Anh/ chị hãy viết một bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) phân tích văn bản ngữ liệu “Thi Thành Hoàng” của Bồ Tùng Linh.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích văn bản ngữ liệu “Thi Thành Hoàng” của Bồ Tùng Linh.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Bồ Tùng Linh (1640–1715), một nhà văn nổi tiếng đời Thanh (Trung Quốc) với tập Liêu trai chí dị, chuyên viết truyện ngắn kì ảo, vừa giải trí vừa gửi gắm tư tưởng nhân sinh.

- Dẫn dắt giới thiệu truyện Thi Thành Hoàng – một thiên truyện tiêu biểu, phản ánh quan niệm đạo đức truyền thống, ca ngợi nhân cách, lòng hiếu thảo và tài năng của con người.

* Thân bài:

a. Tóm tắt ngắn gọn văn bản

- Nhân vật chính: Tống Công – một nho sinh, có học, có đức.

- Câu chuyện kì ảo: Tống Công được gọi đi thi ở “cõi âm”, làm bài văn xuất sắc, được giao chức Thành Hoàng Hà Nam.

- Do hiếu thảo, ông xin khất để chăm sóc mẹ già, được chấp thuận; chín năm sau, sau khi mẹ mất, ông mới chính thức nhậm chức thần linh.

b. Phân tích các chi tiết, hình tượng nghệ thuật

- Yếu tố kì ảo: Cuộc “đi thi” ở âm phủ, giấc mộng – thực, sự gặp gỡ Quan Vũ và các vị thần → tạo sự hấp dẫn, huyền bí, đồng thời phản ánh quan niệm “trần sao âm vậy” trong dân gian.

- Bài thi và tư tưởng nhân sinh: Câu văn “Hữu tâm vi thiện… vô tâm vi ác…” thể hiện cái nhìn công bằng, minh triết: thiện – ác phải xét đến động cơ, không chỉ hành vi. Đây cũng là thước đo để đánh giá con người.

- Nhân vật Tống Công:

+ Con người tài năng, học vấn uyên thâm (làm văn xuất sắc).

+ Con người có đức độ, hiếu thảo, đặt chữ hiếu lên trên vinh hoa chức tước.

+ Trở thành Thành Hoàng – vị thần bảo hộ, khẳng định giá trị của tài năng và đạo đức.

- Ý nghĩa biểu tượng:

+ Tôn vinh những phẩm chất tốt đẹp (hiếu thảo, tài năng, nhân cách thanh liêm).

+ Thể hiện quan niệm “ở hiền gặp lành”, “người có tài có đức tất được trọng dụng”.

c. Giá trị tư tưởng – nghệ thuật của truyện

- Tư tưởng: Đề cao đạo hiếu, ca ngợi tài năng và phẩm chất tốt đẹp của con người.

- Nghệ thuật:

+ Kết hợp yếu tố kì ảo và hiện thực, tạo nên sự hấp dẫn.

+ Cách kể chuyện tự nhiên, mạch lạc, dẫn dắt người đọc từ cái lạ đến ý nghĩa nhân sinh.

- Truyện cho thấy mối liên hệ văn hoá, văn học giữa Trung Quốc và Việt Nam: quan niệm về thần linh, về đạo hiếu, về sự công bằng của thiện – ác đều có điểm tương đồng.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị của Thi Thành Hoàng: không chỉ là một truyện kì ảo li kì, mà còn gửi gắm triết lí nhân sinh sâu sắc, khẳng định quy luật “ở hiền gặp lành, thiện ác hữu báo”.

- Liên hệ: Truyện vẫn còn nguyên ý nghĩa trong xã hội hôm nay, nhắc nhở con người sống có hiếu, có đức, có tài để được trân trọng, dù ở bất cứ thời đại nào.

Bài văn tham khảo

Bồ Tùng Linh (1640–1715) là một cây bút đặc sắc của văn học Trung Quốc thời Thanh, nổi tiếng với tập truyện ngắn Liêu trai chí dị. Bằng bút pháp kì ảo, ông đã sáng tạo nên nhiều thiên truyện vừa hấp dẫn vừa chứa đựng tư tưởng nhân sinh sâu sắc. Trong đó, Thi Thành Hoàng là một truyện tiêu biểu, phản ánh quan niệm đạo đức truyền thống, đồng thời ca ngợi tài năng và đức hạnh của con người.

Câu chuyện kể về Tống Công, một nho sinh trong lúc bệnh tật bỗng được gọi đi “thi” ở cõi âm. Ông làm bài thi xuất sắc với câu văn nổi bật: “Hữu tâm vi thiện, tuy thiện bất thưởng; vô tâm vi ác, tuy ác bất phạt”, được các vị thần khen ngợi và dự định bổ làm Thành Hoàng ở Hà Nam. Tuy nhiên, ông xin khất vì muốn phụng dưỡng mẹ già, nhờ vậy được chấp thuận. Sau chín năm, khi mẹ mất, ông cũng qua đời và chính thức nhậm chức thần linh.

Truyện gây ấn tượng trước hết ở yếu tố kì ảo. Người đọc bị cuốn hút bởi hành trình “dự thi” của nhân vật tại một thế giới khác – nơi có thành quách, điện ngọc, quan lại, thậm chí có sự xuất hiện của Quan Vũ. Hình ảnh ấy vừa kì bí vừa gần gũi, bởi nó phản ánh niềm tin dân gian rằng cõi âm cũng có tổ chức giống như trần gian. Cách xây dựng không gian và tình huống lạ lùng này làm nổi bật tư tưởng mà tác giả muốn gửi gắm.

Điểm sáng trong tác phẩm chính là bài văn của Tống Công. Quan niệm “thiện – ác” ở đây không chỉ dựa trên hành vi bề ngoài, mà phải xét đến động cơ bên trong: làm việc thiện mà có tính toán thì chưa hẳn đáng thưởng, làm việc ác nhưng vô tình thì cũng không thể hoàn toàn trách phạt. Đó là một tư tưởng tiến bộ, nhấn mạnh sự công bằng và bản chất thực của đạo đức con người.

Nhân vật Tống Công hiện lên là con người vừa có tài vừa có đức. Tài năng thể hiện qua bài văn xuất sắc khiến các vị thần ngưỡng mộ. Đức hạnh bộc lộ qua lòng hiếu thảo, khi ông sẵn sàng từ chối vinh dự lớn lao để ở lại phụng dưỡng mẹ già. Trong xã hội truyền thống Á Đông, chữ hiếu là nền tảng đạo lý, và qua nhân vật này, Bồ Tùng Linh đã khẳng định: người có hiếu mới xứng đáng được trọng dụng và ghi nhớ muôn đời. Việc Tống Công sau đó trở thành Thành Hoàng càng cho thấy sự đền đáp xứng đáng dành cho người có tài năng và đạo đức.

Về giá trị nghệ thuật, Thi Thành Hoàng kết hợp hài hòa yếu tố kì ảo và hiện thực, khiến câu chuyện vừa hấp dẫn, vừa dễ khắc sâu trong trí nhớ. Lối kể mạch lạc, dẫn dắt tự nhiên, tạo nên một câu chuyện kì dị nhưng chứa đựng những bài học đạo lý quen thuộc. Đằng sau lớp vỏ huyền bí là một thông điệp rõ ràng: con người cần sống có hiếu, có đức, làm việc thiện bằng cái tâm trong sáng.

Tóm lại, Thi Thành Hoàng không chỉ là một thiên truyện li kì trong Liêu trai chí dị, mà còn mang giá trị nhân sinh bền vững. Bằng việc xây dựng nhân vật Tống Công hiếu thảo, tài năng, tác giả đã khẳng định đạo lý truyền thống và quy luật muôn đời: “ở hiền gặp lành, thiện ác hữu báo”. Trong xã hội hôm nay, câu chuyện vẫn nhắc nhở mỗi người hãy sống bằng sự tử tế, chân thành, đặt tình thân và đạo đức lên trên mọi vinh hoa lợi lộc.