Câu hỏi:

15/10/2025 75 Lưu

Văn bản ngữ liệu

KHI NHÌN LÁ DÂU NON BIẾT NHỚ NGƯỜI ÁO RÁCH

(Hà Nhân)

(1) “Thuở trước, “Hoa Học Trò” có đăng một truyện ngắn tựa là “Màu lá dâu non” của tác giả Nguyễn Lộc An, người Quảng Nam. Đọc đã lâu, giờ tôi chỉ còn nhớ mấy câu ca “la bầu đường” trong truyện. Nếu chỉ vì anh vì em. Mỗi ngày anh ngủ hai đêm. Mỗi đêm em ngủ hai giấc. Sở dĩ chúng mình tất bật. Là vì ngoài anh ngoài em.

(2) Câu ca ám ảnh tôi, cũng như hình ảnh cuối truyện. Khi người con trai cởi áo chạy ngược đồi dâu khoác lên cho một người rách áo. Truyện nhẹ nhàng như không nhưng dễ làm người đọc rưng rưng nước mắt vì gợi lòng trắc ẩn. Lòng trắc ẩn vì người khác. Vì ngoài anh ngoài em.

(3) Có lần giáo sư Đặng Ngọc Dinh cứ nhắc mãi về bài luận của một học sinh lớp 6 ở Hà Nội. Bài có tựa đề là “Vì sao Hà Nội không nên cấm xích lô”. Ở đó cô học trò lớp 6 đã gửi gắm rất nhiều trắc ẩn về những nếp nhà sau vòng xe. Về những thân phận người lao động nghèo nơi phố thị. Với giáo sư Dinh, cô học trò lớp 6 đó là một nhà trí thức.

(4) Cũng như nguồn gốc xuất thân không hẳn đã bảo đảm cho hạnh kiểm, học vấn không cam kết được gì nhiều cho tư cách một con người. Những bản hồ sơ xin việc sau này, người ta đã in câu “trình độ học vấn” thay cho câu “trình độ văn hoá”. Rành mạch, giữa hàm lượng tri thức tích luỹ, với tư cách, là rất đúng. Bởi từng có ai đó đã đề vào mục “trình độ văn hoá” là “không nói tục chửi bậy” rồi đấy thôi.

(5) Tri thức dẫn ta đến những hiểu biết về con người, thế giới. Nhưng lòng trắc ẩn mới đưa ta về với điều hay lẽ phải, về với chính mình, để thành Con Người viết hoa, thành “hoa của đất”. Lớp 6 cũng là trí thức trong nhìn nhận đánh giá của một giáo  sư. Thiên kinh vạn quyển, chữ nghĩa đầy bồ mà vẫn không là trí thức, dù trong nhìn nhận của một người bình thường chăng nữa.

(6) Nhìn vòng xe xích lô nhớ đến những gia đình nghèo khó. Nhìn ngày nắng thương những hạt mồ hôi. Đi qua sông chạnh lòng nghe mái chèo khua nước đêm đêm. Nhìn màu lá dâu non nhớ người còn rách áo. Sống là sống với. Sống là sống cùng. Với một người. Cùng mọi người.

(7) Ước mong của con người là tri thức càng cao thì tình yêu người càng rộng. Những bà mẹ trồng ngô, trồng đậu ở quê gửi điều đó trong những ngày đưa con đến trường. Những ông sẽ nối tiếp khát vọng về phẩm giá, công bằng. bố chạy xe ôm mỗi ngày nhìn vào ngôi trường con đang học, gửi vào đó những hi vọng con cái.

(8) Hôm nay ta tới trường. Ta ước mình sẽ đỗ đạt, sẽ thành thủ khoa, thành quán quân môn Văn, vua môn Lí, nữ hoàng môn Ngoại ngữ. Ta đừng quên ước mình thành trí thức thực sự. Thành những người biết sống tất bật mỗi ngày “vì ngoài anh ngoài em”.

(Theo Sống như cây rừng - Hà Nhân, NXB Văn học, 2016)

36.2. Câu hỏi đọc hiểu và viết

36.2.1. Câu hỏi đọc hiểu

Luận đề chính của văn bản là gì?

Quảng cáo

Trả lời:

verified Giải bởi Vietjack

- Luận đề chính: Tri thức chỉ thực sự có giá trị khi gắn với lòng trắc ẩn, và một người trí thức đích thực phải là người biết sống vì người khác, “vì ngoài anh ngoài em”.

Câu hỏi cùng đoạn

Câu 2:

Văn bản kết hợp vận dụng các phương thức biểu đạt nào?

Xem lời giải

verified Giải bởi Vietjack

Văn bản kết hợp vận dụng các phương thức biểu đạt sau:

- Tự sự: Kể lại câu chuyện trong truyện ngắn "Màu lá dâu non" và bài luận của học sinh lớp 6.

- Miêu tả: Miêu tả các cánh vật sự việc như hình ánh lá dâu non, xích lô, những người lao động nghèo...

- Biểu cảm: Người viết bộc lộ cảm xúc về những vấn đề xã hội như đau lòng về sự nghèo khổ, tình yêu thương con người ...

- Nghị luận: Những suy nghĩ, quan điểm của tác giả về tri thức và lòng trắc ẩn trong việc hình thành nhân cách con người.

Câu 3:

Theo đoạn trích, vì sao giáo sư Đặng Ngọc Dinh lại gọi em học trò lớp 6 là một nhà trí thức?

Xem lời giải

verified Giải bởi Vietjack

Theo đoạn trích, giáo sư Đặng Ngọc Dinh lại gọi em học trò lớp 6 là một nhà trí thức vì cô bé đã thể hiện được lòng trắc ẩn sâu sắc, thấu hiểu và cảm thông sâu sắc cho những nỗi vất vả, cơ cực của người lao động nghèo thông qua bài luận của mình. Dù chỉ là một học sinh lớp 6 những em có những suy nghĩ và phẩm chất vượt xa độ tuổi, điều này cho thấy trí tuệ không chỉ nắm ở tri thức sách vở mà còn ở tư duy, nhân cách của mỗi người.

Câu 4:

Tác giả dùng hình ảnh nào làm điểm tựa để khởi đầu lập luận?

Xem lời giải

verified Giải bởi Vietjack

- Hình ảnh lá dâu non và câu chuyện người con trai cởi áo khoác cho người rách áo trong truyện “Màu lá dâu non” được dùng để gợi ra lòng trắc ẩn – điểm xuất phát cho lập luận.

Câu 5:

Văn bản sử dụng thao tác lập luận chính nào?

Xem lời giải

verified Giải bởi Vietjack

- Thao tác nghị luận chính là chứng minh và bình luận, kết hợp với giải thích để làm rõ khái niệm “trí thức thực sự” và vai trò của lòng trắc ẩn.

Câu 6:

Cụm từ “nhà trí thức” (in đậm) trong đoạn (3) có ý nghĩa gì?

Xem lời giải

verified Giải bởi Vietjack

Cụm từ "nhà trí thức" (in đậm) trong đoạn (3) có ý nghĩa không chỉ đơn thuần nói về những người có học thức mà còn để chỉ những người có tầm nhìn, có lòng trắc ẩn và lương trì. Cụm từ này đề cao ý thức trách nhiệm và những phẩm chất đáng quý của con người hơn là trí tuệ và kiến thức của mỗi cá nhân.

Câu 7:

 Thao tác bình luận được thể hiện rõ nhất ở đoạn nào?

Xem lời giải

verified Giải bởi Vietjack

- Thao tác bình luận được thể hiện rõ nhất ở đoạn (5) – tác giả bày tỏ quan điểm cá nhân về giá trị của tri thức gắn với lòng trắc ẩn, phê phán kiểu người “chữ nghĩa đầy bồ” nhưng thiếu nhân văn.

Câu 8:

Chỉ ra thái độ, quan điểm của người viết với vấn đề được đề cập đến trong đoạn (5).

Xem lời giải

verified Giải bởi Vietjack

Trong đoạn (5), người viết đã thể hiện thái độ đề cao, coi trọng vai trò của lòng trắc ẩn, cói đó là yếu tố quan trọng để trở thành "Con Người viết hoa" - những con người nhân văn, sống tử tế. Tri thức chỉ dẫn con người đến sự hiểu biết còn lòng trắc ẩn mới là yếu tố giúp con người nhận ra giá trị đạo đức, hướng tới nhân cách hoàn thiện.

Câu 9:

Dẫn chứng về truyện “Màu lá dâu non” có tác dụng gì?

Xem lời giải

verified Giải bởi Vietjack

- Dẫn chứng về truyện “Màu lá dâu non” gợi ra hình ảnh đầy nhân ái, tạo ấn tượng xúc động ban đầu, làm nền cho toàn bộ lập luận về lòng trắc ẩn.

Câu 10:

Tác giả đã sử dụng lí lẽ nào để phân biệt “học vấn” và “văn hóa”?

Xem lời giải

verified Giải bởi Vietjack

- Lí lẽ: Học vấn là khối tri thức tích lũy; văn hóa bao gồm cả phẩm chất, nhân cách. Một người có thể học cao nhưng chưa chắc có văn hóa ứng xử.

Câu 11:

Nêu một bài học mà anh/chị nhận được từ bài viết.

Xem lời giải

verified Giải bởi Vietjack

Một bài học rút ra từ đoạn trích:

- Để trở thành một con người đúng nghĩa, mỗi chúng ta cần phải có trí tuệ và cả lòng trắc ẩn. Tri thức giúp ta hiểu biết về thế giới, nhưng chỉ khi có lòng trắc ẩn, chúng ta mới có thể sống tốt và làm những việc có ích cho cộng đồng.

- Lòng trắc ẩn là một phẩm chất đáng quý cần phải có của con người, ta cần phải có trái tim nhân ái và biết sống vì người khác. Chỉ có như vậy, xã hội mới có thể tiến bộ và ngày càng phát triển tốt đẹp hơn.

CÂU HỎI HOT CÙNG CHỦ ĐỀ

Lời giải

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: bàn về tầm quan trọng của phẩm chất nhân văn trong việc đánh giá giá trị một con người.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu ngắn gọn văn bản Khi nhìn lá dâu non biết nhớ người áo rách của Hà Nhân:

+ Nội dung chính: Đề cao lòng trắc ẩn, tình thương và tinh thần sống vì người khác như một giá trị cốt lõi của con người.

+ Hình ảnh trung tâm: “lá dâu non” và “người áo rách” – biểu tượng của sự nhạy cảm, sẻ chia.

- Dẫn vào vấn đề nghị luận: Trong việc đánh giá giá trị một con người, ngoài tri thức và thành tựu, phẩm chất nhân văn mới là thước đo sâu xa nhất.

* Thân bài:

a. Giải thích khái niệm

- Phẩm chất nhân văn: những đức tính tốt đẹp phản ánh sự quan tâm, tôn trọng và yêu thương đối với con người, bao gồm lòng trắc ẩn, tinh thần vị tha, sự công bằng, trung thực...

- Đánh giá giá trị một con người: nhận định về phẩm giá, vị trí, đóng góp của cá nhân trong đời sống xã hội.

- Mối liên hệ: phẩm chất nhân văn là yếu tố quyết định chiều sâu và sức bền của giá trị một con người.

b. Vai trò, tầm quan trọng của phẩm chất nhân văn

- Là nền tảng của nhân cách

+ Con người có thể giỏi giang nhưng nếu thiếu nhân văn, sẽ trở nên lạnh lùng, ích kỉ.

+ Trích ý từ văn bản: “Tri thức dẫn ta đến những hiểu biết... nhưng lòng trắc ẩn mới đưa ta về với điều hay lẽ phải, về với chính mình”.

- Đảm bảo tri thức được sử dụng đúng hướng

+ Tri thức chỉ thực sự ý nghĩa khi được dùng để phục vụ con người và cộng đồng.

+ Ví dụ: cô học trò lớp 6 viết bài bảo vệ người lái xích lô – hành động xuất phát từ lòng nhân ái.

- Tạo nên sự tin cậy và tôn trọng của xã hội

+ Một người giàu nhân văn dễ được cộng đồng ghi nhận và yêu mến.

+ Hình ảnh người con trai cởi áo khoác cho người rách áo – hành động giản dị nhưng khắc sâu giá trị con người.

- Góp phần xây dựng xã hội văn minh, bền vững

+ Xã hội chỉ thật sự phát triển khi mỗi cá nhân đều quan tâm đến lợi ích chung.

+ Khi tri thức và nhân văn hòa quyện, xã hội tránh được sự tha hóa.

c. Phản đề

- Có những người thành đạt, học vấn cao nhưng thiếu nhân văn → gây tổn hại cho cộng đồng.

- Nhắc đến thực tế: nhiều tấm gương tài năng nhưng bị phê phán vì ứng xử thiếu đạo đức.

d. Bài học nhận thức và hành động

- Nhận thức: không chạy theo hình thức, địa vị, bằng cấp mà quên đi giá trị nhân văn.

- Hành động:

+ Rèn luyện lòng trắc ẩn qua những việc nhỏ: giúp đỡ, sẻ chia, lắng nghe.

+ Kết hợp học tập tri thức với tu dưỡng đạo đức.

+ Tôn trọng và lan tỏa những hành vi đẹp trong đời sống.

* Kết bài:

- Khẳng định lại: Phẩm chất nhân văn là thước đo bền vững và sâu sắc nhất để đánh giá giá trị một con người.

- Liên hệ: Trong xã hội hiện đại, càng cần đề cao nhân văn để tri thức và phát triển vật chất không trở nên vô cảm, lệch lạc.

- Lời nhắn: Mỗi người hãy phấn đấu trở thành “hoa của đất” – hội tụ cả trí tuệ và tấm lòng.

Bài văn tham khảo

Trong cuộc sống hiện đại, con người được đánh giá bằng nhiều tiêu chí: học vấn, địa vị, tài sản, thành tích… Tuy nhiên, qua văn bản Khi nhìn lá dâu non biết nhớ người áo rách của Hà Nhân, ta nhận ra rằng ngoài tri thức và thành tựu, phẩm chất nhân văn mới là thước đo sâu xa nhất. Hình ảnh “lá dâu non” và “người áo rách” không chỉ gợi sự xúc động mà còn là biểu tượng cho lòng trắc ẩn, cho sự quan tâm đến người khác – những yếu tố cốt lõi tạo nên giá trị thật sự của con người.

Phẩm chất nhân văn là tập hợp những đức tính tốt đẹp phản ánh sự yêu thương, tôn trọng và sẻ chia với con người. Đó là lòng trắc ẩn, tinh thần vị tha, sự trung thực, công bằng. Nếu tri thức giúp con người hiểu biết thế giới, thì nhân văn lại giúp họ hiểu và thương chính đồng loại của mình. Một người có thể đạt nhiều thành tựu, nhưng nếu thiếu nhân văn, giá trị ấy sẽ trở nên trống rỗng. Như tác giả Hà Nhân viết: “Tri thức dẫn ta đến những hiểu biết… nhưng lòng trắc ẩn mới đưa ta về với điều hay lẽ phải, về với chính mình.”

Phẩm chất nhân văn có vai trò định hướng để tri thức được sử dụng đúng đắn. Câu chuyện về cô học trò lớp 6 viết bài “Vì sao Hà Nội không nên cấm xích lô” là minh chứng rõ ràng: dù còn nhỏ, em đã quan tâm đến số phận những người lao động nghèo nơi phố thị. Đó không chỉ là hiểu biết về xã hội, mà còn là tiếng nói của một trái tim biết đồng cảm. Ngược lại, trong thực tế, không ít người có học vấn cao nhưng thiếu nhân văn, sử dụng kiến thức để vụ lợi hoặc gây tổn hại cho cộng đồng.

Người giàu nhân văn dễ nhận được sự tin cậy và tôn trọng của xã hội. Chỉ một hành động giản dị như trong truyện “Màu lá dâu non” – chàng trai cởi áo khoác cho người rách áo – cũng đủ khiến người chứng kiến xúc động và ghi nhớ. Giá trị ấy không nằm ở vật chất, mà ở tình cảm chan chứa, ở sự sẵn sàng hy sinh vì người khác.

Xây dựng một xã hội văn minh không thể chỉ dựa vào tri thức và của cải vật chất; nó cần những con người vừa thông tuệ, vừa giàu nhân ái. Khi tri thức và nhân văn hòa quyện, xã hội sẽ phát triển bền vững, tránh được sự vô cảm, ích kỷ. Chính vì vậy, mỗi người cần tự nhắc nhở mình: học để biết, nhưng cũng học để yêu thương; rèn luyện trí tuệ song song với tu dưỡng đạo đức.

Phẩm chất nhân văn là thước đo bền vững và sâu sắc nhất để đánh giá giá trị một con người. Trong guồng quay gấp gáp của cuộc sống hôm nay, điều ấy càng trở nên cần thiết để giữ cho chúng ta không lạc mất hướng. Hãy phấn đấu trở thành “hoa của đất” – hội tụ cả trí tuệ và tấm lòng – để không chỉ sống cho mình, mà còn sống “vì ngoài anh ngoài em”.

Lời giải

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Bàn về mối quan hệ giữa giá trị tri thức và giá trị đạo đức trong quá trình hình thành một xã hội văn minh.

- Hệ thống ý

+ Tri thức và đạo đức là hai trụ cột song hành trong tiến trình xây dựng một xã hội văn minh.

+ Tri thức giúp con người mở rộng tầm hiểu biết, nắm bắt quy luật của tự nhiên và xã hội, từ đó sáng tạo, cải tiến, làm giàu cho đời sống vật chất và tinh thần.

+ Nếu thiếu nền tảng đạo đức, tri thức dễ bị sử dụng sai mục đích, thậm chí gây ra những hệ lụy nguy hiểm.

+ Khi tri thức được dẫn dắt bởi đạo đức, mỗi cá nhân sẽ sử dụng hiểu biết của mình để phụng sự cộng đồng, bảo vệ công bằng và tôn trọng phẩm giá con người.

+ Đạo đức không tri thức sẽ khó đủ sức giải quyết những vấn đề phức tạp của thời đại.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ thực tế để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về mối quan hệ giữa giá trị tri thức và giá trị đạo đức trong quá trình hình thành một xã hội văn minh.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về quan điểm.

Đoạn văn tham khảo

Tri thức và đạo đức là hai trụ cột song hành trong tiến trình xây dựng một xã hội văn minh. Tri thức giúp con người mở rộng tầm hiểu biết, nắm bắt quy luật của tự nhiên và xã hội, từ đó sáng tạo, cải tiến, làm giàu cho đời sống vật chất và tinh thần. Tuy nhiên, nếu thiếu nền tảng đạo đức, tri thức dễ bị sử dụng sai mục đích, thậm chí gây ra những hệ lụy nguy hiểm. Văn bản Khi nhìn lá dâu non biết nhớ người áo rách của Hà Nhân đã nhắc nhở rằng, lòng trắc ẩn – một biểu hiện của đạo đức – mới đưa con người trở về với “điều hay lẽ phải” và trở thành “Con Người viết hoa”. Một xã hội văn minh không chỉ cần những bộ óc thông tuệ mà còn cần những trái tim giàu nhân ái, biết sống “vì ngoài anh ngoài em”. Khi tri thức được dẫn dắt bởi đạo đức, mỗi cá nhân sẽ sử dụng hiểu biết của mình để phụng sự cộng đồng, bảo vệ công bằng và tôn trọng phẩm giá con người. Ngược lại, đạo đức không tri thức sẽ khó đủ sức giải quyết những vấn đề phức tạp của thời đại. Chỉ khi hai giá trị này hòa quyện, xã hội mới phát triển bền vững và thực sự nhân văn.

Lời giải

Bạn cần đăng ký gói VIP ( giá chỉ từ 199K ) để làm bài, xem đáp án và lời giải chi tiết không giới hạn.

Nâng cấp VIP

Lời giải

Bạn cần đăng ký gói VIP ( giá chỉ từ 199K ) để làm bài, xem đáp án và lời giải chi tiết không giới hạn.

Nâng cấp VIP

Lời giải

Bạn cần đăng ký gói VIP ( giá chỉ từ 199K ) để làm bài, xem đáp án và lời giải chi tiết không giới hạn.

Nâng cấp VIP

Lời giải

Bạn cần đăng ký gói VIP ( giá chỉ từ 199K ) để làm bài, xem đáp án và lời giải chi tiết không giới hạn.

Nâng cấp VIP