Chim ri mách lúa vàng chín rộ
Tu hú kêu vải đỏ trùm cây
Tháng năm mười chín rồi đây
Ngày sinh nhật Bác nắng đầy tiếng chim...

Quê em nhỏ bốn bên khe suối
Người vắng qua, chim tới chim lui
Khi vui ngắm núi làm vui
Khi buồn nhặt trái sim rơi đỡ buồn
Trái mơ non quả tròn quả méo
Đời em như cỏ héo tứ mùa
Con vua thì họ làm vua
Mình con nhà khó làm mưa ngoài ngàn⁽¹⁾
Đầu mùa bới củ thay cơm
Cuối mùa nấu đọt măng nguồn thay khoai...

Từ có Bác cuộc đời chợt sáng
Bát cơm no tháng tám ngày ba
Cơm thơm ăn với cá kho
Công đức Bác Hồ, bản nhớ nghìn năm
Bác thương dân chăm ăn chăm mặc
Em đi chợ đồng bằng bán hạt sa nhân
Tháng giêng thêu áo may quần
Tháng hai trẩy hội mùa xuân hãy còn
Lớp bình dân⁽²⁾ cuối thôn em học
Người thêm khôn, đất mọc thêm hoa
Chim khôn chim múa chim ca
Bản em có Bác như nhà có trăng
Muối lên rừng tay bưng tay đặt
Bộ đội Bác lên rừng công tác, em thương
Khi xưa lên núi không đường
Giờ anh lên núi bản mường đợi anh
Ra vườn xanh hái nhành vải đỏ
Xuống ruộng vàng gặt bó luá hương
Ngày vui nấu bữa cơm thường
Thết⁽³⁾ anh cán bộ lên mường giúp dân

Tháng 5-1954

(Chế Lan Viên Thơ và đời, NXB Văn học, 2012)

(*) Nhà thơ Chế Lan Viên (1920 - 1989), quê ở Quảng Trị.

(1) Ngàn: cánh rừng già.

(2) Lớp bình dân: các lớp học xóa nạn mù chữ cho nhân dân (sau Cách mạng tháng Tám 1945).

(3) Thết: Mời ăn uống thịnh soạn để tỏ lòng quý trọng: làm cơm thết khách.

Câu 1

Bài thơ Bữa cơm thường trong bản nhỏ được viết theo thể thơ nào?

Xem đáp án

Lời giải

- Bài thơ được viết theo thể thơ song thất lục bát.

Câu 2

Từ khi có Bác Hồ, cuộc đời nhân vật “em” và bản mường đã thay đổi như thế nào? Qua bài thơ, em có nhận xét gì về tình cảm của nhân dân dành cho Bác Hồ và các anh chiến sĩ bộ đội?

Xem đáp án

Lời giải

- Cuộc đời nhân vật “em” và bản mường thay đổi:

+ Cuộc sống ấm no, hạnh phúc hơn (bát cơm no tháng tám ngày ba, cơm thơm ăn với cá kho).

+ Nhân dân được học hành (lớp bình dân, người thêm khôn, đất mọc thêm hoa).

- Nhận xét về tình cảm của nhân dân: Nhân dân biết ơn, thành kính, yêu mến, và luôn ngợi ca công lao của Bác Hồ cũng như các anh bộ đội.

Câu 3

Ghi lại một cặp từ trái nghĩa có trong bài thơ.

Xem đáp án

Lời giải

- Một cặp từ trái nghĩa: vui – buồn hoặc tròn – méo.

Câu 4

Phân tích hiệu quả biện pháp tu từ so sánh trong các dòng thơ sau:

Chim khôn chim múa chim ca

Bản em có Bác như nhà có trăng

Xem đáp án

Lời giải

- Biện pháp tu từ so sánh: Bản em có Bác như nhà có trăng.

- Tác dụng:

+ Khắc họa sự đổi thay tích cực của bản mường khi có Bác Hồ: cuộc sống ấm no, hạnh phúc, ánh sáng của Bác xua tan bóng tối đói nghèo và lạc hậu.

+ Tình cảm của tác giả (hoặc nhân vật “em”) dành cho Bác: ngợi ca, biết ơn, thành kính.

+ Hiệu quả thẩm mỹ: Tăng sức gợi hình, gợi cảm, giúp người đọc dễ dàng hình dung và cảm nhận được sự thiêng liêng, ý nghĩa lớn lao của Bác Hồ đối với nhân dân.

Câu 5

Từ bài thơ, em rút ra được bài học gì về lòng biết ơn đối với những người đã cống hiến vì đất nước? Hãy trình bày cảm nghĩ của em.

Xem đáp án

Lời giải

Từ bài thơ “Bữa cơm thường trong bản nhỏ” của Chế Lan Viên, em rút ra một bài học sâu sắc và cảm động về lòng biết ơn đối với những người đã cống hiến vì đất nước, đặc biệt là đối với Bác Hồ kính yêu và những người cán bộ đã không quản ngại khó khăn, gian khổ để đem ánh sáng cách mạng về với đồng bào vùng cao.

Câu 6