Câu hỏi:
28/02/2025 907
Đọc văn bản sau:
VỀ BÀI THƠ THU ĐIẾU[1]
Trần Đình Sử
Nguyễn Khuyến được mệnh danh là nhà thơ của quê hương làng cảnh Việt Nam, vì ông đã viết nhiều bài thơ hay về phong cảnh làng quê. Câu cá mùa thu (Thu điếu) là một trong số các bài thơ vịnh mùa thu rất nổi tiếng của ông.
Câu cá mùa thu là bài thơ tả cảnh để tả tình, mượn cảnh nói tình theo lối đề vịnh. Hai câu phá đế, thừa đề (1 và 2) lập tức gợi ra cảnh “thu điếu” với ao thu và thuyền câu:
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Nhưng nhà thơ hầu như không hứng thú gì với chuyện câu cá, mà đắm say với không khí, cảnh sắc mùa thu. Ngay câu đầu nhà thơ đã gọi cái ao của mình là ao thu, và với tính chất “lạnh lẽo nước trong veo” thì đó đúng là ao thu, chứ không phải là môi trường thích hợp cho việc câu cá. Tiếp theo cảm hứng của nhà thơ hoàn toàn đắm chìm trong cảnh sắc mùa thu, một cảnh trong và tĩnh gần như tuyệt đối, nước trong veo, trời xanh ngắt, khách vắng teo. Giác quan của nhà thơ cực kì tinh nhạy và phải hết sức chăm chú thì mới nhận ra được những biểu hiện nhỏ nhặt, tinh vi chỉ làm tôn thêm cho cái trong và tĩnh của một khung cảnh đầy màu sắc:
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Một làn gió rất nhẹ chỉ làm nước ao hơi gợn và lá vàng khẽ đưa, không đổi thay không gian yên tĩnh. Tầng mây thưa lơ lửng không che được bầu trời cao xanh ngắt. Ngõ trúc quanh co như tăng thêm chiều sâu thanh vắng. Cả bốn câu thơ đã vẽ lên một không khí thanh tĩnh, trong trẻo của mùa thu.
Biết bao thời gian trôi qua trong không gian trong sáng tĩnh mịch ấy? Chắc là rất lâu, tư thế ngồi của ông câu như cũng bất động trong thời gian:
Tựa gối, ôm cần, lâu chẳng được.
Câu kết trở về với việc câu cá một cách hờ hững: Cá đâu đớp động dưới chân bèo. Có người hiểu câu kết là: “Cá đâu có đớp động dưới chân bèo”, lại có người hiểu: “Cá đâu như đang đớp động dưới chân bèo”. Hiểu thế nào thì cũng cho thấy ông câu không quan tâm gì tới câu cá.
Người xưa có kẻ lấy câu cá làm việc đợi thời, đợi người xứng đáng để ra phò tá, ví như Lã Vọng đời nhà Chu buông câu bên dòng Vị Thuỷ, gặp Văn Vương và ra phò tá. Nhà thơ Bạch Cư Dị đời Đường có câu thơ: “Câu người, không câu cá/ Bảy mươi gặp Văn Vương” [...]. Đời nhà Hán, Nghiêm Tử Lăng cũng lấy việc đi câu để từ chối việc làm quan với nhà Hán. Nhà thơ Lục Du đời Tống có câu: “Nghiêm Quang câu lười tuy quên hết điều lo nghĩ, từ bỏ giang sơn mọi sự đều mới mẻ” [...]. Trong bài thơ Đề Canh Ấn đường của Từ Trọng Phủ của Nguyễn Trãi cũng có câu: “Thương ta lâu nay bị cái mũ nhà nho làm hỏng việc. Vốn ta là người chỉ ưa cày nhàn câu quạnh thôi” [...]. Nguyễn Trãi cũng là người thích cày nhàn, câu quạnh.
Vậy là trong văn thơ có truyền thống lấy việc câu cá để từ chối việc làm quan, và coi câu cá là việc “câu người”, “câu quạnh”, “câu lười”. Nhà thơ Nguyễn Khuyến đã lấy cớ đau mắt bỏ quan về làng năm 49 tuổi, vì không muốn hợp tác với triều đình bất lực, bán nước của nhà Nguyễn. Bài Thu điếu này cũng thể hiện khát vọng câu thanh, câu vắng cho tâm hồn của một nhà thơ có phẩm cách thanh cao.
Là nhà thơ Việt Nam, Nguyễn Khuyến câu vắng tại ao nhà. Ao thu của ông mang nhiều nét đẹp nên thơ của làng quê thân thuộc, gần gũi. Nhưng nơi tâm khảm sâu xa, ông câu trong, câu tĩnh cho tâm hồn, chứ không phải câu cá một cách phàm tục.
(Theo Trần Đình Sử, Giảng văn chọn lọc văn học Việt Nam – Văn học dân gian và văn học cổ, cận đại, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2001, tr. 320 – 322)
[1] Thu điếu (Câu cá màu thu): một trong ba bài thơ Nôm viết về đề tài mùa thu nổi tiếng của Nguyễn Khuyến.
Xác định vấn đề nghị luận (luận đề) của văn bản.
Đọc văn bản sau:
VỀ BÀI THƠ THU ĐIẾU[1]
Trần Đình Sử
Nguyễn Khuyến được mệnh danh là nhà thơ của quê hương làng cảnh Việt Nam, vì ông đã viết nhiều bài thơ hay về phong cảnh làng quê. Câu cá mùa thu (Thu điếu) là một trong số các bài thơ vịnh mùa thu rất nổi tiếng của ông.
Câu cá mùa thu là bài thơ tả cảnh để tả tình, mượn cảnh nói tình theo lối đề vịnh. Hai câu phá đế, thừa đề (1 và 2) lập tức gợi ra cảnh “thu điếu” với ao thu và thuyền câu:
Ao thu lạnh lẽo nước trong veo,
Một chiếc thuyền câu bé tẻo teo.
Nhưng nhà thơ hầu như không hứng thú gì với chuyện câu cá, mà đắm say với không khí, cảnh sắc mùa thu. Ngay câu đầu nhà thơ đã gọi cái ao của mình là ao thu, và với tính chất “lạnh lẽo nước trong veo” thì đó đúng là ao thu, chứ không phải là môi trường thích hợp cho việc câu cá. Tiếp theo cảm hứng của nhà thơ hoàn toàn đắm chìm trong cảnh sắc mùa thu, một cảnh trong và tĩnh gần như tuyệt đối, nước trong veo, trời xanh ngắt, khách vắng teo. Giác quan của nhà thơ cực kì tinh nhạy và phải hết sức chăm chú thì mới nhận ra được những biểu hiện nhỏ nhặt, tinh vi chỉ làm tôn thêm cho cái trong và tĩnh của một khung cảnh đầy màu sắc:
Sóng biếc theo làn hơi gợn tí,
Lá vàng trước gió khẽ đưa vèo.
Tầng mây lơ lửng trời xanh ngắt,
Ngõ trúc quanh co khách vắng teo.
Một làn gió rất nhẹ chỉ làm nước ao hơi gợn và lá vàng khẽ đưa, không đổi thay không gian yên tĩnh. Tầng mây thưa lơ lửng không che được bầu trời cao xanh ngắt. Ngõ trúc quanh co như tăng thêm chiều sâu thanh vắng. Cả bốn câu thơ đã vẽ lên một không khí thanh tĩnh, trong trẻo của mùa thu.
Biết bao thời gian trôi qua trong không gian trong sáng tĩnh mịch ấy? Chắc là rất lâu, tư thế ngồi của ông câu như cũng bất động trong thời gian:
Tựa gối, ôm cần, lâu chẳng được.
Câu kết trở về với việc câu cá một cách hờ hững: Cá đâu đớp động dưới chân bèo. Có người hiểu câu kết là: “Cá đâu có đớp động dưới chân bèo”, lại có người hiểu: “Cá đâu như đang đớp động dưới chân bèo”. Hiểu thế nào thì cũng cho thấy ông câu không quan tâm gì tới câu cá.
Người xưa có kẻ lấy câu cá làm việc đợi thời, đợi người xứng đáng để ra phò tá, ví như Lã Vọng đời nhà Chu buông câu bên dòng Vị Thuỷ, gặp Văn Vương và ra phò tá. Nhà thơ Bạch Cư Dị đời Đường có câu thơ: “Câu người, không câu cá/ Bảy mươi gặp Văn Vương” [...]. Đời nhà Hán, Nghiêm Tử Lăng cũng lấy việc đi câu để từ chối việc làm quan với nhà Hán. Nhà thơ Lục Du đời Tống có câu: “Nghiêm Quang câu lười tuy quên hết điều lo nghĩ, từ bỏ giang sơn mọi sự đều mới mẻ” [...]. Trong bài thơ Đề Canh Ấn đường của Từ Trọng Phủ của Nguyễn Trãi cũng có câu: “Thương ta lâu nay bị cái mũ nhà nho làm hỏng việc. Vốn ta là người chỉ ưa cày nhàn câu quạnh thôi” [...]. Nguyễn Trãi cũng là người thích cày nhàn, câu quạnh.
Vậy là trong văn thơ có truyền thống lấy việc câu cá để từ chối việc làm quan, và coi câu cá là việc “câu người”, “câu quạnh”, “câu lười”. Nhà thơ Nguyễn Khuyến đã lấy cớ đau mắt bỏ quan về làng năm 49 tuổi, vì không muốn hợp tác với triều đình bất lực, bán nước của nhà Nguyễn. Bài Thu điếu này cũng thể hiện khát vọng câu thanh, câu vắng cho tâm hồn của một nhà thơ có phẩm cách thanh cao.
Là nhà thơ Việt Nam, Nguyễn Khuyến câu vắng tại ao nhà. Ao thu của ông mang nhiều nét đẹp nên thơ của làng quê thân thuộc, gần gũi. Nhưng nơi tâm khảm sâu xa, ông câu trong, câu tĩnh cho tâm hồn, chứ không phải câu cá một cách phàm tục.
(Theo Trần Đình Sử, Giảng văn chọn lọc văn học Việt Nam – Văn học dân gian và văn học cổ, cận đại, NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2001, tr. 320 – 322)
[1] Thu điếu (Câu cá màu thu): một trong ba bài thơ Nôm viết về đề tài mùa thu nổi tiếng của Nguyễn Khuyến.
Câu hỏi trong đề:
Bộ 15 Đề tham khảo thi vào lớp 10 môn Ngữ văn năm 2025 có đáp án !!
Sách mới 2k7: Tổng ôn Toán, Lí, Hóa, Văn, Sử, Địa... kỳ thi tốt nghiệp THPT Quốc gia 2025, đánh giá năng lực (chỉ từ 70k).
Quảng cáo
Trả lời:
Giải bởi Vietjack
Vấn đề nghị luận của văn bản được nêu trong câu văn: ““Câu cá mùa thu” là bài thơ tả cảnh để tả tình, mượn cảnh nói tình theo lối đề vịnh.”.
Câu hỏi cùng đoạn
Câu 2:
Chỉ ra sự kết hợp giữa nhận xét, đánh giá chủ quan của người viết với việc trình bày những thông tin khách quan về tác giả, tác phẩm trong những câu văn sau:
Tiếp theo cảm hứng của nhà thơ hoàn toàn đắm chìm trong cảnh sắc mùa thu, một cảnh “trong” và “tĩnh” gần như tuyệt đối, nước trong veo, trời xanh ngắt, khách vắng teo. Giác quan của nhà thơ cực kì tinh nhạy và phải hết sức chăm chú thì mới nhận ra được những biểu hiện nhỏ nhặt, tinh vi chỉ làm tôn thêm cho cái “trong” và “tĩnh” của một khung cảnh đầy màu sắc.
Chỉ ra sự kết hợp giữa nhận xét, đánh giá chủ quan của người viết với việc trình bày những thông tin khách quan về tác giả, tác phẩm trong những câu văn sau:
Tiếp theo cảm hứng của nhà thơ hoàn toàn đắm chìm trong cảnh sắc mùa thu, một cảnh “trong” và “tĩnh” gần như tuyệt đối, nước trong veo, trời xanh ngắt, khách vắng teo. Giác quan của nhà thơ cực kì tinh nhạy và phải hết sức chăm chú thì mới nhận ra được những biểu hiện nhỏ nhặt, tinh vi chỉ làm tôn thêm cho cái “trong” và “tĩnh” của một khung cảnh đầy màu sắc.
Lời giải của GV VietJack
Người viết đã kết hợp hài hoà giữa nhận xét, đánh giá chủ quan với việc trình bày những thông tin khách quan về tác giả, tác phẩm.
- Trình bày thông tin khách quan: cảnh sắc mùa thu, một cảnh “trong” và “tĩnh” gần như tuyệt đối, nước trong veo, trời xanh ngắt, khách vắng teo.
- Nhận xét, đánh giá chủ quan: cảm hứng của nhà thơ hoàn toàn đắm chìm..., Giác quan của nhà thơ cực kì tinh nhạy và phải hết sức chăm chú thì mới nhận ra được những biểu hiện nhỏ nhặt, tinh vi chỉ làm tôn thêm cho cái “trong” và “tĩnh” của một khung cảnh đầy màu sắc.Câu 3:
Nêu tác dụng của việc tác giả dẫn chuyện Lã Vọng câu cá, dẫn thơ Bạch Cư Dị, Lục Du, Nguyễn Trãi trong văn bản.
Lời giải của GV VietJack
Việc tác giả đưa ra các bằng chứng như: chuyện Lã Vọng câu cá, thơ Bạch Cư Dị, Lục Du, Nguyễn Trãi nhằm khẳng định tính kế thừa của Nguyễn Khuyến với truyền thống “câu quạnh”, “câu lười” trong thực tế và trong thơ ca trung đại phương Đông. Những bằng chứng này có tác dụng làm cơ sở cho lí lẽ; khiến lập luận trở nên chặt chẽ, thuyết phục.
Câu 4:
Người viết căn cứ vào đâu để khẳng định bài thơ tên là Câu cá mùa thu nhưng tác giả dường như không để ý đến việc câu cá mà chỉ đắm mình vào khung cảnh thiên nhiên?
Lời giải của GV VietJack
Trong văn bản, để làm rõ ý tưởng Nguyễn Khuyến hoàn toàn không hứng thú với việc câu cá mà chỉ đắm mình vào khung cảnh thiên nhiên, tác giả bài viết đã đưa ra các lí lẽ và phân tích các bằng chứng trong bài thơ Thu điếu:
- Cách Nguyễn Khuyến gọi cái ao là “ao thu” và tính chất “lạnh lẽo” khiến chiếc ao ấy không thích hợp cho việc câu cá.
- Cảm hứng của nhà thơ hoàn toàn đắm chìm trong cảnh sắc mùa thu, phải hết sức tập trung, chăm chú mới nhận ra được những biểu hiện nhỏ nhặt, tinh vi của khung cảnh...
- Thái độ hờ hững với việc câu cá mà Nguyễn Khuyến bộc lộ ở câu thơ cuối.Câu 5:
Tác giả cho biết: Nhà thơ Nguyễn Khuyến đã lấy cớ đau mắt bỏ quan về làng năm 49 tuổi, vì không muốn hợp tác với triều đình bất lực, bán nước của nhà Nguyễn. Em có đồng tình với lựa chọn đó của nhà thơ không? Vì sao?
Lời giải của GV VietJack
Đề mở nên HS có thể lựa chọn đồng tình hoặc không đồng tình nhưng phải lí giải, trình bày ý kiến có cơ sở và thuyết
phục.
Tham khảo gợi ý cho ý kiến đồng tình với lựa chọn của Nguyễn Khuyến:
- Nguyễn Khuyến từ quan không phải vì trốn tránh trách nhiệm với nhân dân, đất nước mà để phản đối triều đình nhà Nguyễn bất lực, chấp nhận sự xâm lược và đô hộ của thực dân Pháp.
- Nguyễn Khuyến từ quan khi tuổi chưa già, lại đang rất thuận lợi trên con đường làm quan nên lựa chọn của ông thể hiện khí tiết thanh cao của một con người giàu lòng tự trọng, không màng danh lợi, không ham vinh hoa phú quý; nặng lòng với nhân dân, đất nước,...Nhà sách VIETJACK:
Bình luận
CÂU HỎI HOT CÙNG CHỦ ĐỀ
Câu 1:
Trong cuộc sống, có những nỗi buồn, nỗi hổ thẹn không hạ thấp mà còn cho thấy sự trưởng thành của con người.
Em đồng tình hay không đồng tình với ý kiến trên? Hãy trình bày quan điểm của mình bằng bài văn nghị luận khoảng 400 chữ.
Trong cuộc sống, có những nỗi buồn, nỗi hổ thẹn không hạ thấp mà còn cho thấy sự trưởng thành của con người.
Em đồng tình hay không đồng tình với ý kiến trên? Hãy trình bày quan điểm của mình bằng bài văn nghị luận khoảng 400 chữ.
Xem đáp án »
28/02/2025
1,477
Câu 2:
Viết đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) trình bày cảm nghĩ về bài thơ sau:
THUẬT HOÀI
Phạm Ngũ Lão[1]
Hoành sóc giang sơn cáp kỉ thu,
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu.
Nam nhi vị liễu công danh trái,
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu.
Dịch nghĩa: Thuật nỗi lòng
Cắp ngang ngọn giáo gìn giữ non sông đã mấy thu,
Ba quân như gấu hổ, át cả sao Ngưu.
Thân nam nhi nếu chưa trả xong nợ công danh,
Ắt thẹn thùng khi nghe người đời kể chuyện Vũ hầu.
Dịch thơ:
Múa giáo non sông trải mấy thâu,
Ba quân hùng khí át sao Ngưu.
Công danh nam tử còn vương nợ,
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu.
(Theo Trần Trọng Kim dịch, in trong Thơ văn Lý – Trần, tập II (quyển Thượng),
NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1989, tr. 562 – 563)
[1] Phạm Ngũ Lão (1255 – 1320) quê ở làng Phù Ửng, nay thuộc huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên; là người “thích đọc sách, phóng khoáng, có chí lớn”. Năm 20 tuổi, Phạm Ngũ Lão đã được Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn tin dùng và sao đó lập được nhiều công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên lần thứ hai.
Viết đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) trình bày cảm nghĩ về bài thơ sau:
THUẬT HOÀI
Phạm Ngũ Lão[1]
Hoành sóc giang sơn cáp kỉ thu,
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu.
Nam nhi vị liễu công danh trái,
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu.
Dịch nghĩa: Thuật nỗi lòng
Cắp ngang ngọn giáo gìn giữ non sông đã mấy thu,
Ba quân như gấu hổ, át cả sao Ngưu.
Thân nam nhi nếu chưa trả xong nợ công danh,
Ắt thẹn thùng khi nghe người đời kể chuyện Vũ hầu.
Dịch thơ:
Múa giáo non sông trải mấy thâu,
Ba quân hùng khí át sao Ngưu.
Công danh nam tử còn vương nợ,
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu.
(Theo Trần Trọng Kim dịch, in trong Thơ văn Lý – Trần, tập II (quyển Thượng),
NXB Khoa học xã hội, Hà Nội, 1989, tr. 562 – 563)
[1] Phạm Ngũ Lão (1255 – 1320) quê ở làng Phù Ửng, nay thuộc huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên; là người “thích đọc sách, phóng khoáng, có chí lớn”. Năm 20 tuổi, Phạm Ngũ Lão đã được Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn tin dùng và sao đó lập được nhiều công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân Mông – Nguyên lần thứ hai.
Xem đáp án »
28/02/2025
975
Câu 3:
Chỉ ra sự kết hợp giữa nhận xét, đánh giá chủ quan của người viết với việc trình bày những thông tin khách quan về tác giả, tác phẩm trong những câu văn sau:
Tiếp theo cảm hứng của nhà thơ hoàn toàn đắm chìm trong cảnh sắc mùa thu, một cảnh “trong” và “tĩnh” gần như tuyệt đối, nước trong veo, trời xanh ngắt, khách vắng teo. Giác quan của nhà thơ cực kì tinh nhạy và phải hết sức chăm chú thì mới nhận ra được những biểu hiện nhỏ nhặt, tinh vi chỉ làm tôn thêm cho cái “trong” và “tĩnh” của một khung cảnh đầy màu sắc.
Chỉ ra sự kết hợp giữa nhận xét, đánh giá chủ quan của người viết với việc trình bày những thông tin khách quan về tác giả, tác phẩm trong những câu văn sau:
Tiếp theo cảm hứng của nhà thơ hoàn toàn đắm chìm trong cảnh sắc mùa thu, một cảnh “trong” và “tĩnh” gần như tuyệt đối, nước trong veo, trời xanh ngắt, khách vắng teo. Giác quan của nhà thơ cực kì tinh nhạy và phải hết sức chăm chú thì mới nhận ra được những biểu hiện nhỏ nhặt, tinh vi chỉ làm tôn thêm cho cái “trong” và “tĩnh” của một khung cảnh đầy màu sắc.
Xem đáp án »
28/02/2025
0
Câu 4:
Nêu tác dụng của việc tác giả dẫn chuyện Lã Vọng câu cá, dẫn thơ Bạch Cư Dị, Lục Du, Nguyễn Trãi trong văn bản.
Xem đáp án »
28/02/2025
0
Câu 5:
Người viết căn cứ vào đâu để khẳng định bài thơ tên là Câu cá mùa thu nhưng tác giả dường như không để ý đến việc câu cá mà chỉ đắm mình vào khung cảnh thiên nhiên?
Xem đáp án »
28/02/2025
0
Câu 6:
Tác giả cho biết: Nhà thơ Nguyễn Khuyến đã lấy cớ đau mắt bỏ quan về làng năm 49 tuổi, vì không muốn hợp tác với triều đình bất lực, bán nước của nhà Nguyễn. Em có đồng tình với lựa chọn đó của nhà thơ không? Vì sao?
Xem đáp án »
28/02/2025
0
🔥 Đề thi HOT:
-
Bộ 10 đề thi cuối kì 1 Ngữ Văn lớp 9 Cánh diều có đáp án ( Đề 8)
-
Đề thi giữa kì 2 Văn 9 Kết nối tri thức có đáp án- Đề 9
-
Đề thi giữa kì 2 Văn 9 Chân trời sáng tạo có đáp án- Đề 4
-
Đề minh họa thi vào lớp 10 môn Ngữ văn năm 2025 - Sở GD Hải Dương
-
Đề thi giữa kì 2 Văn 9 Kết nối tri thức có đáp án- Đề 5
-
Bộ 10 đề thi cuối kì 1 Ngữ Văn lớp 9 Cánh diều có đáp án ( Đề 9)
-
Bộ 10 đề thi cuối kì 1 Ngữ Văn lớp 9 Cánh diều có đáp án ( Đề 3 )
-
Đề minh họa thi vào lớp 10 môn Ngữ văn năm 2025 - Sở GD&ĐT Đồng Nai có đáp án
Hãy Đăng nhập hoặc Tạo tài khoản để gửi bình luận
-
-
Bình luận