Văn bản ngữ liệu

TRƯỞNG GIẢ HỌC LÀM SANG (Trích)

(Mô-li-e)

[Giới thiệu: Trưởng giả học làm sang là một trong những vở hài kịch của nhà soạn kịch nổi tiếng người Pháp Molière. Nhân vật chính là ông Giuốc-đanh, người đã ngoài 40 tuổi, được thừa kế khối lượng tài sản lớn nhưng lại ngốc nghếch. Ông muốn trở thành quý tộc, bước vào xã hội thượng lưu nên đã thuê người về dạy đủ các môn như Âm nhạc, Kiếm thuật, Triết học và tìm cách thay đổi cách ăn mặc. Vì ngốc nghếch nên Giuốc-đanh dễ dàng bị lừa bịp. Đoạn trích dưới đây là đoạn đối thoại giữa ông Giuốc-đanh và thầy dạy Triết học.]

THẤY TRIẾT: (Vừa đi vừa đính lại miếng vải đeo ở cổ áo) - Ta vào bài học nào.

ÔNG GIUỐC-ĐANH - Chà! Thầy ạ, tôi rất buồn lòng thấy thầy bị họ đánh đập.

THẤY TRIẾT: - Không hề gì. Một nhà hiền triết biết tiếp thu sự vật một cách phải lẽ; để rồi tôi sẽ soạn một bài văn trào phúng theo Juvenan đả kích cho họ tơi bời một phen. Thôi ta hãy gác chuyện đó. ngài muốn học gì?

ÔNG GIUỐC-ĐANH - Học tất cả những cái gì tôi có thể học được, vì tôi hết sức thèm muốn được trở thành người bác học, và tôi tức giận rằng bố mẹ tôi đã không cho tôi học hành tử tế tất cả các khoa học, khi tôi còn trẻ tuổi.

THẤY TRIẾT: - Nam sine doctrina vita quasi mortis imago. Ngài hiểu câu đó chứ, và hẳn là ngài biết tiếng La-tinh chứ?

ÔNG GIUỐC-ĐANH - Có, nhưng thầy cứ làm như tôi không biết. Thấy cứ giảng cho tôi cái nghĩa của câu đó đi.

THẤY TRIẾT: - Câu đó có nghĩa là không có học thức thì đời sống cũng gần như hình ảnh của cái chết.

ÔNG GIUỐC-ĐANH - Cái La-tinh ấy nó nói phải đấy?

THẤY TRIẾT: - Hẳn là ngài cũng biết một vài nguyên lí, một vài kiến thức sơ bộ về khoa học chứ?

ÔNG GIUỐC-ĐANH - À! Có chứ, tôi biết đọc và biết viết.

THẤY TRIẾT: - Ý ngài muốn chúng ta bắt đầu bằng môn gì? Ngài có muốn tôi dạy ngài Logic học không?

ÔNG GIUỐC-ĐANH - Cái Logic học ấy là cái gì?

THẤY TRIẾT: - Nó dạy ta ba phép vận dụng của trí tuệ.

ÔNG GIUỐC-ĐANH - Ba phép vận dụng của trí tuệ là những phép gì?

THẤY TRIẾT: - Phép thứ nhất, phép thứ hai và phép thứ ba. Phép thứ nhất là phải quan niệm cho tốt bằng những khái niệm phổ biến; phép thứ hai là phải phán đoán cho tốt bằng những phạm trù; và phép thứ ba là phải kết luận cho tốt bằng những biến thể của tam đoạn luận. [...]

ÔNG GIUỐC-ĐANH - Những tiếng đó nghe trối quá. Cái Logic học ấy, tôi không thích. Thầy hãy dạy cho tôi cái gì khác, cho nó hay hay một tí.

THẤY TRIẾT: - Ngài có muốn học Luân lí học không?

ÔNG GIUỐC-ĐANH - Luân lí học?

THẤY TRIẾT: - Vâng.

ÔNG GIUỐC-ĐANH - Cái luân lí học ấy nó nói những cái gì?

THẤY TRIẾT: - Nó luận về hạnh phúc, nó dạy cho người ta biết tiết chế dục vọng, và...

ÔNG GIUỐC-ĐANH - Thôi, hãy gác cái đó lại. Tôi tính nóng như thiên lôi; chả có luân lí nào ăn thua gì, tôi muốn được nổi giận cho hả hê khi nào tôi thích.

THẤY TRIẾT: - Hay là ngài muốn học về Cách vật học?

ÔNG GIUỐC-ĐANH - Cái Cách vật học ấy, nó kể lể những gì?

THẤY TRIẾT: - Cách vật học là một môn học nó giải thích các nguyên lí của các vật tự nhiên, và các thuộc tính vật chất; nó bàn về bản chất các nguyên tố, các kim loại, các khoáng chất, các thạch chất, các thực vật và động vật, và dạy cho ta biết các nguyên nhân của tất cả các khí tượng, cầu vồng, lửa ma trơi, sao chổi, chớp, sấm sét, mưa, tuyết, mưa đá, gió và các cơn lốc.

ÔNG GIUỐC-ĐANH - Nghe mà loạn cả đầu, rối cả óc.

THẤY TRIẾT: - Vậy ngài muốn tôi dạy ngài cái gì?

ÔNG GIUỐC-ĐANH - Dạy tôi chính tả.

(Trích Trưởng giả học làm sang, Molière, NXB Sân khấu, 2006)

7.2. Bộ câu hỏi đọc hiểu và viết

7.2.1. Câu hỏi đọc hiểu

Nhân vật chính của vở kịch là ai? Đặc điểm nổi bật của nhân vật này?

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Phân tích đoạn đối thoại giữa thầy Triết và ông Giuốc-đanh để làm rõ giá trị hiện thực và giá trị nhân văn của văn bản Trưởng giả học làm sang (Mô-li-e)

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Mô-li-e: nhà soạn kịch lớn của Pháp thế kỉ XVII, được mệnh danh là “vua hài kịch”.

- Giới thiệu tác phẩm Trưởng giả học làm sang: một trong những vở hài kịch tiêu biểu, phê phán sâu sắc thói trưởng giả học đòi.

- Nêu vấn đề nghị luận: Đoạn đối thoại giữa thầy Triết và ông Giuốc-đanh bộc lộ tiếng cười trào phúng, qua đó thể hiện giá trị hiện thực và nhân văn.

* Thân bài:

a. Khái quát đoạn trích

- Hoàn cảnh: Ông Giuốc-đanh – một trưởng giả giàu có, ham học làm sang, thuê thầy về dạy đủ thứ môn.

- Nội dung đối thoại: Thầy Triết lần lượt giới thiệu các môn học (logic, luân lí, cách vật học), ông Giuốc-đanh đều bác bỏ, cuối cùng chỉ chọn học chính tả.

b. Phân tích đoạn đối thoại

- Ông Giuốc-đanh:

+ Ngốc nghếch: không hiểu gì về tri thức hàn lâm, chỉ tự hào biết đọc viết.

+ Hợm hĩnh, háo danh: thích khoe học thức, muốn thành “bác học” để làm sang.

+ Thực chất rỗng tuếch: chê bai logic, luân lí, cách vật học vì thấy khó, nhưng lại tán đồng học chính tả.

- Thầy Triết:

+ Tỏ ra uyên bác, dùng nhiều thuật ngữ hàn lâm.

+ Thực chất cũng chỉ biết lợi dụng trò giàu có, phô trương để lấy tiền.

- Đối thoại: tạo ra sự đối lập giữa uyên bác giả tạo – ngu dốt hợm hĩnh, tạo tiếng cười hài hước, châm biếm.

c. Giá trị hiện thực

- Phơi bày chân dung một lớp người trưởng giả giàu có nhưng dốt nát, thích chạy theo danh vọng, đua đòi quý tộc.

- Lên án căn bệnh học đòi, sính hình thức, học để khoe mẽ chứ không học thực chất.

- Vạch trần sự nửa vời, giả tạo của những “ông thầy” bất tài, lợi dụng lòng háo danh để kiếm lợi.

d. Giá trị nhân văn

- Khẳng định vai trò của tri thức chân chính: học phải gắn với thực chất, giúp con người hoàn thiện nhân cách.

- Tiếng cười giúp con người tự soi lại mình, hướng đến lối sống giản dị, chân thật.

- Tinh thần nhân văn của Mô-li-e: phê phán để cảnh tỉnh, từ đó đề cao khát vọng hướng tới tri thức đích thực và lối sống nhân bản.

* Kết bài:

- Khẳng định lại: Đoạn đối thoại giữa thầy Triết và ông Giuốc-đanh là điểm nhấn đặc sắc, thể hiện nghệ thuật trào phúng bậc thầy của Mô-li-e.

- Nhấn mạnh: Giá trị hiện thực và nhân văn của văn bản không chỉ đúng với xã hội Pháp thế kỉ XVII mà còn còn nguyên giá trị đến ngày nay.

- Liên hệ: Bài học cho con người hiện đại – cần khiêm tốn học hỏi, học để phát triển bản thân chứ không chạy theo hình thức và hão danh.

Bài viết tham khảo

Mô-li-e là nhà viết kịch vĩ đại của Pháp thế kỉ XVII, được mệnh danh là “ông vua hài kịch” bởi tài năng tạo nên tiếng cười trào phúng sâu cay mà thấm đẫm ý nghĩa xã hội. Trong số những tác phẩm nổi bật của ông, Trưởng giả học làm sang là vở kịch đặc sắc, phê phán thói trưởng giả học đòi, hợm hĩnh, đồng thời nêu cao giá trị chân thực của tri thức và nhân phẩm. Đặc biệt, đoạn đối thoại giữa thầy Triết và ông Giuốc-đanh đã khắc họa rõ nét giá trị hiện thực và nhân văn ấy.

Đoạn trích diễn ra khi ông Giuốc-đanh – một trưởng giả giàu có nhưng ngu dốt – thuê nhiều thầy về dạy mình để mong làm sang. Trong cuộc đối thoại với thầy Triết, ông lần lượt bác bỏ các môn học như logic, luân lí, cách vật học chỉ vì thấy khó hiểu, không hợp ý. Trái lại, ông chỉ hứng thú với việc học chính tả, tự hào khoe rằng mình đã biết đọc và viết. Qua đó, tiếng cười được bật ra đầy chua chát.

Ở nhân vật ông Giuốc-đanh, Mô-li-e phác họa chân dung một kẻ ngốc nghếch, hợm hĩnh và rỗng tuếch. Giàu có nhưng không có trí tuệ, ông lại nuôi ảo vọng trở thành người trí thức, quý phái. Điều đáng nói là ông không thật sự khao khát học tập để hiểu biết, mà học chỉ để làm sang, để khoe khoang. Cái hào hứng của ông trước “nghệ thuật chính tả” đối lập với sự thờ ơ, xem thường logic, luân lí hay cách vật học đã phơi bày bản chất tầm thường, nông cạn. Nhân vật thầy Triết cũng không kém phần lố bịch. Dù tỏ ra uyên bác với những khái niệm cao siêu, ông thực chất chỉ là kẻ lợi dụng trò giàu có nhưng ngu dốt để thu tiền. Sự đối lập giữa hai nhân vật tạo nên tình huống kịch trào phúng, vừa hài hước vừa sâu cay.

Từ đó, ta thấy nổi bật giá trị hiện thực của tác phẩm. Mô-li-e đã phơi bày một hiện tượng xã hội phổ biến ở châu Âu thế kỉ XVII: tầng lớp trưởng giả mới nổi, giàu tiền của nhưng dốt nát, đua đòi lối sống quý tộc. Thói học đòi, sính hình thức, học để khoe mẽ chứ không vì tri thức chân chính bị lột tả rõ ràng. Đồng thời, vở kịch cũng vạch trần sự giả dối, cơ hội của một số “thầy giáo” lợi dụng sự ngu dốt và hợm hĩnh của kẻ khác để kiếm sống.

Bên cạnh đó, tác phẩm còn chứa đựng giá trị nhân văn sâu sắc. Qua tiếng cười châm biếm, Mô-li-e gửi gắm thông điệp: tri thức chỉ có ý nghĩa khi nó thực sự gắn liền với đời sống và làm giàu cho nhân cách con người. Học không phải để làm sang mà để hoàn thiện bản thân, sống có ích và tử tế. Tiếng cười ấy, tuy chua chát, nhưng không phải để hạ nhục mà để cảnh tỉnh, giúp con người nhận ra sai lầm để sống đúng đắn hơn. Tinh thần nhân văn ấy vẫn còn nguyên giá trị đến hôm nay, khi xã hội hiện đại vẫn còn tình trạng học để lấy bằng cấp, học vì hình thức hơn là học vì tri thức thật sự.

Tóm lại, đoạn đối thoại giữa thầy Triết và ông Giuốc-đanh trong Trưởng giả học làm sang là minh chứng cho tài năng trào phúng của Mô-li-e. Với tiếng cười hóm hỉnh mà sâu cay, ông đã dựng lên bức tranh hiện thực phê phán mạnh mẽ thói trưởng giả học đòi, đồng thời khẳng định giá trị nhân văn: tri thức phải chân chính, học tập phải gắn liền với sự trưởng thành của nhân cách. Bài học ấy nhắc nhở chúng ta hôm nay cần khiêm tốn học hỏi, coi trọng tri thức thật sự, tránh xa thói hợm hĩnh và giả dối trong học tập cũng như trong đời sống.

Sự kiện chính trong đoạn trích: ông Giuốc-đanh học Triết học.