Giả sử một quốc gia có tranh chấp biên giới lãnh hải với quốc gia láng giềng. Trình bày các quyền và nghĩa vụ của quốc gia có liên quan trong việc áp dụng công pháp quốc tế về lãnh hải và các vùng biển chủ quyền, theo đó phải tôn trọng nguyên tắc giải quyết tranh chấp hòa bình.

1/Giải quyết tranh chấp biên giới lãnh hải theo công pháp quốc tế

Khi một quốc gia đối mặt với tranh chấp biên giới lãnh hải với quốc gia láng giềng, các quốc gia có liên quan phải tuân thủ các nguyên tắc của công pháp quốc tế về lãnh hải và các vùng biển chủ quyền, bao gồm việc giải quyết tranh chấp một cách hòa bình. Dưới đây là các quyền và nghĩa vụ của các quốc gia trong bối cảnh này:

Quyền và nghĩa vụ của quốc gia trong việc áp dụng công pháp quốc tế về lãnh hải và các vùng biển chủ quyền

Theo Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS), các quốc gia có quyền và nghĩa vụ liên quan đến lãnh hải và các vùng biển chủ quyền. Các quy định trong UNCLOS quy định quyền lợi của các quốc gia về lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế (EEZ), và thềm lục địa, đồng thời đặt ra các nghĩa vụ trong việc tôn trọng quyền lợi của các quốc gia khác và giải quyết tranh chấp hòa bình.

a. Quyền của quốc gia trong việc áp dụng công pháp quốc tế về lãnh hải và các vùng biển chủ quyền:

- Quyền chủ quyền đối với lãnh hải và vùng đặc quyền kinh tế: Mỗi quốc gia có quyền chủ quyền đối với lãnh hải của mình, rộng 12 hải lý tính từ đường cơ sở. Trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ), rộng 200 hải lý, quốc gia có quyền khai thác tài nguyên biển, nghiên cứu khoa học biển, và quyền quản lý môi trường.

- Quyền tự do hàng hải và không phận: Các quốc gia có quyền tự do hàng hải và quyền đi qua vô hại qua các lãnh hải và vùng biển quốc tế, nhưng phải tôn trọng các quyền chủ quyền của các quốc gia ven biển.

- Quyền bảo vệ lợi ích quốc gia: Quốc gia có quyền bảo vệ các lợi ích chủ quyền của mình trong khu vực biển của mình, bao gồm việc bảo vệ tài nguyên biển và quản lý các hoạt động trong lãnh hải và EEZ.

b. Nghĩa vụ của quốc gia trong việc áp dụng công pháp quốc tế về lãnh hải và các vùng biển chủ quyền:

- Nghĩa vụ tôn trọng quyền lợi của quốc gia khác: Quốc gia có nghĩa vụ tôn trọng quyền lợi của các quốc gia khác đối với các vùng biển quốc tế và không được làm tổn hại đến quyền lợi hợp pháp của quốc gia láng giềng.

- Nghĩa vụ tuân thủ các quy định quốc tế: Các quốc gia phải tuân thủ các điều khoản của UNCLOS và các hiệp định quốc tế khác liên quan đến biên giới lãnh hải, chẳng hạn như các thỏa thuận phân chia ranh giới biển hoặc các thỏa thuận hợp tác quản lý tài nguyên biển xuyên quốc gia.

- Nghĩa vụ giải quyết tranh chấp hòa bình: Quốc gia có nghĩa vụ giải quyết tranh chấp lãnh hải qua các phương thức hòa bình, không sử dụng vũ lực. Công pháp quốc tế khuyến khích các quốc gia giải quyết tranh chấp qua đàm phán, trung gian, trọng tài hoặc tòa án quốc tế.

2/Nguyên tắc giải quyết tranh chấp hòa bình trong công pháp quốc tế

Công ước Liên Hợp Quốc về Luật Biển (UNCLOS) đặt ra các nguyên tắc và phương thức giải quyết tranh chấp hòa bình trong việc phân định biên giới lãnh hải và các vùng biển chủ quyền. Dưới đây là các phương thức chính mà quốc gia có thể áp dụng:

a. Đàm phán trực tiếp:

- Các quốc gia có thể giải quyết tranh chấp qua đàm phán trực tiếp để tìm ra một thỏa thuận mà cả hai bên đều đồng thuận. Đàm phán là phương thức hòa bình đầu tiên và phổ biến nhất trong giải quyết tranh chấp.

- Ví dụ, các quốc gia có thể thảo luận về việc phân chia ranh giới lãnh hải và vùng đặc quyền kinh tế dựa trên các nguyên tắc công bằng và chia sẻ tài nguyên biển.

b. Trọng tài quốc tế:

- Nếu các quốc gia không thể giải quyết tranh chấp thông qua đàm phán, họ có thể yêu cầu một trọng tài quốc tế để giải quyết tranh chấp. Trọng tài có thể được thực hiện qua một tòa án trọng tài thành lập dưới sự điều phối của UNCLOS.

- Ví dụ: Trọng tài về tranh chấp Biển Đông giữa Philippines và Trung Quốc do Tòa án Quốc tế về Luật Biển (ITLOS) xem xét và ra phán quyết vào năm 2016.

c. Tòa án quốc tế:

- Quốc gia có thể đưa tranh chấp biên giới lãnh hải ra Tòa án Quốc tế (ICJ) để phân xử tranh chấp. Tòa án này sẽ xét xử trên cơ sở pháp lý và đưa ra quyết định cuối cùng mà cả hai quốc gia phải tôn trọng.

- Ví dụ: Tranh chấp biên giới biển giữa Nicaragua và Colombia đã được giải quyết tại ICJ vào năm 2012.

d. Hòa giải và trung gian:

- Các quốc gia có thể yêu cầu sự can thiệp của một bên thứ ba như tổ chức quốc tế (ví dụ, Liên Hợp Quốc) hoặc một quốc gia trung gian để hòa giải và tìm kiếm một giải pháp phù hợp.

- Ví dụ, Quá trình hòa giải giữa Argentina và Chile liên quan đến việc phân định biên giới biển tại khu vực eo biển Beagle được thực hiện dưới sự trung gian của Vatican.

3/Các biện pháp pháp lý mà quốc gia có thể áp dụng trong việc giải quyết tranh chấp biên giới lãnh hải

Khi tranh chấp biên giới lãnh hải phát sinh, quốc gia có thể áp dụng một số biện pháp pháp lý cụ thể:

- Bảo vệ và khai thác tài nguyên biển hợp pháp: Quốc gia có thể tiếp tục khai thác tài nguyên biển trong vùng biển thuộc quyền chủ quyền của mình, nhưng cần phải tránh các hành động làm leo thang tranh chấp và gây ra xung đột với quốc gia láng giềng.

- Tạo ra các cơ chế hợp tác: Các quốc gia có thể thành lập các ủy ban biên giới biển hoặc cơ chế hợp tác song phương để cùng quản lý tài nguyên biển, như việc hợp tác trong việc đánh bắt hải sản hoặc phát triển cơ sở hạ tầng hàng hải.

- Tạm thời sử dụng thỏa thuận đình chiến: Các quốc gia có thể ký kết các thỏa thuận tạm thời về việc sử dụng vùng biển tranh chấp, như việc không can thiệp vào hoạt động của nhau trong các vùng biển đang tranh chấp cho đến khi có phán quyết cuối cùng.

=> Kết luận: Trong trường hợp tranh chấp biên giới lãnh hải giữa các quốc gia, việc tôn trọng công pháp quốc tế là điều tối quan trọng để đảm bảo hòa bình và ổn định. Các quốc gia có quyền và nghĩa vụ giải quyết tranh chấp dựa trên nguyên tắc giải quyết hòa bình, qua các phương thức như đàm phán, trọng tài, tòa án quốc tế, và hòa giải. Đồng thời, họ phải tuân thủ các quy định quốc tế liên quan đến lãnh hải và các vùng biển chủ quyền, đảm bảo quyền lợi hợp pháp của mình cũng như của quốc gia láng giềng.