Bản án 54/2018/DS-PT ngày 16/01/2018 về tranh chấp quyền sở hữu nhà ở được xét xử tại Tòa án nhân dân Thành phố Hồ Chí Minh, liên quan đến việc giao dịch nhà đất giữa các bên. Cụ thể, nhà đất tại số 102/45/11/5 đường PHI thuộc sở hữu của bà B đã được bà bán cho ông T. Sau đó, ông T nhờ ông H2 và bà H3 đứng tên dùm.

Vào ngày 29/5/2005, ông T đã bán lại căn nhà cho bà H thông qua hợp đồng mua bán, nhưng hợp đồng này chưa được công chứng. Một điểm quan trọng là vào thời điểm giao dịch, nhà đất đã bị ông T thế chấp tại Ngân hàng E để vay tiền, điều này không được công khai với bà H khi giao dịch diễn ra.

Tòa án cấp sơ thẩm đã tuyên bố hợp đồng giữa ông T và bà H là vô hiệu, do không đáp ứng yêu cầu về công chứng và vì tài sản đã được thế chấp. Tuy nhiên, Tòa án cấp sơ thẩm chưa giải quyết các hậu quả pháp lý của hợp đồng vô hiệu, điều này gây ảnh hưởng đến quyền lợi hợp pháp của bà H.

Câu hỏi: Trong trường hợp tranh chấp quyền sở hữu nhà ở liên quan đến giao dịch mua bán nhà, quyền sở hữu tài sản và nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác được thể hiện như thế nào?

- Quyền sở hữu của chị Lan trong tình huống này:Chị Lan là chủ sở hữu hợp pháp của chiếc điện thoại. Chị có quyền chiếm hữu, sử dụng và định đoạt tài sản này, bao gồm cả quyền bán hoặc cho tặng chiếc điện thoại.

- Quyền của chị Hoa khi mượn điện thoại . Chị Hoa chỉ có quyền sử dụng chiếc điện thoại trong thời gian mượn và không có quyền chiếm hữu, định đoạt tài sản. Quyền sử dụng của chị Hoa bị giới hạn trong phạm vi mượn tài sản, và chỉ được sử dụng tài sản mà không được phép bán hay chuyển nhượng.

- Nghĩa vụ của người mượn tài sản. Người mượn tài sản có nghĩa vụ bảo quản và sử dụng tài sản cẩn thận, trả lại tài sản đúng hạn và không được làm tổn hại tài sản của chủ sở hữu. Trong trường hợp này, chị Hoa không thực hiện nghĩa vụ này khi không trả lại điện thoại đúng hạn.

- Vi phạm nghĩa vụ bảo quản tài sản của chị Hoa:Chị Hoa không chỉ trì hoãn việc trả lại điện thoại mà còn bán chiếc điện thoại mà không có sự đồng ý của chị Lan. Việc này vi phạm nghĩa vụ bảo quản và sử dụng tài sản cẩn thận của người mượn.

- Vi phạm quyền sở hữu của chị Lan:Việc bán điện thoại mà không có sự đồng ý của chị Lan là hành vi vi phạm quyền sở hữu tài sản của chị. Chị Hoa không có quyền định đoạt tài sản của chị Lan, và việc bán tài sản này là hành vi chiếm đoạt tài sản.

- Cơ sở pháp lý xử lý hành vi chiếm đoạt tài sản:Theo quy định của pháp luật, hành vi chiếm đoạt tài sản của người khác sẽ bị xử lý hình sự về tội xâm phạm quyền sở hữu tài sản. Chị Hoa có thể bị xử lý về hành vi chiếm đoạt tài sản.

- Tôn trọng quyền sở hữu tài sản của người khác. Pháp luật yêu cầu công dân tôn trọng quyền sở hữu tài sản của người khác, không xâm phạm tài sản của bất kỳ ai. Mọi hành vi vi phạm quyền sở hữu đều phải chịu trách nhiệm theo quy định của pháp luật.

- Nghĩa vụ bảo vệ quyền lợi tài sản của người khác . Công dân có nghĩa vụ bảo vệ tài sản của người khác và không được xâm phạm quyền sở hữu tài sản của người khác, kể cả khi tài sản đó là của cá nhân, tổ chức hay Nhà nước.

- Hành vi bán tài sản của chị Hoa là hành vi trái pháp luật: Việc chị Hoa bán chiếc điện thoại mà không có sự đồng ý của chị Lan là hành vi trái pháp luật và có thể bị xử lý theo quy định về tội chiếm đoạt tài sản.

- Pháp lý bảo vệ quyền sở hữu tài sản của chị Lan: Chị Lan có quyền yêu cầu cơ quan chức năng bảo vệ quyền sở hữu của mình. Chị có thể yêu cầu công an xử lý hành vi chiếm đoạt tài sản của chị Hoa.

- Chị Lan có quyền yêu cầu cơ quan chức năng xử lý hành vi chiếm đoạt tài sản của chị Hoa thông qua việc thông báo cho công an hoặc khởi kiện theo quy định của pháp luật

=> Kết luận:Chị Lan có quyền sở hữu hợp pháp chiếc điện thoại và có quyền bảo vệ tài sản của mình. Hành vi bán điện thoại của chị Hoa là vi phạm quyền sở hữu tài sản của chị Lan và có thể bị xử lý theo pháp luật.

a) Quyền và nghĩa vụ của công dân về sở hữu tài sản

* Quyền của công dân về sở hữu tài sản: Bao gồm quyền chiếm hữu, quyền sử dụng và quyền định đoạt tài sản của chủ sở hữu theo quy định của pháp luật.

- Quyền chiếm hữu là quyền của chủ thể tự mình nắm giữ, quản lí, chi phối trực tiếp tài sản. Có hai hình thức chiếm hữu là chiếm hữu có căn cứ pháp luật và chiếm hữu không có căn cứ pháp luật.

+ Chiếm hữu có căn cứ pháp luật: chủ sở hữu có quyền chiếm hữu tài sản của mình;  người không phải chủ sở hữu cũng như có quyền chiếm hữu (khi được người chủ sở hữu ủy quyền quản lý tài sản, khi người phát hiện và giữ tài sản vô chủ, tài sản bị đánh rơi, bị bỏ quên, bị chôn, giấu, bị vùi lấp, người được giao quyền chiếm hữu thông qua giao dịch dân sự).

+ Chiếm hữu không có căn cứ pháp luật: chiếm hữu không dựa trên cơ sở pháp luật, không được pháp luật cho phép, thừa nhận. Khi người chiếm hữu không phải là chủ sở hữu tài sản nhưng có được tài sản không dựa trên cơ sở pháp luật.

- Quyền sử dụng là quyền khai thác công dụng, hưởng hoa lợi, lợi tức từ tài sản. Quyền sử dụng bao gồm quyền sử dụng của chủ sở hữu và quyền sử dụng của người không phải chủ sở hữu (được sử dụng tài sản theo thỏa thuận với chủ sở hữu theo quy định của pháp luật).

- Quyền định đoạt là quyền chuyển giao quyền sở hữu tài sản cho người khác, từ bỏ quyền sở hữu, tiêu dùng hoặc tiêu hủy tài sản. Người không phải là chủ sở hữu tài sản chỉ có quyền định đoạt tài sản theo ủy quyền của chủ sở hữu hoặc theo quy định của pháp luật.

* Nghĩa vụ của công dân về sở hữu tài sản

- Tuân thủ quy định của pháp luật về sở hữu tài sản: Không được thực hiện hành vi trái pháp luật, gây thiệt hại hoặc làm ảnh hưởng đến lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của người khác.

- Tôn trọng, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội: Tuân thủ các quy định pháp luật về bảo vệ môi trường, nếu làm ô nhiễm môi trường thì phải bồi thường thiệt hại.

* Nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác

- Không được xâm phạm tài sản của cá nhân, tổ chức, tập thể và Nhà nước:

+ Nếu nhặt được của rơi phải trả lại cho người mất hoặc thông báo cho cơ quan có trách nhiệm để xử lí.

+ Khi vay nợ phải trả đầy đủ, đúng hạn.

- Nếu mượn hoặc thuê tài sản của người khác thì phải giữ gìn cẩn thận, trả cho cho chủ sở hữu đúng hạn, nếu hỏng thì phải sửa chữa, bồi thường. Trường hợp bên thuê sử dụng tài sản không đúng mục đích, thì bên cho thuê có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng và yêu cầu bồi thường thiệt hại. Trường hợp bên mượn tài sản không được tự ý thay đổi tình trạng của tài sản, không được cho người khác mượn lại…

- Công dân có nghĩa vụ tôn trọng và bảo vệ tài sản của nhà nước và lợi ích công cộng.

+ Không được xâm phạm tài sản của nhà nước. Khi được nhà nước giao quản lý, sử dụng tài sản nhà nước phải bảo quản, giữ gìn, sử dụng tiết kiệm có hiệu quả, không tham ô lãng phí. Tài sản của nhà nước gom đất đai rừng núi, sông hồ, tài nguyên trong lòng đất, thềm lục địa, vùng trời…

+ Người nào xâm phạm đến quyền sở hữu tài sản và nghĩa vụ tôn trọng tài sản của người khác thì tuỳ theo tính chất và mức độ vi phạm có thể bị xử lí kỉ luật, xử phạt hành chính hoặc xử lí hình sự, nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường.

b) Phân tích tình huống:

- Ông A có trách nhiệm bồi thường cho ông B vì:

+ Chiếc xe máy là tài sản hợp pháp của ông B, ông có toàn quyền chiếm hữu, sử dụng và định đoạt.

+ Trong trường hợp ông B cho ông A mượn, ông A phảo có nghĩa vụ bảo quản tài sản mượn và trả lại tài sản mượn đúng thời hạn

- Tuy nhiên, ông A đã không khoá xe cẩn thận dẫn đến việc bị mất cắp thì ông phải có nghĩa vụ bồi thường thiệt hại.

- Giá trị của chiếc xe là 10 triệu, ông B yêu cầu ông A trả nốt 2 triệu còn thiếu và ông A phải hoàn trả đầy đủ số tiền tương ứng với giá trị của chiếc xe cho ông B là hoàn toàn đúng với quy định của pháp luật.