Trường hợp: Một người đàn ông quốc tịch D kết hôn với một phụ nữ quốc tịch E. Theo luật pháp của quốc gia D, người phụ nữ sẽ tự động có quốc tịch D sau khi kết hôn. Tuy nhiên, luật pháp của quốc gia E lại quy định rằng công dân của họ sẽ mất quốc tịch nếu có quốc tịch khác.

Câu hỏi: Giải quyết vấn đề song tịch này dựa trên các quy định của công pháp quốc tế về dân cư và luật quốc tịch của các quốc gia liên quan.

Khi một quốc gia đối mặt với làn sóng nhập cư lớn từ các quốc gia khác, quốc gia sở tại có các quyền và nghĩa vụ quan trọng trong việc điều chỉnh nhập cư, dựa trên các quy định và nguyên tắc của công pháp quốc tế về dân cư, quyền con người và bảo vệ người nhập cư. Dưới đây là phân tích các quyền và nghĩa vụ này, dựa trên các nguyên tắc của công pháp quốc tế.

1/Quyền của quốc gia sở tại

Quốc gia sở tại có quyền thực hiện chính sách điều chỉnh nhập cư theo nhu cầu và lợi ích quốc gia. Tuy nhiên, quyền này cần tuân thủ các quy định của công pháp quốc tế về quyền con người và bảo vệ người nhập cư.

- Quyền kiểm soát nhập cư: Quốc gia sở tại có quyền xác định các yêu cầu đối với việc cấp visa, giấy phép lao động, và cư trú cho người nhập cư. Điều này có thể bao gồm yêu cầu về chứng minh tình trạng tài chính, lý lịch, sức khỏe và yêu cầu năng lực nghề nghiệp, nhằm bảo vệ an ninh và trật tự quốc gia. Quyền này được công nhận trong các điều ước quốc tế về quyền con người và nhập cư.

- Quyền từ chối nhập cảnh: Theo Công ước Quốc tế về Quyền Dân sự và Chính trị (ICCPR), quốc gia sở tại có quyền từ chối nhập cảnh đối với những người không đáp ứng các yêu cầu của quốc gia, nhưng phải đảm bảo rằng việc từ chối này không xâm phạm quyền cơ bản của người nhập cư. Điều này không bao gồm việc trục xuất người tị nạn hoặc những người có nguy cơ bị tổn hại về nhân quyền.

- Quyền bảo vệ an ninh quốc gia: Quốc gia sở tại có quyền kiểm soát người nhập cư để bảo vệ an ninh quốc gia, điều này có thể bao gồm việc ngừng hoặc hạn chế nhập cư đối với những người có nguy cơ gây hại đến sự ổn định xã hội.

2/Nghĩa vụ của quốc gia sở tại

Mặc dù quốc gia sở tại có quyền điều chỉnh nhập cư, quốc gia này cũng phải tuân thủ các nghĩa vụ quốc tế trong bảo vệ quyền con người và bảo vệ người nhập cư.

- Nghĩa vụ bảo vệ quyền con người: Theo Công ước Quốc tế về Quyền Dân sự và Chính trị (ICCPR) và Công ước Quốc tế về Quyền Kinh tế, Xã hội và Văn hóa (ICESCR), quốc gia sở tại phải đảm bảo rằng tất cả người cư trú trên lãnh thổ của mình, bao gồm người nhập cư, đều được bảo vệ các quyền cơ bản như quyền tự do đi lại, quyền được sống an toàn, quyền được tự do tín ngưỡng, và quyền không bị phân biệt đối xử.

- Nghĩa vụ bảo vệ người tị nạn: Quốc gia sở tại có nghĩa vụ tuân thủ các điều ước quốc tế về tị nạn, bao gồm Công ước Liên Hợp Quốc về Người Tị Nạn (1951). Theo đó, quốc gia sở tại không được trục xuất người tị nạn về quốc gia nơi họ gặp nguy hiểm và phải đảm bảo các quyền cơ bản của người tị nạn, bao gồm quyền sống an toàn và quyền được bảo vệ khỏi sự xâm hại.

- Nghĩa vụ về quyền lao động và phúc lợi xã hội: Quốc gia sở tại phải bảo vệ quyền lợi lao động của người nhập cư theo Công ước về Quyền Lao động Quốc tế (ILO), bao gồm quyền được làm việc trong các điều kiện công bằng, không bị phân biệt đối xử trong công việc. Quốc gia sở tại cũng có nghĩa vụ đảm bảo người nhập cư được hưởng các quyền phúc lợi xã hội như bảo hiểm y tế và giáo dục.

- Nghĩa vụ đối với người vô quốc tịch: Quốc gia sở tại cũng có nghĩa vụ bảo vệ người vô quốc tịch, theo Công ước về Trạng thái của Người Vô Quốc Tịch. Các quốc gia phải đảm bảo cho người vô quốc tịch được hưởng quyền lợi cơ bản như quyền sống, quyền làm việc, và quyền giáo dục.

3/Các chế độ đối xử với người nước ngoài

- Chế độ quốc gia: Theo chế độ quốc gia, người nước ngoài có thể được hưởng quyền lợi và nghĩa vụ tương tự như công dân trong một số lĩnh vực nhất định, chẳng hạn như quyền lao động hoặc quyền cư trú lâu dài. Tuy nhiên, quốc gia sở tại có quyền quyết định về các lĩnh vực khác như quyền tham gia chính trị hoặc quyền sở hữu đất đai.

- Chế độ tối huệ quốc: Theo chế độ tối huệ quốc, người nước ngoài sẽ được hưởng những ưu đãi tốt nhất mà quốc gia sở tại dành cho công dân của bất kỳ quốc gia nào khác. Điều này có thể bao gồm các quyền lợi về thuế, các dịch vụ công cộng, hoặc quyền tiếp cận thị trường lao động.

- Chế độ ngoại giao: Viên chức ngoại giao và lãnh sự sẽ được hưởng quyền miễn trừ ngoại giao và các quyền đặc biệt khác theo Công ước Viên 1961 về Quan hệ Ngoại giao. Điều này bảo vệ họ khỏi sự can thiệp của quốc gia sở tại vào các hoạt động ngoại giao và lãnh sự.

=> Kết luận: Quốc gia sở tại không chỉ có quyền điều chỉnh nhập cư để bảo vệ an ninh và lợi ích quốc gia, mà còn có nghĩa vụ bảo vệ quyền con người của người nhập cư theo các cam kết quốc tế. Sự cân bằng giữa quyền điều chỉnh nhập cư và nghĩa vụ bảo vệ quyền lợi của người nhập cư là yếu tố then chốt trong việc duy trì chính sách nhập cư hợp lý và nhân đạo.

So sánh sự khác biệt giữa ba chế độ

Kết luận: Mỗi chế độ đối xử với người nước ngoài trong công pháp quốc tế có những mục đích và phạm vi áp dụng khác nhau. Chế độ quốc gia tập trung vào việc đối xử công bằng giữa công dân và người nước ngoài trong các lĩnh vực như kinh tế và thương mại; chế độ tối huệ quốc nhằm bảo đảm quyền lợi thương mại và ưu đãi giữa các quốc gia trong các hiệp định quốc tế; và chế độ ngoại giao bảo vệ quyền và miễn trừ cho các cơ quan ngoại giao và đại diện ngoại giao, giúp duy trì các quan hệ quốc tế hòa bình và hiệu quả.