó, bài thơ đã truyền tải thành công vẻ đẹp rộn ràng, trong trẻo và sự chuyển mình đầy sức sống của mùa xuân.