ĐẤT NƯỚC LÀ GÌ?

(Huỳnh Mai Liên)

Cho con hỏi nhé
Đất nước là gì
Vẽ bằng bút chì
Có vừa trang giấy?

Làm sao để thấy
Núi cao thế nào
Biển rộng là bao
Cách nào đo nhỉ?

Hay là con nghĩ
Đất nước trong nhà
Là mẹ là cha
Là cờ Tổ quốc?

Vần thơ con thuộc
Bài văn con làm
Tiếng Việt dịu dàng
Có là đất nước?

Là đường con bước
Là sông con bơi
Là cánh chim trời
Là vầng mây trắng?

Mặt trời khoe nắng
Cho ngày đẹp hơn
Mọi điều giản đơn
Cộng thành đất nước.

(Theo thivien.net)

Bài thơ Đất nước là gì được viết theo thể thơ nào? Nêu dấu hiện nhận biết thể thơ đó.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Đất nước là gì?” của Huỳnh Mai Liên.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu vấn đề: Đất nước là đề tài lớn trong thơ ca Việt Nam, thường được thể hiện bằng những hình ảnh thiêng liêng, hào hùng.

- Dẫn dắt vào bài thơ “Đất nước là gì?” của Huỳnh Mai Liên – một bài thơ ngắn gọn, dung dị nhưng giàu ý nghĩa khi khám phá hình ảnh đất nước qua cái nhìn trẻ thơ.

- Khẳng định: Bài thơ giúp người đọc nhận ra rằng đất nước không chỉ là không gian địa lí hay lịch sử dân tộc, mà còn hiện diện trong mọi điều bình dị, thân thương của cuộc sống hằng ngày.

* Thân bài:

1. Hình thức thể hiện độc đáo – giọng điệu trẻ thơ

- Cấu trúc bài thơ là chuỗi câu hỏi ngắn, liên tiếp – mô phỏng giọng nói và tư duy của trẻ em.

- Ngôn ngữ đơn giản, dễ hiểu, gần gũi; gieo vần nhẹ nhàng, gợi sự hồn nhiên, trong sáng.

- Cách tiếp cận vấn đề từ sự ngây thơ, hiếu kỳ của một đứa trẻ khiến bài thơ trở nên dễ cảm, dễ đồng cảm.

2. Hình ảnh đất nước hiện lên từ những điều cụ thể, bình dị

- Đất nước là không gian bao la: núi cao, biển rộng – những biểu tượng vĩ mô về lãnh thổ, thiên nhiên hùng vĩ.

→ Dẫn đến câu hỏi “Có vừa trang giấy?” → Đất nước lớn lao, không dễ nắm bắt hết bằng lý trí.

- Đất nước là điều gần gũi, thân thuộc:

+ Là cha mẹ, là lá cờ Tổ quốc – những biểu tượng về tình cảm gia đình và niềm tự hào dân tộc.

+ Là tiếng Việt dịu dàng, là bài văn, vần thơ – biểu hiện của truyền thống, văn hóa, ngôn ngữ.

+ Là dòng sông, con đường, cánh chim, vầng mây – gắn bó với tuổi thơ, với thiên nhiên quê hương.

→ Tác giả cho thấy: Đất nước không chỉ là địa lý mà còn là tình cảm, văn hóa, ngôn ngữ, kí ức và những điều thân thuộc trong đời sống thường ngày.

3. Thông điệp sâu sắc qua câu kết

- "Mọi điều giản đơn / Cộng thành đất nước" – khẳng định chân lý: đất nước được tạo nên từ những điều bình dị, từ chính cuộc sống của mỗi con người.

- Gợi nhắc tinh thần gắn bó, trách nhiệm, tự hào về đất nước từ những điều nhỏ bé nhất.

* Kết bài:

- Khẳng định lại giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ: giản dị nhưng sâu sắc, giàu cảm xúc.

- Mở rộng: Bài thơ giúp thế hệ trẻ hiểu rằng tình yêu nước không cần bắt đầu từ điều vĩ đại, mà có thể nuôi dưỡng từ chính sự trân trọng những điều nhỏ nhặt quanh mình.

- Nhấn mạnh: “Đất nước là gì?” – không chỉ là câu hỏi của trẻ thơ mà còn là lời nhắc nhở mỗi người về ý thức gìn giữ, xây dựng quê hương từ trong trái tim.

Bài văn tham khảo

Đất nước là gì? – đó không chỉ là một câu hỏi mang tính khái quát về địa lý, lịch sử hay dân tộc học, mà còn là một lời tự vấn đầy yêu thương và tự hào đối với mỗi người dân Việt Nam. Bài thơ "Đất nước là gì?" của Huỳnh Mai Liên đã trả lời cho câu hỏi ấy bằng một giọng điệu hồn nhiên, mạch thơ ngắn gọn, trong sáng, qua đó gợi mở những suy nghĩ sâu xa về hình ảnh đất nước thân thương qua lăng kính trẻ thơ.

Ngay từ đầu bài thơ, nhà thơ đã để đứa trẻ ngây thơ đặt ra câu hỏi: "Cho con hỏi nhé / Đất nước là gì / Vẽ bằng bút chì / Có vừa trang giấy?" Câu hỏi hồn nhiên nhưng đầy suy tưởng ấy tạo nên một điểm nhìn mới mẻ về đất nước: đất nước có thể vẽ được không, đo đếm được không? Cách vào đề tự nhiên, mạch lạc với lời thơ đơn giản, gần gũi, gợi cảm giác như đang được nghe chính lời tâm sự trong trẻo của một em nhỏ. Qua giọng thơ ấy, tác giả cho thấy: đất nước không phải là một khái niệm khô cứng mà là điều gì đó rất sống động, thiêng liêng nhưng cũng thân thuộc, gần gũi.

Bằng những câu hỏi tiếp nối đầy trí tò mò, bài thơ khơi mở hình ảnh đất nước từ hai hướng: vĩ mô và đời thường. Đất nước là “núi cao”, “biển rộng” – là những hình ảnh biểu tượng cho không gian lãnh thổ rộng lớn của Tổ quốc. Nhưng tiếp ngay sau đó là suy nghĩ: “Hay là con nghĩ / Đất nước trong nhà / Là mẹ là cha / Là cờ Tổ quốc?” – hình ảnh đất nước chuyển dần sang những điều bình dị, gần gũi nhất trong đời sống thường ngày: cha mẹ, lá cờ, tiếng Việt, bài thơ, bài văn. Đó là đất nước trong từng bước chân ta đi, dòng sông ta bơi, vầng mây trắng ta ngắm. Những hình ảnh đó góp phần khẳng định: đất nước không đâu xa, đất nước nằm ngay trong từng khoảnh khắc đời sống, trong tình cảm, văn hóa và kí ức của mỗi người.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích hình ảnh đất nước trong bài thơ Đất nước là gì? của Huỳnh Mai Liên.

- Hệ thống ý:

+ Đất nước qua góc nhìn trẻ thơ

. Mở đầu bằng những câu hỏi hồn nhiên: “Đất nước là gì”, “có vừa trang giấy?”, “đo thế nào?”...

→ Gợi ra sự tò mò và khao khát tìm hiểu của trẻ nhỏ.

+ Hình ảnh đất nước trong những điều thân quen, giản dị

. Là cha mẹ, cờ Tổ quốc, bài thơ con học, tiếng Việt dịu dàng → đất nước là gốc gác, là văn hóa, là ngôn ngữ.

. Là con đường, dòng sông, cánh chim, mây trắng, mặt trời → những hình ảnh thiên nhiên tươi đẹp, gần gũi.

→ Đất nước không ở đâu xa, mà hiện diện trong từng điều bình thường, giản dị quanh ta.

+ Thông điệp sâu sắc

. Khẳng định: “Mọi điều giản đơn / cộng thành đất nước” → Đất nước là sự cộng hưởng của tình thân, văn hóa, thiên nhiên, cuộc sống thường ngày.

. Gợi tình yêu quê hương một cách nhẹ nhàng, sâu sắc từ những điều nhỏ bé.

=> Đất nước không chỉ là khái niệm địa lý, mà còn là tình cảm, ký ức, văn hóa và cuộc sống bình dị hằng ngày của mỗi con người.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về hình ảnh đất nước trong bài thơ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Bài thơ Đất nước là gì? của Huỳnh Mai Liên đã mang đến một cách nhìn mới mẻ, hồn nhiên mà sâu sắc về hình ảnh đất nước qua lăng kính của trẻ thơ. Với chuỗi câu hỏi đầy ngây thơ như “Đất nước là gì?”, “Có vừa trang giấy?”, “Biển rộng là bao?”, tác giả gợi lên sự tò mò và khao khát tìm hiểu về đất nước của một em bé đang lớn lên. Từ đó, đất nước hiện ra không phải là khái niệm trừu tượng hay xa vời, mà rất cụ thể, gần gũi: là cha mẹ, là cờ Tổ quốc, là tiếng Việt dịu dàng, là bài văn, bài thơ em học mỗi ngày. Đất nước còn là con đường em đi học, dòng sông em bơi, cánh chim, áng mây, mặt trời… – tất cả những điều giản dị nhưng thân thương nhất. Điệp khúc “có là đất nước?” và lời khẳng định nhẹ nhàng cuối bài “mọi điều giản đơn cộng thành đất nước” như một thông điệp sâu sắc: đất nước được tạo nên từ tình cảm, văn hóa và đời sống thường ngày. Bằng giọng điệu nhẹ nhàng, hình ảnh trong sáng, bài thơ khơi dậy tình yêu quê hương sâu lắng từ những điều bé nhỏ nhất.