KHÚC BA MƯƠI

Năm nào cũng vậy, do thức dậy sớm đi chợ sớm, nên má là người đầu tiên mở ngày ba mươi Tết ra. Không biết có phải số má cực, vía má cực không mà hôm đó cả nhà đều phải làm công chuyện tối mắt tối mũi. Đến nỗi, nhắc tới Tết là thấy chữ “Ba Mươi” chình ình, choán chật cả ký ức.

Đó là cái ngày duy nhất trong năm cả nhà sum họp mà không sum họp. Ai nấy túi bụi với chuyện của mình. Cánh đàn ông con trai (nói cánh cho ham vậy, chỉ hai người thôi, chứ mấy), cánh này quan trọng, lãnh phần dọn dẹp, lau chùi, làm đẹp nhà. Nào là quét mạng nhện trên trần, lau cửa kính, tủ bàn, kỳ cọ mấy cái lư đồng, đem phơi nắng. Mệt phờ. Lúc dọn dẹp, bày biện bàn thờ thì mùi chiên xào dưới bếp bay lên, trời, lại phải bỏ ngang công việc đang làm dở, chuẩn bị mâm bàn cúng rước ông bà. Xế chiều rồi, chớ giỡn…

Cúng kiếng xong, cánh đàn ông tiếp tục chuyển sang đánh trận… ngoài sân, còn má vẫn hì hụi trong bếp, vừa trông chừng nồi thịt kho, vừa làm thịt nguội, sau lưng má, củ cải với dưa leo đang chờ tới phiên mình trở thành món… dưa chua. Tết của má dài thăm thẳm, phải kể từ hôm tát đìa bắt cá làm mắm, xẻ khô. Cá còn phơi trên mấy hàng bông bụp má bắt tay vào làm củ kiệu. Hồi chị còn nhỏ, má lãnh luôn phần làm mứt, nướng bánh kẹp, bánh bông lan. Chị lớn, chị giành lấy, nói để chị làm, nên cả ngày ba mươi tụi nhỏ không thấy chị liếc, chị rầy, bởi chị cũng cắm đầu làm mứt, nào là mứt chùm ruột, mứt gừng, không biết ai ăn cho hết mà ôm đồm, vừa ngào chảo mứt dừa vừa chạy ra coi mớ mứt tắc (quất) phơi ngoài sân không biết có kiến bò lên không. Cái dáng chị khum khum, tay đấm lia lịa vào lưng, than mỏi quá nhưng vẻ mặt thì tươi rói, ngây ngất. Giống hệt cả nhà, miệng kêu cực mà hớn hở, như thể ngày cuối năm này không có việc gì làm mới là niềm đau khổ lớn.

Tụi con nít cũng bận lắm, chạy đi chạy lại, “lấy dùm ba cây bàn chải”, “chặt dùm má mấy trái dừa”, “ê, coi chừng mấy con chó chạy giỡn làm đổ mớ mứt đang phơi…”, “chạy đi mua cho má mấy bịt muối, cho đầy hũ, nhỏ ơi”. Trên đường chạy đầu này đầu nọ, tụi con nít không quên thò đầu vô tủ vuốt ve mấy bộ đồ mới, ứa nước miếng, trông mau tới chiều để mặc, nên có khi má kêu hai ba lần mới chịu đi làm, bịu xịu càu nhàu trong bụng, không biết ông trời sinh ra ba mươi Tết làm chi, công chuyện quá trời.

Mà, việc nào cũng quan trọng, quan trọng khủng khiếp, không thể để đến ngày mai. Tuyệt nhiên, chẳng ai chần chừ, “để làm sau..”. Cứ như là không còn ngày mai nữa, cả nhà làm cho bằng hết việc, đến xanh mặt, mướt mồ hôi, như ai đó đuổi đằng sau, như làm bây giờ để mai mốt không động tay vào bất cứ việc gì nữa.

Tụi con nít buồn cười, vì cữ kiêng lắm thì chỉ thảnh thơi được ngày mùng Một, bữa sau ba má cũng ra vườn tưới rau, chị nhất định phải rửa chén, giặt đồ, anh đến cơ quan, mọi người trở lại với công việc thường ngày của mình, Ba mươi cũng đâu có thay đổi được gì mà làm muốn nín thở?

Tụi nhỏ không biết, thật sự của Tết là bữa ba mươi này. Khi tụi nhỏ mặc bộ đồ mới đi khoe dài dài xóm, khi ba và anh tắm táp xong ra hàng ba ngơ ngẩn ngắm hoa sao nhái đốt lửa vàng run rẫy trước sân, khi má nhốt than trong những bếp lửa tàn, khi chị đứng chải tóc trước gương, thì Tết đã chớm hết, mùng Một, mùng Hai là Tết phai; mùng Ba, mùng Bốn Tết tàn.

Tụi nhỏ không biết, mãi về sau, khi lớn lên, trong ký ức Tết ấu thơ, những ngày mùng rất nhạt, đơn điệu, chỉ chơi và chơi. Nhưng bữa ba mươi luôn sống động, lung linh những mồ hôi, những nụ cười, những khoan khoái, những ngọt ngào…

(Nguyễn Ngọc Tư)

Xác định phương thức biểu đạt chính của văn bản.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Cảm nhận về nhân vật má trong tác phẩm Khúc ba mươi – Nguyễn Ngọc Tư.

- Hệ thống ý:

+ Má là người đảm đang: Dù vất vả, má vẫn tất bật lo toan mọi việc trong ngày ba mươi Tết, từ nấu nướng, dưa kiệu đến trông coi bếp núc, để cả nhà có một cái Tết đủ đầy, ấm cúng.

+ Má là người kết nối các thành viên trong gia đình: Nhờ bàn tay và tấm lòng của má, cả nhà cùng quây quần, cùng chia sẻ công việc, tạo nên không khí Tết sum họp, rộn ràng.

+ Má là người gìn giữ và lưu truyền nét văn hoá truyền thống của dân tộc: Với má, ý nghĩa của Tết không nằm ở mâm cao cỗ đầy mà ở sự sum vầy, ấm áp và niềm vui được làm lụng cho những người mình thương. Má chính là người giữ lại “linh hồn của ngày Tết” giữa nhịp sống hiện đại.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ, cảm nhận về nhân vật má trong tác phẩm Khúc ba mươi – Nguyễn Ngọc Tư.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong truyện “Khúc Ba Mươi” của Nguyễn Ngọc Tư, nhân vật má hiện lên như một biểu tượng đẹp đẽ của người phụ nữ Việt Nam truyền thống – tảo tần, đảm đang và đầy yêu thương. Ngày ba mươi Tết, khi cả nhà ai nấy đều bận rộn với công việc riêng, má vẫn miệt mài trong bếp, lo từng nồi thịt kho, từng hũ dưa chua, từng nắm củ kiệu để chuẩn bị cho bữa cơm đón Tết. Với má, Tết không chỉ là nghỉ ngơi mà là dịp để sum vầy, để yêu thương, để chăm chút cho mái ấm gia đình. Dưới bàn tay và tấm lòng của má, mọi thứ trở nên ấm áp và gắn bó hơn. Chính má đã tạo nên không khí Tết đậm đà, giữ gìn hương vị truyền thống qua những việc làm giản dị nhưng chan chứa tình thương. Hình ảnh má – người phụ nữ nhỏ bé giữa gian bếp rộn ràng – không chỉ gợi nhớ đến bóng dáng mẹ của mỗi chúng ta, mà còn khắc sâu giá trị văn hóa, tình thân và niềm hạnh phúc bình dị trong đời sống Việt. Má chính là mùa xuân âm thầm mà rực rỡ nhất của gia đình.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích văn bản “Hộ chiếu văn hóa Việt Nam: tiếng Việt trong giới trẻ có nghèo”.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Nguyễn Ngọc Tư – cây bút của miền đất Nam Bộ, có giọng văn dung dị, giàu cảm xúc đời thường.

- Giới thiệu truyện ngắn “Khúc Ba Mươi” – một khúc Tết ấm áp, chan chứa tình thân.

- Dẫn đến vấn đề: Hình ảnh người mẹ (má) hiện lên giản dị mà sâu sắc – người giữ lửa yêu thương, người lưu truyền hồn Tết và văn hóa gia đình Việt.

* Thân bài:

a. Giới thiệu khái quát nhân vật má

- Má xuất hiện trong không gian quen thuộc của ngày ba mươi Tết – thời điểm thiêng liêng, bận rộn nhất trong năm.

- Dưới ngòi bút Nguyễn Ngọc Tư, má hiện lên qua công việc, giọng kể, ký ức của những người con – gần gũi, sinh động và đầy cảm xúc.

b. Phân tích hình ảnh nhân vật má

- Má đảm đang, chịu thương chịu khó

+ Từ sáng sớm đến đêm khuya, má luôn tay với đủ việc: đi chợ, nấu nướng, làm dưa, nấu thịt, trông bếp, dọn dẹp…

+ Tết của má “dài thăm thẳm” – vì má gánh hết mọi lo toan để cả nhà có cái Tết đủ đầy, ấm cúng.

+ Hình ảnh ấy gợi nhớ nét đẹp truyền thống của người mẹ Việt Nam: hy sinh thầm lặng, luôn dành điều tốt đẹp cho chồng con.

- Má là người giữ lửa và kết nối các thành viên trong gia đình

+ Chính sự tất bật, chu đáo của má khiến cả nhà cùng tham gia, cùng chia sẻ công việc.

+ Ngày ba mươi Tết trở thành “ngày sum họp mà không sum họp” – mỗi người bận rộn nhưng đều hướng về nhau, nhờ má làm trung tâm kết nối.

+ Má biến lao động thành niềm vui, khiến “miệng kêu cực mà hớn hở” – đó là niềm hạnh phúc giản dị trong yêu thương và sẻ chia.

- Má là người gìn giữ, lưu truyền giá trị văn hóa truyền thống

+ Qua bàn tay má, những phong vị Tết quê hiện ra: nồi thịt kho, hũ kiệu, mứt gừng, mứt tắc, dưa chua… – những món ăn mang linh hồn ngày Tết Việt.

+ Má chính là “người gìn giữ Tết” – gìn giữ phong tục, nếp nhà, hồn quê giữa dòng chảy hiện đại hóa.

+ Đó không chỉ là chuyện của riêng má trong truyện, mà còn là hình ảnh của biết bao người mẹ Việt Nam qua bao thế hệ.

c. Liên hệ mở rộng – Vai trò của người phụ nữ trong văn hóa gia đình Việt

- Người phụ nữ không chỉ đảm đang trong công việc mà còn là người lưu giữ ký ức, nếp sống, tình cảm, phong tục – linh hồn của gia đình.

- Trong xã hội hiện đại, dù nhịp sống thay đổi, họ vẫn là “ngọn lửa nhỏ” làm ấm mỗi mái nhà, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

- Cần trân trọng, chia sẻ, và cảm thông hơn với những vất vả, cống hiến thầm lặng ấy.

* Kết bài:

- Khẳng định lại: Nhân vật má trong “Khúc Ba Mươi” là biểu tượng của người phụ nữ Việt Nam – hiền hậu, cần cù, giữ gìn văn hóa và yêu thương gia đình.

- Hình ảnh má gợi nhớ đến bóng dáng của mẹ trong mỗi chúng ta – người làm nên “mùa xuân” cho gia đình bằng cả tấm lòng yêu thương.

- Từ đó, nhắc nhở mỗi người con phải biết trân trọng, yêu thương và biết ơn những người phụ nữ trong cuộc đời mình.

Bài viết tham khảo

Nguyễn Ngọc Tư – cây bút của miền sông nước Cà Mau – luôn khiến người đọc rung động bởi những trang văn chan chứa hơi thở đời thường. Trong truyện “Khúc Ba Mươi”, chị không viết về điều lớn lao, mà kể lại một ngày Tết giản dị nơi miền quê, nơi đó có hình ảnh người mẹ – người phụ nữ thầm lặng làm nên hương vị của mùa xuân. Nhân vật má hiện lên vừa thân quen, vừa xúc động: đảm đang, tảo tần, và là linh hồn của gia đình trong ngày Tết.

Ngày ba mươi Tết trong ký ức của người con là một ngày “sum họp mà không sum họp”. Ai cũng bận, cũng vội, nhưng tất cả đều xoay quanh một người – má. Từ sáng sớm, má đã thức dậy đi chợ, lo nấu nướng, trông nồi thịt kho, muối dưa, làm củ kiệu… Không một phút nghỉ ngơi, “Tết của má dài thăm thẳm” – bởi má mang trên vai gánh nặng của cả nhà, của những chuẩn bị cho mùa đoàn viên. Thế nhưng, trong nhịp tất bật ấy, má không than phiền, ngược lại, mọi người đều “miệng kêu cực mà hớn hở”. Chính niềm vui được lo toan cho gia đình đã khiến má thấy cuộc sống ý nghĩa. Hình ảnh má trong gian bếp, giữa hơi khói và tiếng cười, là hình ảnh đẹp nhất của sự hy sinh thầm lặng.

Không chỉ đảm đang, má còn là người giữ lửa yêu thương, kết nối các thành viên trong nhà. Nhờ sự có mặt và tấm lòng của má, mọi người cùng quây quần, chia sẻ công việc, để Tết không chỉ là mâm cao cỗ đầy mà là niềm vui sum họp, gắn bó. Má cũng chính là người gìn giữ hồn Tết Việt: từ những món ăn dân dã đến nếp sống giản dị, tất cả đều thấm đẫm truyền thống. Qua má, người đọc nhận ra rằng: Tết thật sự không nằm ở những ngày mùng, mà ở “bữa ba mươi” – nơi đong đầy mồ hôi, tiếng cười và yêu thương.

Hình ảnh người mẹ trong “Khúc Ba Mươi” không chỉ là một cá nhân cụ thể, mà là biểu tượng của người phụ nữ Việt Nam – người làm nên sự ấm áp của mái nhà, người lưu giữ những giá trị văn hóa truyền thống. Trong xã hội hiện đại, dù cuộc sống thay đổi, vai trò của họ vẫn không thể thay thế. Mỗi mùa Tết về, giữa những ồn ào và hối hả, hình ảnh người mẹ nơi gian bếp vẫn là biểu tượng thiêng liêng của tình yêu thương và nếp sống Việt.

Người đọc gấp lại trang văn của Nguyễn Ngọc Tư, lòng bỗng dâng lên một niềm biết ơn sâu sắc. Má – người phụ nữ nhỏ bé mà kiên cường – đã làm nên mùa xuân bằng đôi tay và trái tim yêu thương. Nhờ má, ta hiểu rằng Tết không chỉ là ngày nghỉ, mà là ngày của tình thân, của cội nguồn và ký ức. Hình ảnh má trong “Khúc Ba Mươi” chính là bài ca ngọt ngào về người phụ nữ Việt – người giữ hồn quê và thắp sáng những mùa xuân bình dị trong lòng mỗi chúng ta.