Giải SGK Lịch sử 9 CTST Bài 2: Châu Âu và nước Mỹ từ năm 1918 đến năm 1945 có đáp án

- Vào quãng thời gian giữa hai cuộc chiến lớn của thế kỉ XX, tình hình chính trị, kinh tế của châu Âu và nước Mỹ đã có nhiều bước phát triển thăng trầm, gắn với những biến cố lớn của lịch sử, như:

+ Cao trào cách mạng 1918 – 1923

+ Cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 1929 – 1933

+ Sự xuất hiện và lên cầm quyền của chủ nghĩa phát xít ở một số quốc gia.

♦ Yêu cầu số 1:

- Nguyên nhân dẫn đến phong trào cách mạng ở các nước châu Âu sau Chiến tranh thế giới thứ nhất là:

+ Ảnh hưởng của Cách mạng thang Mười Nga.

+ Hậu quả của Chiến tranh thế giới thứ nhất khiến tình hình châu Âu có nhiều thay đổi, như: các nước Anh, Pháp, Đức, ... phải đối mặt với nền kinh tế bị tàn phá, tî lệ thất nghiệp cao, lạm phát tăng vọt, đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn, mâu thuẫn xã hội căng thẳng

- Hệ quả: sự phát triển của phong trào cách mạng 1918 – 1923 đã đặt ra yêu cầu cần phải thành lập một tổ chức quốc tế để lãnh đạo cách mạng thế giới.

♦ Yêu cầu số 2: Tháng 3-1919, Đại hội thành lập Quốc tế thứ 3 (Quốc tế Cộng sản) được tổ chức tại Mát-xcơ-va. => Ý nghĩa: Sự thành lập của Quốc tế Cộng sản đã đáp ứng yêu cầu của phong trào công nhân lúc bấy giờ, góp phần thúc đẩy sự phát triển của phong trào cộng sản và công nhân ở các nước châu Âu.

♦ Yêu cầu số 1:

- Biểu hiện của cuộc khủng hoảng kinh tế những năm 30 của thế kỉ XX:

+ Tháng 10/1929, cuộc đại suy thoái kinh tế bùng nổ ở Mỹ, sau đó lan rộng ra khắp các châu lục. Cuộc khủng hoảng diễn ra trên tất cả các lĩnh vực: tài chính, công nghiệp, nông nghiệp, thương nghiệp…

+ Khủng hoảng kéo dài đến những năm 1933 – 1934, trong đó trầm trọng nhất là năm 1932.

+ Trong thời kì đại suy thoái này, hàng chục triệu người thất nghiệp, nhiều nhà máy, nông trại bị phá sản,... Ở Pháp và Đức, nhiều người hoài nghi sự tồn tại của chế độ cộng hoà.

- Có thể xem cuộc khủng hoảng này có phạm vi ảnh hưởng toàn thế giới, vì: cuộc khủng hoảng bùng nổ đầu tiên ở Mĩ sau đó nhanh chóng lan rộng sang châu Âu và các châu lục khác.

♦ Yêu cầu số 2: Tư liệu 2.3 và 2.4 thể hiện hậu quả của cuộc đại suy thoái. Cụ thể: Cuộc đại suy thoái đã khiến kinh tế của các nước bị suy giảm nghiêm trọng; hàng triệu người thất nghiệp; đời sống của nhân dân gặp nhiều khó khăn; đời sống chính trị của các nước cũng có nhiều bất ổn…

- Cuộc đại suy thoái kinh tế những năm 1929-1933 đã tàn phá nặng nề nền kinh tế các nước tư bản ở châu Âu. Một số nước như Anh, Pháp… đã tìm cách thoát ra khỏi khủng hoảng bằng các cải cách kinh tế-xã hội. Trong khi đó, Đức và Italia lại đầy mạnh nỗ lực phát xít hoá bộ máy nhà nước và tăng cường chính sách tái vũ trang phục vụ ý đồ gây chiến tranh, đề “phân chia lại thế giới.

+ Tại Italia, chủ nghĩa phát xít hình thành từ sớm. Năm 1919, B. Mút-xô-li-ni thành lập Đảng Quốc gia phát xít. Năm 1922, hàng chục nghìn đội viên phát xít tiến quân chiếm Rô-ma, gây áp lực buộc nhà vua phải dưa Mút-xô-li-ni lên làm Thủ tướng. Năm 1925, chế độ độc tài phát xít được thiết lập, quyền lực tập trung vào B. Mút-xô-li-ni.

+ Tại Đức, tháng 1-1933, A. Hit-le, lãnh tụ của Đảng Quốc xã, được bổ nhiệm làm Thủ tướng. Tháng 8-1934, A. Hit-le trở thành Quốc trưởng, xoá bỏ nền cộng hoà, thiết lập chế độ độc tài, tái vũ trang đất nước, chuẩn bị chiến tranh.

+ Năm 1936, liên minh phát xít Đức – Italia ra đời.

♦ Yêu cầu số 1: Tình hình nước Mĩ giai đoạn 1918 – 1939

- 1918 – 1924, kinh tế Mỹ phát triển nhanh chóng nhưng xen kẽ với khủng hoảng, suy thoái nhẹ. Trong xã hội, tình trạng bất công xã hội, thất nghiệp, thu nhập thấp và phân biệt chủng tộc đối với người da đen vẫn thường xuyên xảy ra.

- 1924 – 1929, kinh tế Mỹ thực sự bước vào giai đoạn phồn vinh, đưa nước Mỹ trở thành trung tâm công nghiệp, thương mại, tài chính quốc tế; tình hình chính trị - xã hội tương đối ổn định.

- 1929 - 1933, Mỹ lâm vào đại suy thoái khiến sản lượng công nghiệp suy giảm nghiêm trọng, hàng nghìn ngân hàng, công ty công nghiệp và thương mại bị phá sản; hàng triệu người bị thất nghiệp, đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn.

- Từ 1932, sau khi lên cầm quyền, Tổng thống P. Ru-dơ-ven đã thực hiện “Chính sách mới” (được gọi là Thoả thuận mới) nhằm giải quyết hậu quả của đại suy thoái.

♦ Yêu cầu số 2: Tư liệu 2.8 (Bức hình Cậu bé di cư tìm việc làm cùng với gia đình ở Ốc-la-hô-ma) đã cho thấy đời sống chính trị-xã hội ở Mỹ không ổn định, khi: tác động của đại suy thoái khiến cho hàng triệu người thất nghiệp; đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn.

- Từ năm 1936, nền hoà bình châu Âu bị đe doạ do sự xuất hiện của chủ nghĩa phát xít:

+ Lực lượng phát xít đã lên cầm quyền ở nhiều quốc gia như: Đức, Italia,…

+ Các nước phát xít đã tăng cường chạy đua vũ trang phục vụ cho ý đồ gây chiến tranh để “phân chia” lại thế giới.

- Ngày 14/8/1935, Tổng thống Ru-dơ-ve đã kí Đạo luật An sinh xã hội. Đạo luật này là một phần trong chương trình “Kinh tế Mới” (New Deal) của ông. Đạo luật An sinh xã hội có hiệu lực từ năm 1936, là nền tảng cho hệ thống an sinh xã hội của Mỹ hiện nay.

- Để đưa đất nước thoát khỏi khủng hoảng, giới cầm quyền Nhật Bản đã thực hiện phát xít hóa bộ máy cai trị và tiến hành nhiều cuộc chiến tranh xâm lược, bành trướng ảnh hưởng ra bên ngoài; trong đó có việc đánh chiếm vùng Đông Bắc của Trung Quốc và sau đó là mở rộng cuộc chiến tranh xâm lược ra toàn lãnh thổ Trung Quốc.

- Giai đoạn 1918 - 1929:

+ Kinh tế Nhật Bản phát triển xen kẽ với các đợt khủng hoảng, suy thoái ngắn do ảnh hưởng của thiên tai và lạm phát.

+ Các cuộc đấu tranh của công nhân và các tầng lớp nhân dân tiếp tục diễn ra, tiêu biểu là cuộc bạo động gạo năm 1918 lôi kéo 10 triệu người tham gia.

+ Tháng 7-1922, Đảng Cộng sản Nhật Bản được thành lập và trở thành lực lượng lãnh đạo phong trào công nhân

- Giai đoạn 1929 - 1933: Nhật Bản lâm vào khủng hoảng do tác động của cuộc đại suy thoái; đời sống nhân dân gặp nhiều khó khăn.

- Giai đoạn 1933 - 1945:

+ Nhật Bản thực hiện phát xít hóa bộ máy nhà nước, tích cực chạy đua vũ trang và tiến hành các cuộc chiến tranh xâm lược mở rộng lãnh thổ, như: xâm chiếm Mãn Châu (1931), mở rộng xâm lược Trung Quốc (1937).

+ Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, Nhật Bản xâm lược các nước Đông Nam Á, tấn công căn cứ quân sự của Mỹ tại Trân Châu Cảng, mở rộng chiến tranh ra toàn mặt trận châu Á Thái Bình Dương. Từ cuối năm 1944, nhiều thành phố ở Nhật Bản bị tàn phá bởi các cuộc ném bom của Mỹ. Tới 15/8/1945, Nhật Bản buộc phải đầu hàng.

♦ Yêu cầu số 1: Những nét chính về phong trào giải phóng dân tộc ở Trung Quốc, Ấn Độ và khu vực Đông Nam Á

* Trung Quốc

- Để chống lại âm mưu xâu xé Trung Quốc của các nước đế quốc, ngày 4-5-1919, phong trào Ngũ Tứ đã nổ ra ở Bắc Kinh. Phong trào đã nhanh chóng lan rộng ra cả nước, lôi cuốn đông đảo công nhân, nông dân, trí thức yêu nước tham gia.

- Tháng 7-1921, Đảng Cộng sản Trung Quốc được thành lập.

- Trong những năm 1927-1937, ở Trung Quốc đã diễn ra cuộc nội chiến giữa Quốc dân Đảng và Đảng Cộng sản.

- Tháng 7-1937, Nhật Bản mở rộng cuộc chiến tranh xâm lược nhằm thôn tính toàn bộ Trung Quốc. Trong bối cảnh đó, Quốc Dân đảng và Đảng Cộng sản đã hợp tác để cùng kháng chiến chống Nhật.

* Ấn Độ

- Đảng Quốc đại dưới sự lãnh đạo của Gan-đi đã động viên nhân dân đấu tranh đòi độc lập, tẩy chay hàng hoá của Anh, phát triển kinh tế dân tộc.

- Năm 1925, Đảng Cộng sản Ấn Độ được thành lập, góp phần thúc đẩy nhân dân chống thực dân Anh.

* Đông Nam Á

- Sau Chiến tranh thế giới thứ nhất, phong trào đấu tranh của nhân dân Đông Nam Á phát triển theo hai khuynh hướng tư sản và vô sản.

+ Tiêu biểu cho khuynh hướng tư sản là sự thành lập và hoạt động của Đảng Dân tộc do Ác-mét Xu-các-nô đứng đầu (In-đô-nê-xi-a); hoạt động của Việt Nam Quốc dân đảng và khởi nghĩa Yên Bái (Việt Nam),...

+ Khuynh hướng vô sản xuất hiện từ đầu những năm 20 của thế kỉ XX với sự thành lập của các đảng cộng sản ở In-đô-nê-xi-a (1920), ở Việt Nam, Mã Lai, Xiêm, Phi-lip-pin (1930),...

- Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, nhân dân Đông Nam Á đã thành lập các mặt trận chống phát xít nói chung, tiến hành kháng chiến chống Nhật. Tháng 8-1945, chớp thời cơ Nhật Bản dầu hàng, cách mạng bùng nổ và giành chính quyền thành công tại In-đô-nê-xi-a, Việt Nam.

♦ Yêu cầu số 2:

- Để chống lại đạo luật hà khắc của thực dân Anh đối với người dân Ấn Độ, M. Gan-đi (M. Gandhi) đã tiến hành “Cuộc biểu tình bất bạo động Muối”. Ông đi bộ gần 400 km đến bờ biển phía Tây Ấn Độ để phản đối luật của Anh cấm người Ấn Độ tự thu hoạch muối và trả thuế muối quá cao.

- Có thể gọi hành động của M. Gan-đi là “bất bạo động", vì: trong “cuộc biểu tình Muối”s, M. Gan-đi và Đảng Quốc đại đã vận động quần chúng nhân dân Ấn Độ thực hiện đấu tranh bằng các biện pháp hòa bình, không sử dụng vũ lực.

Học sinh điền các thông tin sau vào sơ đồ:

- 1922, Đảng Cộng sản Nhật Bản được thành lập.

- 1927, Kinh tế Nhật Bản lâm vào khủng hoảng.

- 1931, Nhật Bản chiếm vùng Đông Bắc Trung Quốc.

- 1937, Nhật Bản mở rộng cuộc chiến tranh xâm lược ra toàn lãnh thổ Trung Quốc.

- 1940, Nhật Bản công bố thuyết Đại Đong Á để tạo cơ sở cho các hoạt động xâm lược các nước Đông Nam Á.

(*) Tham khảo:

- Trong số các nhà lãnh đạo phong trào giải phóng dân tộc ở châu Á giai đoạn 1918-1945, em ấn tượng nhất với Mahatma Gandhi. Vì:

+ Ông là nhà hoạt động chính trị nổi tiếng, được tôn vinh là “Cha già dân tộc”, có đóng góp to lớn vào thành công của cuộc đấu tranh giành độc lập cho tiểu lục địa Ấn Độ khỏi ách thống trị của thực dân Anh.

+  Trong suốt cuộc đời, ông phản đối các hình thức khủng bố bạo lực. Nguyên lý “bất bạo động” được ông đề xướng có ảnh hưởng tích cực đến các phong trào đấu tranh hòa bình trên thế giới. Bởi thế, ngày sinh của ông, ngày 2-10 đã được Liê hợp quốc chọn là Ngày Quốc tế Bất bạo động.