BỐN MÙA MƠ ƯỚC

(Nguyễn Lãm Thắng)

Em mơ mình là cánh én
Gọi nắng xuân về muôn nơi
Trong veo nỗi niềm thương mến
Hoà trong rộn rã tiếng cười.

Em mơ mình là cơn gió
Giữa ngày nắng hạ nồng oi
Cùng mây bay đi đây đó
Đem mưa dịu mát muôn nơi.

Em mơ là vầng trăng tỏ
Lung linh giữa trời thu xanh
Vui cùng những ngôi sao nhỏ
Như ngàn đôi mắt long lanh.

Em mơ mình là ngọn lửa
Xua tan giá lạnh mùa đông
Đàn chim vui bay về tổ
Bữa cơm chiều quê ấm nồng...

Yêu từng dặm dài đất nước
Em mơ về con đường xa
Bốn mùa còn bao mơ ước
Ở phía chân trời bao la.

(Nguyễn Lãm Thắng, Giấc mơ buổi sáng, NXB Văn học, 2/2017)

Bài thơ Bốn mùa mơ ước được viết theo thể thơ nào? Chỉ ra hai dấu hiệu để nhận biết thể thơ đó.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Suy nghĩ về “mơ ước” của nhân vật trữ tình trong bài thơ Bốn mùa mơ ước của tác giả Nguyễn Lãm Thắng.

- Hệ thống ý:

Ước mơ đẹp đẽ của nhân vật trữ tình, gắn liền với hình ảnh thiên nhiên đẹp đẽ, ý nghĩa:

+ Ước mơ là cánh én mùa xuân mang đến không khí rộn ràng, ấm áp; mang đến niềm vui…

+ Ước mơ là cơn gió mùa hạ bay khắp nơi, mang theo hơi mát và những cơn mưa dịu lành…

+ Ước mơ là vầng trăng sáng mùa thu, gợi lên không gian yên bình, thơ mộng…

+ Ước mơ là ngọn lửa mùa đông mang lại sự ấm áp, sum vầy:

=> Ước mơ sống có ích, mang lại những điều tốt đẹp cho cuộc sống.

=> Thể hiện lẽ sống cao đẹp, đáng được trân trọng, ngợi ca…

(Trong quá trình phân tích, học sinh cần phân tích từ ngữ đặc sắc, biện pháp tu từ… => Tránh diễn xuôi)

Đặc sắc nghệ thuật:

+ Thể thơ 6 chữ tạo nhịp điệu nhẹ nhàng, phù hợp với nội dung của bài thơ.

+ Hình ảnh giàu sức gợi: “cánh én”, “cơn gió”, “vầng trăng”, “ngọn lửa” đều là những hình ảnh quen thuộc, mang tính biểu tượng giàu ý nghĩa…

+ Biện pháp nhân hóa, ẩn dụ: Cánh én “gọi” nắng xuân, gió “đem” mưa mát lành, trăng “vui” cùng sao nhỏ, lửa “xua tan” giá lạnh giúp thiên nhiên trở nên gần gũi, có hồn.

+ Giọng điệu trong sáng, tha thiết, thể hiện những khát khao hồn nhiên, đẹp đẽ của nhân vật trữ tình…

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về “mơ ước” của nhân vật trữ tình trong bài thơ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong bài thơ “Bốn mùa mơ ước” của Nguyễn Lãm Thắng, “mơ ước” của nhân vật trữ tình không chỉ là những hình ảnh thơ mộng mà còn là biểu hiện của một tâm hồn trong sáng, giàu yêu thương và khát vọng sống có ích. Nhân vật mơ mình là cánh én gọi xuân về, là cơn gió mang mưa mát lành giữa ngày hè, là vầng trăng sáng lung linh giữa đêm thu và là ngọn lửa sưởi ấm mùa đông lạnh giá. Những ước mơ ấy gắn liền với thiên nhiên đất trời, mang đến niềm vui, sự an lành cho muôn người. Đặc biệt, khát vọng được góp phần xây dựng quê hương hiện rõ trong lời thơ cuối: “Yêu từng dặm dài đất nước / Em mơ về con đường xa”. Đó là ước mơ cao đẹp, không chỉ mơ cho mình mà còn vì cộng đồng, vì tổ quốc. Bài thơ nhẹ nhàng, trong trẻo nhưng gửi gắm thông điệp nhân văn: hãy sống với lý tưởng đẹp, mang theo những giấc mơ lành để góp phần làm cho cuộc đời trở nên ấm áp và ý nghĩa hơn qua bốn mùa.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Bốn mùa mơ ước” của Nguyễn Lãm Thắng.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về nhà thơ Nguyễn Lãm Thắng – một tác giả có phong cách nhẹ nhàng, trong trẻo, giàu chất mơ mộng và nhân văn.

- Dẫn vào bài thơ “Bốn mùa mơ ước” – một tác phẩm ngắn gọn nhưng giàu hình ảnh, cảm xúc, thể hiện những ước mơ trong sáng, cao đẹp của nhân vật trữ tình qua hình ảnh bốn mùa.

- Nêu vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ để làm rõ ý nghĩa của những ước mơ và vẻ đẹp tâm hồn của nhân vật trữ tình.

* Thân bài:

a. Khái quát nội dung và nghệ thuật của bài thơ

- Bài thơ viết theo thể 4 chữ, giọng điệu nhẹ nhàng, trong sáng, giàu hình ảnh gợi cảm.

- Cấu trúc chặt chẽ theo bốn mùa – xuân, hạ, thu, đông – tương ứng với các mơ ước hướng về cái đẹp, sự sống, niềm vui và hơi ấm tình người.

b. Phân tích cụ thể từng khổ thơ để làm rõ các mơ ước

- Mơ ước trong mùa xuân:

+ Nhân vật trữ tình mơ mình là cánh én – biểu tượng của mùa xuân, của hy vọng và sự sống.

+ Hình ảnh “gọi nắng xuân về”, “nỗi niềm thương mến”, “rộn rã tiếng cười” thể hiện ước mơ đem lại niềm vui, sự sống tươi mới, khơi dậy yêu thương.

→ Một tâm hồn biết lan tỏa hạnh phúc, mang mùa xuân đến cho đời.

- Mơ ước trong mùa hạ:

+ Mơ thành cơn gió giữa cái nóng oi nồng – muốn đem lại sự dịu mát, thoải mái cho mọi người.

+ “Cùng mây bay đi đây đó” thể hiện khát vọng tự do, phóng khoáng.

→ Ước mơ hướng tới sự sẻ chia, làm dịu đi những vất vả của cuộc sống.

- Mơ ước trong mùa thu:

+ Nhân vật hóa thân thành vầng trăng tỏ giữa trời thu – biểu tượng của vẻ đẹp thanh khiết, lặng lẽ tỏa sáng.

+ Cùng “ngôi sao nhỏ”, như “ngàn đôi mắt long lanh” → gợi cảm giác bình yên, gắn bó, niềm vui nhỏ bé mà ý nghĩa.

→ Mơ ước sống chan hòa, vui vẻ, góp phần làm đẹp cuộc đời bằng ánh sáng nhẹ nhàng của mình.

- Mơ ước trong mùa đông:

- Là ngọn lửa giữa giá lạnh – xua tan buốt giá, sưởi ấm lòng người.

Gắn với hình ảnh “bữa cơm chiều quê ấm nồng” → ước mơ vun đắp yêu thương, giữ gìn mái ấm, gia đình.

→ Một khát vọng gần gũi, đậm chất nhân văn.

- Khổ thơ cuối – tổng kết và mở rộng mơ ước

+ “Yêu từng dặm dài đất nước / Em mơ về con đường xa” → mơ ước vượt khỏi không gian cá nhân, hướng tới quê hương, đất nước.

+ “Bốn mùa còn bao mơ ước / Ở phía chân trời bao la” → khẳng định mơ ước là vô tận, không ngừng lớn dậy cùng hành trình sống và trưởng thành.

→ Một khát vọng sống tích cực, dấn thân, góp phần làm đẹp cho cuộc đời và đất nước.

d. Đánh giá nghệ thuật

- Thể thơ bốn chữ ngắn gọn, gần gũi với thiếu nhi nhưng hàm chứa chiều sâu cảm xúc.

- Sử dụng hình ảnh tự nhiên, thân thuộc và có tính biểu tượng cao.

- Giọng thơ trong sáng, nhẹ nhàng, gieo vào lòng người đọc cảm giác dịu dàng và hi vọng.

* Kết bài:

- Khẳng định lại giá trị nội dung: “Bốn mùa mơ ước” là bài thơ ngợi ca vẻ đẹp của những giấc mơ trong sáng, vị tha, của một tâm hồn biết yêu thương và khao khát cống hiến.

- Mở rộng: Trong cuộc sống hôm nay, mỗi người, đặc biệt là thế hệ trẻ, càng cần nuôi dưỡng những “ước mơ bốn mùa” – ước mơ sống đẹp, sống ý nghĩa và có ích cho cộng đồng, đất nước.

Bài văn tham khảo

Trong kho tàng thơ ca Việt Nam hiện đại, có những bài thơ không cầu kỳ trong hình thức nhưng lại lấp lánh vẻ đẹp của tâm hồn người viết và mang đến nhiều suy ngẫm sâu xa cho người đọc. “Bốn mùa mơ ước” của Nguyễn Lãm Thắng là một bài thơ như thế. Với giọng điệu trong sáng, hình ảnh nhẹ nhàng, giàu sức gợi, bài thơ thể hiện những ước mơ rất đỗi giản dị nhưng giàu ý nghĩa nhân văn của nhân vật trữ tình, qua đó khơi dậy những giá trị sống tích cực cho mỗi người.

Bài thơ là chuỗi những mơ ước của nhân vật trữ tình theo trình tự bốn mùa trong năm: xuân, hạ, thu, đông. Mỗi ước mơ đều gắn với thiên nhiên, với cuộc sống và ẩn chứa bên trong là một khát vọng được sống có ích, được lan tỏa yêu thương. Mở đầu bài thơ là mơ ước của một tâm hồn trẻ trung muốn hóa thành cánh én gọi nắng xuân về. Cánh én – biểu tượng của mùa xuân, của hy vọng và sự sống – mang theo “nỗi niềm thương mến”, đem đến “rộn rã tiếng cười” cho muôn nơi. Đó không chỉ là ước mơ mang lại niềm vui mà còn là biểu hiện của một trái tim nhân hậu, luôn khao khát lan tỏa sự sống và hạnh phúc đến với mọi người.

Bước sang mùa hạ, nhân vật mơ mình là cơn gió giữa những ngày nắng oi nồng. Gió gắn với sự mát mẻ, dịu dàng, là làn hơi của sự sống. Hình ảnh “cùng mây bay đi đây đó” không chỉ gợi nên sự tự do, khoáng đạt mà còn ẩn chứa khát vọng được sẻ chia, được mang đến sự dễ chịu, mát lành cho cuộc đời. Đến mùa thu, nhân vật lại hóa thân thành vầng trăng tỏ – ánh sáng dịu dàng giữa trời thu xanh thẳm. Trăng vui cùng sao nhỏ, như “ngàn đôi mắt long lanh” – một hình ảnh đẹp, gợi cảm giác bình yên, gần gũi. Mơ ước được làm ánh sáng lặng thầm lan tỏa cái đẹp và sự gắn bó thể hiện chiều sâu của một tâm hồn biết yêu thương bằng sự dịu dàng, trong sáng.

Mùa đông về, nhân vật trữ tình ước mình là ngọn lửa – hình ảnh giàu tính biểu tượng. Ngọn lửa không chỉ xua tan giá lạnh mà còn sưởi ấm mái ấm gia đình, bữa cơm quê ấm nồng, tình người đậm đà. Ở đây, mơ ước không chỉ dừng lại ở thiên nhiên, mà đã đi vào chiều sâu tình cảm: sự sum vầy, yêu thương và hạnh phúc trong mái ấm gia đình.

Đặc biệt, khổ thơ cuối đã mở rộng tầm vóc của ước mơ: “Yêu từng dặm dài đất nước / Em mơ về con đường xa”. Những ước mơ không còn bó hẹp trong từng khoảnh khắc mùa mà đã vươn ra chân trời rộng lớn. Đó là khát vọng sống đẹp, sống hữu ích, góp phần xây dựng quê hương, đất nước. Hình ảnh “phía chân trời bao la” như lời hứa hẹn về hành trình trưởng thành, hành trình chinh phục những ước mơ lớn hơn trong tương lai.

Về nghệ thuật, bài thơ sử dụng thể thơ bốn chữ ngắn gọn, gần gũi nhưng rất giàu nhạc điệu. Các hình ảnh thiên nhiên mang tính biểu tượng cao, dễ hiểu mà giàu sức gợi. Giọng thơ nhẹ nhàng, giàu cảm xúc, khiến bài thơ giống như một khúc hát dịu dàng của tâm hồn trẻ thơ nhưng mang thông điệp lớn lao về cuộc sống.

“Bốn mùa mơ ước” là bài thơ chứa đựng những giấc mơ đẹp – mơ làm gió mát, ánh trăng, cánh én hay ngọn lửa… Tất cả đều là những hình ảnh biểu trưng cho sự cống hiến âm thầm, lặng lẽ nhưng đầy ý nghĩa. Qua đó, Nguyễn Lãm Thắng gửi gắm thông điệp nhẹ nhàng mà sâu sắc: hãy luôn biết sống trọn vẹn với những ước mơ trong sáng, sống chan hòa, nhân ái, và hướng tới những điều tốt đẹp cho cộng đồng, cho quê hương đất nước.