MỘT CƠN GIẬN

[..] Có những ngày mà tự nhiên không hiểu tại sao, ta thấy khó chịu, và hay gắt gỏng, không muốn làm việc gì. Tôi đang ở vào một ngày như thế mà chiều trời hôm ấy lại ảm đạm và rét mướt càng khiến cho cảm giác đó rõ rệt hơn.

Tôi đi vài bước trên con đường phố vắng người. Một cái xe tay dằng xa đi lại, anh phu xe co ro vì rét, hai tay giấu dưới manh áo tơi tàn. Theo lệ như mọi khi, tôi mặc cả:

- Xe đi không? Bốn xu về gần nhà bò Yên Phụ.

- Thầy cho sáu xu.

- Không, bốn xu là đúng giá rồi.

Tôi vừa nói vừa bước đi. Người phu xe đã có tuổi, cứ kéo cái xe theo sau tôi mà lẩm bẩm: "Bốn đồng xu từ đây về nhà bò". Cái tiếng nhà bò anh ta nhắc đi nhắc lại làm cho tôi khó chịu. Tôi biết đó là một cách của các phu xe cứ đi theo sau khách để làm cho người ta bực tức, tôi lại càng ghét và quay lại gắt:

- Có đi hay không thì thôi! Đừng có theo sau người ta mà lải nhải.

Thấy tôi gắt, người phu xe đứng lại, không dám theo nữa. Nhưng để tôi đi một quãng xa, anh ta ới gọi:

- Lại đây đi mà.

Rồi anh ta hạ càng xe xuống, cứ đứng yên chỗ ấy đợi chứ không kéo lại phía tôi. Cái cử chỉ ấy làm tôi sinh ghét thêm, đã toan không đi, nhưng lúc ấy không có cái xe nào khác. Tôi giận dữ bước mạnh lên xe, vừa mắng:

- Anh thật là lắm chuyện, không đi ngay lại còn vẽ.

Anh xe cãi lại:

- Từ đây về đấy thầy cho được bốn đồng xu thật rẻ quá!

- Thì ai bảo anh đi? Không có tôi đã gọi xe khác.

Người phu xe khẽ thở dài, yên lặng nhấc xe lên. Lúc bấy giờ tôi mới ngả mình ra phía sau, nhưng thấy cái đệm cứng như gỗ đập vào lưng, tôi cúi xuống bên nhìn cái tay xe.

Tôi đoán không sai, chính là một cái xe hiệu "con lợn" cái tên hiệu cũng xứng đáng một hạng xe tàng ở ngoại ô mà tôi vẫn phải đi. Anh xe này đã vào đây kéo trộm, vì xe ngoại ô không được phép vào thành phố đón khách, nếu không tuân lệnh thì bị phạt từ ba đến bốn đồng bạc. Sự tồi tàn của cái xe làm tôi càng ghét anh xe nữa.

- Xe khổ thế này mà anh lại còn đòi cao giá.

- Xe thế mà thầy chê thì còn thế nào nữa!

Anh xe bướng bỉnh cũng không chịu kém. Tôi nói câu gì là anh ta đối lại liền. Sau cùng, giận quá, tôi dẫm mạnh chân xuống sàn xe, gắt:

- Thôi, câm họng đi, đừng lải nhải nữa. Sự giận dữ làm cho tôi quên rằng anh xe cũng chỉ có trả lời những câu mắng của tôi mà thôi, và chính tại tôi gắt với anh ta nhiều quá.

Nhưng lúc bấy giờ tôi chỉ thấy tức người xe ấy đến cực điểm, vì hắn dám cãi lại tôi mà không sợ.

Xe đi khỏi nhà máy nước thì gặp một người đội xếp tây đi xe đạp lại, theo sau một người đội xếp ta. Tôi nhận thấy anh xe kéo tôi có ý luống cuống và sợ hãi. Có lẽ vì thế mà người cảnh sát để ý, đi giáp vào cái xe kéo để xem dấu hiệu.

- Ê! Đứng lại!

Người kéo xe dừng chân… Anh ta quay lại tôi hớt hải van xin:

- Lạy thầy… thầy nói giúp con... thầy làm ơn…

Dưới ánh đèn tôi thấy mặt anh xe tái mét. Những vết răn in sâu xuống trên mặt già nua hốc hác, chân tay người khốn nạn ấy run bật lên và tôi thấy cái rung động chuyển cả vào chiếc thân xe.

Người cảnh sát tây đến, nói bằng tiếng ta hơi sõi:

- Mày chết nhé! Mày sẽ bị phạt!

Người phu xe ấp úng nói thì ông ta khoát tay bảo im, rồi quay lại tôi hỏi, lần này bằng tiếng Pháp.

- Người này kéo ông từ trong phố ra hay ông đi khứ hồi?

Tôi liếc mắt nhìn anh kéo xe. Trong bóng tối của vành nón qua ngang mặt, tôi thấy hai mắt anh ta long lanh nhìn tôi, như khẩn cầu van xin yên lặng. Tôi biết lời nói của tôi sẽ làm anh ta bị bắt hay không. Những khi nói chuyện với các phu xe khác, tôi được biết rằng nếu người khách nói là đi khứ hồi từ ngoại ô, thì người xe không việc gì. Nhưng lúc ấy, lời van xin của anh xe kia không làm cho tôi động lòng, mà lại làm cho tôi ghét anh thêm. Tôi trả lời người đội xếp:

- Tôi đi từ phố hàng Bún.

- Vậy phiền ông xuống xe.

Rồi anh ta nhìn anh phu xe, cười một cách tinh quái:

- Allez! Đi về bót!

Khi anh phu xe run sợ và hai người cảnh sát đã khuất đầu phố, tôi mới quay đi thong thả trên bờ hè. Cơn giận của tôi đã hết rồi. Sự hối hận dần thấm thía vào lòng tôi, tôi thấy một cái chán nản bực tức rung động trong người. [..]

(Trích Một cơn giận, Thạch Lam)

Xác định ngôi kể của truyện.

Đầu truyện, tác giả miêu tả: “Có những ngày mà tự nhiên không hiểu tại sao, ta thấy khó chịu, và hay gắt gỏng, không muốn làm việc gì. Tôi đang ở vào một ngày như thế mà chiều trời hôm ấy lại ảm đạm và rét mướt...” → Nhân vật “tôi” rơi vào một ngày vừa khó chịu, vừa gắt gỏng, lại thêm thời tiết ảm đạm, rét mướt.

Đoạn trích mở ra trong bối cảnh nhân vật “tôi” mang tâm trạng khó chịu, gắt gỏng, không muốn làm gì. Trong hoàn cảnh ấy, “tôi” đi trên đường và thuê một chiếc xe kéo để trở về nhà. Chính tình huống này đã khởi nguồn cho mâu thuẫn, từ đó bộc lộ tính cách của cả “tôi” và anh phu xe.

Nguyên nhân nhân vật “tôi” khó chịu là: “Vì anh phu xe không cứ đi sau lải nhải, sau thì đứng yên chỗ ấy đợi chứ chịu không kéo lại và còn bướng bỉnh, dám cãi lại tôi…”

Trong truyện, nhân vật “tôi” vốn đã có sẵn tâm trạng bực bội, lại thêm cách hành xử bướng bỉnh của anh phu xe khiến “tôi” càng khó chịu. Khi gặp đội xếp, đáng ra “tôi” có thể nói giúp anh ta thoát nạn, nhưng do quá nóng giận, không giữ được bình tĩnh, để cảm xúc lấn át lí trí nên “tôi” đã không can thiệp. Đây là hậu quả của sự thiếu kiềm chế và ích kỉ trong lúc tức giận.

Kể lại một cơn giận của nhân vật tôi.

- Nhân vật “tôi” mắng mỏ anh phu xe, không giúp khi anh gặp cảnh sát, để cơn giận chi phối hành vi → thể hiện ích kỉ, nhỏ nhen, thiếu lòng trắc ẩn.

- Hành động này không phải đơn thuần vô lễ mà là biểu hiện của tính cách hẹp hòi, xét về đạo đức.

- Cuối đoạn trích, sau khi đội xếp đi khuất, nhân vật “tôi” cảm thấy hối hận và chán nản vì những gì mình đã làm: khai báo khiến anh phu xe bị gọi về bót, trút cơn giận vô cớ, cư xử ích kỉ, nhỏ nhen.

- “Tôi” nhận ra hành động của mình ảnh hưởng tiêu cực đến người khác và phản ánh bản tính hẹp hòi, thiếu lòng trắc ẩn.

- Trong đoạn trích trên, nhân vật tôi đã bị cảm xúc bức bối, khó chịu của mình điều khiển, dẫn đến việc có thái độ cư xử thiếu thiện cảm đối với người phu xe nghèo khổ, cuối cùng còn không giúp anh phu xe ngay cả khi anh ta năn nỉ. Nhân vật tôi sau khi cơn nóng giận qua đi đã cảm thấy hối hận vì cách cư xử của mình.

- Qua câu chuyện trên, em rút ra bài học cho bản thân là: Không nên để cảm xúc chi phối, hãy biết cách giữ bình tĩnh, điều khiển cảm xúc của mình. Bởi làm chủ được cảm xúc thì chúng ta mới không gây tổn thương cho người khác, không phải hối hận như nhân vật trong câu chuyện trên.

- Phần sau truyện, nhân vật tôi đã tìm đến nhà anh phu xe, biết được gia cảnh nghèo khổ của anh cũng như việc anh bị giữ xe, bị phạt, bị đánh đập… Nhân vật tôi càng cảm thấy hối hận về cách cư xử của mình.

- Câu chuyện khiến em suy nghĩ về hậu quả của sự giận dữ: Sự giận dữ khiến con người dễ đánh mất lí trí, làm những việc không nên làm, nói những điều không nên nói; sự giẫn dữ gây tổn thương cho những người xung quanh; làm rạn nứt các mối quan hệ; thậm chí còn đẩy người khác vào hoàn cảnh ngặt nghèo như anh phu xe trong câu chuyện trên.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: Việc kiểm soát cơn giận và cư xử đúng mực trong cuộc sống hằng ngày là rất quan trọng.

c. Hệ thống ý

- Giải thích: Nóng giận làm con người hành xử thiếu lý trí, nói lời khó nghe, gây xung đột, làm tổn thương người khác.

- Nguyên nhân: Tính nóng nảy, thiếu rèn luyện kiềm chế, suy nghĩ chưa thấu đáo trước khi hành động.

- Hậu quả: Hối hận, mất uy tín, làm người khác mất lòng tin.

- Giải pháp/khắc phục:

+ Kiềm chế cảm xúc: hít thở sâu, đếm từ 1 đến 10 trước khi nói hoặc hành động.

+ Biết suy nghĩ thấu đáo, tha thứ và thông cảm với người khác.

+ Rèn luyện sự bình tĩnh, tránh để cơn giận chi phối hành vi.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Trong đời sống hàng ngày, mỗi người đều có lúc nổi giận, nhưng nếu không biết kiềm chế, cơn giận sẽ làm tổn hại đến bản thân và người xung quanh. Khi bị chi phối bởi nóng nảy, con người dễ nói lời khó nghe, hành xử thiếu lý trí, dẫn đến mâu thuẫn, xung đột. Những cuộc tranh cãi với bạn bè có thể làm rạn nứt tình cảm, trong gia đình, nóng giận vô cớ khiến bầu không khí căng thẳng, làm tổn thương người thân. Nguyên nhân thường xuất phát từ tính nóng nảy, thiếu kiềm chế và chưa biết suy nghĩ thấu đáo trước khi phản ứng. Hậu quả của cơn giận không chỉ là sự hối hận mà còn làm mất uy tín và lòng tin từ mọi người. Vì vậy, mỗi người cần rèn luyện cách kiểm soát cảm xúc, như hít thở sâu, đếm từ một đến mười, suy nghĩ kỹ trước khi nói hoặc hành động, đồng thời học cách tha thứ và thông cảm với người khác. Biết giữ bình tĩnh không chỉ giúp cuộc sống trở nên hài hòa, êm ấm mà còn thể hiện sự trưởng thành, văn minh và nhân ái. Kiềm chế cơn giận là một nghệ thuật sống, giúp mỗi người xây dựng mối quan hệ tốt đẹp và sống có trách nhiệm với bản thân và cộng đồng.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: nhân vật tôi.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Giới thiệu tác phẩm và đoạn trích:

- Giới thiệu nhân vật “tôi”:

* Thân bài

- Hoàn cảnh xuất hiện của nhân vật “tôi”

+ Nhân vật xuất hiện trong một ngày ảm đạm, rét mướt, tâm trạng khó chịu, bực bội.

+ Hoàn cảnh đi thuê xe kéo về nhà:

+ Phố vắng, trời rét, làm tăng cảm giác bực bội.

+ Các chi tiết: nhìn thấy người phu xe co ro, mặc áo tơi tàn, kéo xe cũ kỹ → tăng cảm giác ghét, khó chịu.

- Tâm trạng của nhân vật “tôi”

+ Ban đầu: khó chịu, nóng nảy, hay gắt gỏng, không muốn làm gì.

+ Trong khi mặc cả, mắng mỏ anh phu xe: bộc lộ sự ích kỉ, để cảm xúc chi phối.

+ Khi gặp đội cảnh sát:

×        Nhận thấy hậu quả từ lời khai của mình → cơn giận tắt, chuyển sang hối hận và chán nản.

×        Tâm trạng thay đổi từ nóng nảy sang tự nhận thức, thấy lỗi lầm của bản thân.

- Hành động và cách cư xử

+ Mặc cả với anh phu xe: thể hiện tính nóng nảy, keo kiệt, ích kỉ.

+ Mắng mỏ và cằn nhằn: bộc lộ sự thiếu kiềm chế cảm xúc.

+ Khi gặp cảnh sát: không giúp anh phu xe, để anh bị gọi về bót → thể hiện tính nhỏ nhen, ích kỉ.

+ Nhận thức sau hành động: hối hận, chán nản → cho thấy nhân vật có khả năng tự phản tỉnh.

- Tính cách nhân vật “tôi”

+ Nóng nảy, dễ bị cảm xúc chi phối.

+ Ích kỉ, nhỏ nhen, thiếu lòng trắc ẩn với người lao động nghèo.

+ Có chiều sâu tâm lý: biết hối hận, nhận ra lỗi lầm → con người không hoàn hảo nhưng có khả năng thay đổi.

+ Ngôi kể thứ nhất: tác giả lột tả trực tiếp suy nghĩ, cảm xúc, giúp người đọc hiểu sâu sắc nhân vật.

- Ý nghĩa nhân văn

+ Nhân vật “tôi” phản ánh thực trạng con người dễ để cảm xúc chi phối, dễ gây tổn thương cho người khác.

- Thông điệp:

+ Cần rèn luyện khả năng kiềm chế cảm xúc, bình tĩnh trước mọi tình huống.

+ Biết tha thứ, thông cảm với người khác, tránh ích kỉ, nhỏ nhen.

+ Sống có trách nhiệm với bản thân và cộng đồng, xây dựng mối quan hệ hài hòa.

* Kết bài

- Khẳng định giá trị nghệ thuật và nhân văn của truyện:

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng. 

Bài viết tham khảo

Trong văn học hiện thực Việt Nam, Thạch Lam nổi bật với lối viết tinh tế, khai thác sâu sắc đời sống nội tâm con người. Truyện ngắn “Một cơn giận” không chỉ phản ánh đời sống đô thị thập niên ba mươi mà còn đi sâu vào tâm lý con người qua nhân vật “tôi”. Đoạn trích miêu tả một ngày mà nhân vật này gặp nhiều tình huống nhỏ, đủ để bộc lộ tính cách, cảm xúc và khả năng đối diện với chính bản thân.

Nhân vật “tôi” xuất hiện với trạng thái nóng nảy, gắt gỏng, không muốn giao tiếp hay làm việc gì. Hoàn cảnh phố vắng và thời tiết lạnh càng làm tăng cảm giác khó chịu. Những chi tiết nhỏ, từ bước chân trên hè phố, âm thanh lải nhải của anh phu xe đến ngoại hình co ro, tơi tả của người kéo xe, đều khơi gợi sự bực bội. Mỗi yếu tố đời thường được tác giả lựa chọn khéo léo, vừa tạo không khí thực tế, vừa phản ánh rõ tâm lý nhân vật.

Tâm trạng nhân vật biến chuyển rõ rệt trong suốt đoạn trích. Ban đầu, “tôi” mặc cả và cằn nhằn, mắng mỏ anh phu xe một cách gay gắt. Hành vi này phản ánh sự ích kỉ và để cảm xúc chi phối lý trí. Khi gặp đội cảnh sát và nhận thấy hậu quả từ lời khai khiến anh phu xe bị gọi về bót, cơn giận tan biến, nhường chỗ cho cảm giác hối hận, chán nản. Quá trình này cho thấy khả năng tự nhận thức và phản tỉnh sâu sắc của nhân vật, tạo nên chiều sâu tâm lý mà Thạch Lam muốn truyền tải.

Hành động của “tôi” phản ánh nhiều khía cạnh tính cách. Việc mặc cả, cằn nhằn, mắng mỏ anh phu xe cho thấy sự nóng nảy và nhỏ nhen. Khi đứng trước đội cảnh sát, “tôi” không bảo vệ anh phu xe, để anh bị gọi về bót, thể hiện sự ích kỉ và thiếu lòng cảm thông. Tuy nhiên, nhận thức về hậu quả hành vi lại bộc lộ khả năng tự đánh giá bản thân, nhận ra sai lầm và cảm thấy hối hận. Điều này cho thấy nhân vật không hoàn hảo nhưng vẫn có tiềm năng thay đổi, phản ánh đúng đặc trưng con người trong hiện thực xã hội.

Tính cách nhân vật hiện lên đa chiều, vừa tiêu cực vừa tích cực. Nóng nảy, dễ bị cảm xúc chi phối và ích kỉ là những đặc điểm dễ nhận thấy, nhưng khả năng hối hận và tự kiểm điểm lại chứng tỏ chiều sâu tâm lý và bản chất nhân văn. Hình ảnh “tôi” không chỉ là một con người bình thường trong phố phường mà còn là biểu tượng cho những xung đột nội tâm của con người trước áp lực, phiền toái và mâu thuẫn trong đời sống.

Về mặt nghệ thuật, đoạn trích nổi bật nhờ sử dụng ngôi kể thứ nhất, cho phép người đọc hòa mình vào nội tâm nhân vật, cảm nhận trực tiếp mọi biến động tâm lý. Thạch Lam chọn lọc chi tiết đời thường nhưng giàu ý nghĩa: bước chân trên phố, cử chỉ run rẩy của anh phu xe, âm thanh lải nhải… tất cả đều góp phần làm nổi bật cảm xúc của “tôi”. Bút pháp tả nội tâm kết hợp với miêu tả ngoại cảnh tạo nên không gian truyện vừa hiện thực vừa giàu chiều sâu tâm lý, khiến nhân vật trở nên sinh động, chân thực và thuyết phục.

Nhân vật “tôi” trong đoạn trích này phản ánh hiện thực tâm lý con người: dễ nổi giận, bị cảm xúc chi phối nhưng cũng có khả năng tự nhận thức, biết hối hận và sửa sai. Thạch Lam khéo léo kết hợp ngôi kể, chi tiết đời thường và bút pháp tả nội tâm để làm nổi bật tính cách nhân vật, đồng thời gửi gắm thông điệp nhân văn về việc kiểm soát cảm xúc, biết đồng cảm và trách nhiệm trong hành vi. Nhân vật không chỉ phản ánh thực trạng đời sống mà còn nhắc nhở về giá trị của sự bình tĩnh và lòng nhân ái, tạo nên sức sống bền bỉ cho truyện ngắn và giá trị nghệ thuật vượt thời gian.