PHỞ (Trích)

 (1) Phở còn là một món ăn rất nhiều quần chúng tính. Ông muốn ăn phở ngồi hay đứng lù lù ra giữa hiệu mà ăn cũng không ai nói, ăn ngồi ăn đứng tuỳ thích.

(2) Phở là món ăn bình dân. Công nông binh trí, các tầng lớp nhân dân lao động, thành thị, nông thôn, không mấy ai là không biết ăn phở. Người công dân Việt Nam khi còn ẵm ngửa, cũng nhiều vị đã nếm phở rồi; chỉ có khác người lớn là cái bát phở của tuổi ấu trĩ chưa biết đau khổ ấy chưa cần phức tạp, không cần hành hăng, chanh chua, ớt cay. Con nhà nghèo, nhiều khi lại không cần cả thịt nữa, mà căn bản phở nhi đồng vẫn là bánh và nước dùng thôi.

(3) Phở ăn bất cứ vào giờ nào cũng đều thấy trôi cả. Sớm, trưa, chiều, tối, khuya, lúc nào cũng ăn được. Trong một ngày ăn thêm một bát phở, cũng như lúc trò chuyện ăn giọng nhau mà pha thêm một ấm trà, cùng thưởng thức với bạn bè. Hình như không ai nỡ từ chối một người quen rủ đi ăn phở. Phở giúp cho người thanh bạch đủ điều kiện biểu hiện lòng thành theo với bầu bạn nó hợp với cái túi nhỏ của mình. Phở còn tài tình ở cái chỗ là mùa nào ăn cũng thấy có nghĩa thâm thúy. Mùa nắng, ăn một bát, ra mồ hôi, gặp cơn gió nhẹ chạy qua mặt qua lưng, thấy như giời quạt cho mình. Mùa đông lạnh, ăn bát phở nóng, đôi môi tái nhợt chợt thầm tươi lại. Trong một ngày mùa đông của người nghèo, bát phở có giá trị như một tấm áo kép mặc thêm lên người. Đêm đông, có người ăn phở xong, tự coi như vừa nuốt được cả một cái chăn bông và tin rằng có thể ngủ yên đến sáng, để mai đi làm khoẻ. Dùng những hình ảnh bình dị để nói lên mùa đông ở Việt Nam, tôi cho không gì nên thơ bằng cái hình ảnh một bếp lửa hàng phở bến ô tô nhiều hành khách quây quanh chờ đợi bát mình, vai rụt xuống một tí, người nhún nhẩy như trẻ em đang thú đời. Tết, nhà ai cũng bánh chưng, cá kho, thịt đông, nhưng vẫn rất đông người tình cờ mừng tuổi nhau ở những hiệu phở khai trương từ mùng hai Tết.

(4) Thật ra, ăn phở cho đúng, đúng cái “gu” của phở, phải ăn thịt chín. Thịt chín  thơm hơn thịt tái, mùi thơm miếng thịt chín mới biếu hiện đúng cái tâm hồn của phở. Thêm nữa, về mặt nhận thức tạo hình, người thấm mỹ bao giờ cũng thấy miếng thịt chín đẹp hơn miếng thịt tái. Thường những hiệu phở không tự trọng, hay thái sẫn thịt chín, thái cứ vụn ra không thành hình thù gì cả, ai đến gọi là rắc vào bát. Có thế việc ấy không hề gì với khách hàng không cần ăn no vội. Nhưng cũng trong một cái hiệu vẫn thái thịt vụn ra ấy, ông chủ phở rất là phân biệt đối xử và không san bằng các thứ khách: đối với những khách quen, với những người có thế ông chưa biết quí danh nhưng ông đã thuộc tính ăn, những người cầu kỳ ấy mà bước vào hiệu, là ông đã đặt ngay tay dao vào những khối thịt chín đặc biệt như khối nạm ròn, nạm dắt hoặc khối mỡ gầu, thái ra những miếng mỏng nhưng to bản, với cái sung sướng bình tĩnh của một người được tỏ bày cái sở trường của mình trong nghề. Ông nào ăn phở mà có chất hoạ thì thấy muốn vẽ tranh tĩnh vật ngay. Có những lúc ông phở ấy gắt, gắt với vợ ông, vì ông thái không đẹp. Một ông làm đầu bếp hiệu chim quay trong hồi Hà Nội chiếm đóng, nay cũng ra mở phở và thích múa dao nói chuyện với khách về cái khoa thái. “Chặt thái loài có cánh đã khó, mà thái miếng thịt bò không xương còn khó hơn. Tôi dạy mãi mà đàn bà nhà tôi vẫn không làm được, đàn bà thường chỉ thái bánh thôi”.

(5) Phở cũng có những quy luật của nó. Như tên các hàng phở, hiệu phở. Tên người bán phở thường chỉ dùng một tiếng, lấy ngay cái tên cúng cơm người chủ hoặc tên con mà đặt làm tên gánh, tên hiệu, ví dụ phở Phúc, phở Lộc, phở Thọ, phở Trưởng ca, phở Tư... Có khi một cái tên tật nguyền trên thân thế người bán phở được cảm tình quần chúng thân mật nhắc lại thành một cái tên hiệu : phở Gù, phở Lắp, phở Sứt... cái khuyết điểm trên hình thù ấy đã chuyển thành một cái uy tín trong nghề bán miếng chín mà lưu danh một thời trên cửa miệng những người sành. Quần chúng nhân dân, nhất là nhân dân Hà Nội có nhiều sáng kiến để đặt tên cho những người họ yêu tin. Anh hàng phở ấy hãy đứng ở đâu bán hàng, họ lấy luôn cái địa điếm ấy mà gọi thành tên người Bác phở Nhà thương, ông phở Đầu ghi, anh phở Bến tàu điện, anh phở Gầm cầu... Có khi lấy một vài nét đặc thù trong cách phục sức mà gọi. Cái mũ tàu bay trên đầu ông bán phở thời Tây xưa, đã thành cái tên một người bán phở trứ danh của thủ đô sau này.

(6) [...] Hương vị phở vẫn như xa xưa, nhưng cái tâm hồn người ăn phở ngày nay, đã sáng sủa và lành mạnh hơn nhiều... Ngày trước, anh hàng phở có tiếng rao, có người rao nghe quạnh hiu như tiếng bánh dày giò đêm đông tội lỗi trong ngõ khuất; có người rao lên nghe vui rền. Tại sao, bây giờ Hà nội vẫn có phở, mà tiếng rao lại vằng hẳn đi? Có những lúc, tôi muốn thu thanh vào đĩa, tất cả những cái tiếng rao hàng quà rong của tất cả những thứ quà rong, của tất cả những thư quà miếng chín trên toàn cõi quê hương chúng ta. Những tiếng rao ấy, một phần nào vang hưởng lên cái nhạc điệu sinh hoạt chung của chúng ta đấy.

(7) [...] Đêm Hà Nội, nay thức khuya nhất vẫn là những hiệu phở [...]. Và cái món ăn Hà Nội đầu tiên… vẫn là cái món phở ngày xưa chúng ta vẫn ăn đủ cả rau mùi hành hoa đủ chua cay và sôi sùng sục. Tôi biết ở Nam Bộ vẫn có phở, phở hủ tíu, nhưng bát phở Bắc ăn ở đầu hè di cư không bao giờ có thể ngon được bằng bát phở cổ truyền Hà Nội ăn ngay bên lò than quả bàng đỏ lửa giữa ngàn năm văn vật này. [...]

(Nguyễn Tuân)

Người viết tùy bút, tản văn thường có những liên tưởng bất ngờ và thú vị. Hãy nêu 4 dẫn chứng trong văn bản để thấy được đặc điểm đó.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ về giá trị văn hóa của ẩm thực Việt Nam.

- Hệ thống ý:

+ Mỗi món ăn Việt đều phản ánh lối sống giản dị, tinh tế và tình cảm đậm đà của người Việt.

+ Ẩm thực là nơi hội tụ truyền thống, tập quán, quan niệm thẩm mỹ và đạo lý ứng xử – như bát phở vừa bình dân, vừa thanh nhã, thể hiện sự tinh tế, tỉ mỉ và tấm lòng của người chế biến.

+ Ẩm thực Việt còn là biểu tượng của sự gắn kết cộng đồng, của tình người: ăn phở cùng bạn bè, quây quần bên bếp lửa, cùng chia sẻ hương vị quê hương.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về giá trị văn hóa của ẩm thực Việt Nam.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Văn bản Phở của Nguyễn Tuân không chỉ gợi lên hương vị của món ăn quen thuộc mà còn làm sáng lên một nét đẹp văn hóa tinh tế của dân tộc Việt Nam. Ẩm thực, vốn là nhu cầu thiết yếu của con người, nhưng trong tay người Việt, nó trở thành nghệ thuật chứa đựng tâm hồn và bản sắc dân tộc. Bát phở không chỉ ngon ở hương vị mà còn đẹp ở cái tình, cái tâm của người nấu, ở sự hòa quyện giữa các tầng lớp nhân dân trong cùng một niềm vui giản dị. Qua đó, ta thấy rõ giá trị văn hóa của ẩm thực Việt Nam: đó là sự kết hợp hài hòa giữa hương và sắc, giữa truyền thống và hiện đại, giữa vật chất và tinh thần. Mỗi món ăn Việt là một câu chuyện về quê hương, là sợi dây gắn kết con người với nhau và với cội nguồn dân tộc. Giữa nhịp sống hiện đại, việc gìn giữ và lan tỏa tinh hoa ẩm thực Việt không chỉ là gìn giữ một món ăn, mà còn là giữ lấy linh hồn văn hóa Việt Nam – giản dị mà sâu sắc, bình dân mà thanh tao.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Trình bày suy nghĩ về ý thức trân trọng và giữ gìn những giá trị văn hóa dân tộc trong đời sống hiện nay.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Dẫn dắt: Nguyễn Tuân là cây bút tài hoa, suốt đời đi tìm cái đẹp trong những điều bình dị của dân tộc.

- Dẫn ngữ liệu: Trong tùy bút Phở, ông viết về món ăn dân dã mà thấm đượm hồn Việt, gợi mở suy nghĩ sâu sắc về những giá trị văn hóa dân tộc.

- Nêu vấn đề: Trong thời đại hội nhập, việc trân trọng và giữ gìn những giá trị văn hóa dân tộc là trách nhiệm và tình yêu thiêng liêng của mỗi người Việt Nam.

* Thân bài:

a. Giải thích

- Giá trị văn hóa dân tộc là những tinh hoa vật chất và tinh thần được hình thành, vun đắp qua lịch sử — gồm ngôn ngữ, phong tục, nghệ thuật, ẩm thực, tín ngưỡng, lối sống...

- Trân trọng và giữ gìn nghĩa là có ý thức nhận biết, bảo vệ, phát huy những giá trị ấy trong đời sống hiện đại, không để mai một trước làn sóng văn hóa ngoại lai.

b. Phân tích, bàn luận

- Nguyễn Tuân viết về phở không chỉ như món ăn, mà như một biểu tượng văn hóa Việt Nam: bình dị, gần gũi, tinh tế, kết tinh lao động, sáng tạo và tấm lòng con người Việt.

- Qua “phở”, ông thể hiện tình yêu dân tộc sâu sắc, lòng trân trọng từng chi tiết nhỏ của đời sống — từ tiếng rao, bếp lửa, mùi hành, đến cái tên hàng phở thân quen.

=> Gợi cho người đọc nhận thức: giá trị văn hóa dân tộc không ở đâu xa, mà nằm trong từng hơi thở đời thường.

- Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, văn hóa dân tộc đang chịu nhiều tác động mạnh mẽ: giới trẻ dễ chạy theo văn hóa ngoại, quên mất nét đẹp truyền thống.

- Giữ gìn văn hóa không chỉ là bảo tồn “cái cũ”, mà còn là làm mới, lan tỏa, ứng dụng tinh hoa truyền thống vào đời sống hiện đại.

Ví dụ: Phở Việt được quảng bá ra thế giới, trở thành biểu tượng của ẩm thực Việt Nam.

+ Trang phục, nhạc cụ, ngôn ngữ, ẩm thực... đều có thể sống mãi nếu con người biết yêu, gìn giữ và tự hào về chúng.

c. Phản đề – Mở rộng

- Đáng tiếc, vẫn còn nhiều người thờ ơ với văn hóa dân tộc, sính ngoại, coi thường truyền thống.

- Cần nhìn lại: văn hóa dân tộc chính là cội nguồn của bản sắc, mất nó là đánh mất chính mình.

* Kết bài:

- Khẳng định lại vấn đề: Văn hóa dân tộc là linh hồn của quốc gia; trân trọng và giữ gìn văn hóa là cách thể hiện tình yêu nước thiết thực nhất.

- Liên hệ bản thân: Mỗi người trẻ hôm nay cần học cách tự hào, thực hành và lan tỏa giá trị Việt trong từng hành động nhỏ — từ tiếng Việt, món ăn, đến cách sống, cách ứng xử.

- Lời nhắn: Giống như Nguyễn Tuân yêu “phở” bằng cả tâm hồn nghệ sĩ, chúng ta cũng cần yêu những giá trị dân tộc bằng cả trái tim người Việt.

Bài viết tham khảo

Nguyễn Tuân – cây bút tài hoa của văn học Việt Nam – từng nói rằng ông đi tìm “cái đẹp trong cái thật”. Và trong Phở, ông đã tìm thấy cái đẹp ấy ngay trong món ăn bình dân, thân thuộc của người Việt. Bằng những trang viết tinh tế, Nguyễn Tuân đã không chỉ miêu tả hương vị phở mà còn khơi gợi tình yêu, niềm tự hào về văn hóa dân tộc. Từ đó, ta suy ngẫm sâu sắc về ý nghĩa của việc trân trọng và giữ gìn những giá trị văn hóa Việt trong đời sống hôm nay.

Văn hóa dân tộc là kết tinh của lịch sử, của tâm hồn và trí tuệ nhân dân qua bao thế hệ. Nó hiện hữu trong tiếng nói, trong tà áo dài, trong điệu hò, món ăn, và cả trong cách người Việt cư xử với nhau. Giữ gìn và trân trọng văn hóa dân tộc nghĩa là nhận thức được giá trị của những điều ấy, sống và hành động để bảo vệ, phát huy chúng trong cuộc sống hiện đại. Nguyễn Tuân yêu phở như yêu đất nước – bởi trong bát phở ấy là hồn cốt Việt Nam: bình dị mà tinh tế, dân dã mà đậm đà nhân tình. Phở là món ăn của mọi tầng lớp, là sợi dây kết nối con người trong đời sống thường nhật, là biểu tượng cho tinh thần dân tộc – giản dị, nhân hậu và sáng tạo.

Ngày nay, trong làn sóng hội nhập, văn hóa dân tộc đang đứng trước nhiều thách thức. Một bộ phận người trẻ sính ngoại, coi thường văn hóa truyền thống, thờ ơ với tiếng Việt, món ăn Việt, hoặc coi chúng là “lạc hậu”. Thực tế ấy khiến ta càng thấm thía hơn lời nhắn của Nguyễn Tuân: chỉ khi ta biết yêu và tự hào về cái đẹp của chính mình, ta mới thật sự xứng đáng là người Việt. Giữ gìn văn hóa dân tộc không có nghĩa là khước từ cái mới, mà là tiếp nhận tinh hoa nhân loại một cách chọn lọc, đồng thời làm cho truyền thống được hồi sinh trong hình hài mới. Những nỗ lực quảng bá phở Việt, áo dài, cà phê, hoặc tranh dân gian ra thế giới hôm nay là minh chứng cho tinh thần ấy – làm sống mãi giá trị Việt Nam trong thời đại toàn cầu.

Văn hóa dân tộc là linh hồn của quốc gia. Mất văn hóa là mất cội nguồn. Mỗi người trẻ Việt Nam hôm nay cần học cách yêu và giữ lấy bản sắc của mình từ những điều nhỏ bé nhất: nói tiếng Việt đúng, ăn món Việt ngon, sống với nhân nghĩa Việt. Như Nguyễn Tuân từng trân trọng từng lát thịt chín, từng tiếng rao phở thân quen, chúng ta cũng hãy nâng niu từng nét đẹp quê hương – bởi chính những điều bình dị ấy làm nên dáng hình đất nước ngàn năm.