Đọc văn bản: 

    Người quê

 Người đồng mình

đi qua mùa mưa, đội nắng cháy da

bước chân quen lối mòn trên đá

lưng đèo, vai gùi cả trời mây

 

Người đồng mình

ăn cơm rừng uống nước suối

chân đất băng qua những con dốc dài

Những nếp nhà nhỏ giữa rừng sâu

chứa cả niềm vui, cả nỗi buồn

và ánh mắt sáng ngời không biết cúi đầu

 

Người đồng mình

chẳng cần bạc vàng

chỉ cần núi cao và sông dài

Cấy mùa bằng tay

gieo yêu thương bằng tiếng hát

để đất sống, để rừng xanh mãi

 

Người đồng mình

lời ít nhưng tình nặng

chân thật như đá núi

mộc mạc như màu chàm trên áo cũ

Dẫu cuộc đời bao đổi thay

 

người đồng mình vẫn thế

một đời sống cùng đất

một đời sống cùng trời

kiêu hãnh và kiên cường

như ngọn núi quê mình không bao giờ ngã.

(Lâu Văn Mua, Viết và đọc Chuyên đề mùa hạ 2025, NXB Hội nhà văn 2025, Tr 204)

Nêu dấu hiệu xác định thể thơ của bài thơ.

a. Yêu cầu chung: xác định đúng vấn đề nghị luận; đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Vấn đề nghị luận: hình ảnh người đồng mình trong 2 khổ thơ đầu

- Hình thức: có thể trình bày đoạn văn theo cách diễn dịch, quy nạp, phối hợp…

- Dung lượng: khoảng 200 chữ (+/- 100 chữ)

b. Yêu cầu cụ thể: thí sinh triển khai đoạn văn theo trình tự hợp lí và sử dụng đúng kĩ năng nghị luận.

b1. Phân tích hình ảnh người đồng mình:

- Hình ảnh “người đồng mình” trong hai khổ thơ đầu hiện lên bằng những nét chân thực và mộc mạc:

+ Cuộc sống lao động nặng nhọc “đi qua mùa mưa, đội nắng cháy da”, “bước chân quen lối mòn trên đá”, “lưng đèo, vai gùi cả trời mây, “ăn cơm rừng uống nước suối”, “chân đất băng qua những con dốc dài”; khó khăn thiếu thốn về vật chất nhưng vẫn yên bình, giản dị, đầm ấm “những nếp nhà nhỏ giữa rừng sâu / chứa cả niềm vui, cả nỗi buồn”

+ Phẩm chất: chịu thương chịu khó, bền bỉ, trong sáng “ăn cơm rừng uống nước suối”, lạc quan “những nếp nhà nhỏ giữa rừng sâu / chứa cả niềm vui, cả nỗi buồn” , hiền hòa mà kiên cường kiêu hãnh, tự trọng ánh mắt sáng ngời không biết cúi đầu

- Hình ảnh đó được thể hiện thông qua các yếu tố nghệ thuật: Sử dụng thể thơ tự do không viết hoa đầu dòng, không dấu ngắt câu, ngắt nhịp linh hoạt tạo giọng điệu khỏe khoắn gợi nhịp bước chân của người miền núi, ngôn từ mộc mạc, gần gũi, cách nói của người miền núi, những chi tiết chân thực, đời thường, phép điệp, liệt kê.., giọng thơ vừa trìu mến vừa trang trọng

b2. Đánh giá

Hai khổ thơ đã khắc họa những con người sống giữa thiên nhiên khắc nghiệt mà vẫn kiên cường, tự do, chân chất và đầy lòng tự trọng, trở thành niềm tự hào của tác giả và của cả cộng đồng quê hương.

b3. Sáng tạo

- Có những ý đột phá, vượt ra ngoài đáp án nhưng có sức thuyết phục

- Có cách diễn đạt tinh tế, độc đáo

a. Yêu cầu chung: xác định đúng vấn đề nghị luận, đảm bảo yêu cầu về dung lượng và sử dụng bằng chứng

- Vấn đề nghị luận: quyền được thử và sai lầm của người trẻ

- Dung lượng: khoảng 600 chữ (+- 200 chữ)

- Bằng chứng: Thực tế đời sống

b. Yêu cầu cụ thể: thí sinh triển khai bài viết theo trình tự hợp lí và sử dụng đúng các kĩ năng nghị luận.

b.1 Viết được mở bài và kết bài cho bài văn nghị luận xã hội

- Mở bài: giới thiệu được vấn đề nghị luận

- Kết bài: khẳng định được vấn đề nghị luận

b2. Giải thích được vấn đề nghị luận

- Là khả năng được trải nghiệm những điều mới, được lựa chọn con đường riêng, được va vấp, mắc lỗi và được phép đứng dậy sửa chữa.

- Khi nói người trẻ “có quyền được thử và sai”, nghĩa là xã hội thừa nhận họ được phép chưa hoàn hảo, được phép chưa đúng ngay lần đầu, và quan trọng nhất: được quyền rút kinh nghiệm để trưởng thành.

b3. Bình luận được vấn đề nghị luận:

- Vì sao người trẻ có quyền được thử và sai lầm?

+ Thử và sai nằm trong quy luật phát triển chung của con người: không ai có thể thành công ngay từ lần đầu tiên; kinh nghiệm không thể sinh ra nếu không được tích lũy qua vấp váp. Cha mẹ, thầy cô từng trải qua những sai lầm của tuổi trẻ, nên người trẻ hôm nay càng có quyền được sống đúng với hành trình trưởng thành tự nhiên ấy.

+ Bởi chính đặc điểm của lứa tuổi thanh xuân: họ giàu năng lượng, giàu khát vọng khám phá, tinh thần sáng tạo mạnh mẽ và ít bị ràng buộc bởi khuôn mẫu cũ. Nếu người trẻ không được thử, họ sẽ bị giam trong sự sợ hãi. Nếu họ không được phép sai, họ sẽ chỉ dám lặp lại những điều đã an toàn.

- Việc thử và sai lầm đem lại ý nghĩa gì cho người trẻ?

+ Giúp họ nhận biết năng lực thật của mình: điều gì phù hợp, điều gì không.

+ Mở ra cơ hội phát triển mới; khi sai lầm, họ học cách chịu trách nhiệm, phân tích nguyên nhân và tìm giải pháp.

+ Giúp con người mạnh mẽ hơn về tâm lý: biết đứng dậy, biết kiên trì, biết thích nghi.

+ Từ thử nghiệm và sai lầm, người trẻ sẽ hình thành được cái tôi trưởng thành, có bản lĩnh và có hướng đi rõ ràng cho tương lai.

(lí lẽ kết hợp dẫn chứng)

b4. Mở rộng, nâng cao được vấn đề nghị luận và rút ra bài học

- Cần phê phán những bạn trẻ lợi dụng khái niệm “được sai lầm” để biện minh cho sự cẩu thả, vô trách nhiệm hoặc những hành vi gây ảnh hưởng tiêu cực đến bản thân và xã hội. Không thể xem nhẹ hậu quả của sai lầm – nhất là khi đó là sai lầm cố ý, lặp đi lặp lại, hoặc sai lầm gây tổn hại đến người khác.

- Bài học rút ra là: người trẻ hãy dũng cảm thử sức với điều mới, nhưng phải biết tự trang bị kiến thức, dự liệu rủi ro, tìm kiếm sự hướng dẫn và quan trọng hơn hết là dám nhận lỗi và sửa lỗi. Gia đình và xã hội cũng cần mở lòng hơn, bao dung hơn để tạo môi trường an toàn cho thế hệ trẻ trải nghiệm. Chỉ khi được quyền thử và sai lầm một cách có trách nhiệm, người trẻ mới có thể tìm thấy con đường đúng của mình và trưởng thành vững vàng.

b5. Sáng tạo

- Có những ý đột phá, vượt ta ngoài đáp án nhưng có sức thuyết phục.

- Có cách diễn đạt độc đáo.