(Ngữ liệu ngoài sgk) Lưu Bình, Dương Lễ

LƯU BÌNH – DƯƠNG LỄ (Trích)

(Tóm tắt vở chèo: Dương Lễ và Lưu Bình là hai người bạn thân từ thuở thiếu thời. Hai người cùng dùi mài kinh sử và cùng đi thi, nhưng chỉ Dương Lễ đỗ đạt. Lưu Bình sinh ra buồn chán. Dương Lễ muốn giúp bạn thi lại, nên đã dùng kế khích tướng, ngoài mặt tỏ ra khinh bỉ Lưu Bình, nhưng bên trong bí mật sai vợ của mình là Châu Long đi theo giúp Lưu Bình để chàng có thời gian và tiền bạc để ôn thi. Năm đó Lưu Bình đỗ làm quan. Dương Lễ cho mời Lưu Bình đến chơi. Trong buổi gặp mặt này, Lưu Bình mới biết Châu Long là vợ của Dương Lễ. Lưu Bình vô cùng cảm động và kính phục trước tấm lòng của hai người dành cho mình).

DƯƠNG LỄ: – Ta có người bạn thiết Tên gọi Lưu Bình

Nghĩa trong phế phủ

Ta cũng có của giúp anh em no đủ

Nhưng đủ no lại nhãng việc học hành

Âu là ta giả cách vô hình

Chịu tiếng bạc cho anh em càng tủi cực

Anh em có giận ta, mới học hành ra sức

Trong ba nàng, cậy một nàng thân tín đi nuôi

Nàng nào khả đỡ anh việc ấy?

BÀ CẢ: – Bẩm lạy quan,

Thiếu chi điều cho bạn được nhờ

Cổ kim nay có thế bao giờ

Đi nuôi bạn thật điều rất khó

Số bạn quan còn muộn mằn vất vả

Có lẽ đâu nuôi mãi được ru

Thế gian nay nam nữ đồng cư⁽¹⁾

Tiếng tăm ấy rửa sao cho sạch

Như điều ấy thì tôi xin khước

Có nên ra mặc ý hai dì…

DƯƠNG LỄ: – Nàng cả đã nói vậy, nàng hai ý thế nào?

BÀ HAI: – Trình lạy quan,

Phận tiểu tinh⁽²⁾ bên gối, ngoài màn

Có lẽ nào sửa vượt qua đăng

Lời em nói cũng như lời chị cả.

DƯƠNG LỄ: – Nàng cả, nàng hai đã từ nan trước Châu Long em,

Nàng có đi thì nàng cũng nói

Để cho anh đành dạ cậy trông

Sách có câu: nữ hữu tam tòng

Còn bé nhỏ tại gia tòng phụ

Khi lớn khôn xuất giá tòng phu.

CHÂU LONG (nói sử): – Trăm lạy chàng, Chàng dạy đi dặm liễu đường cù

Thiếp chẳng quản công phu khó nhọc

Thiếp vâng lời chàng đi nuôi bạn học

Nhưng đi làm sao, về lại làm sao?

Thiếp sợ chàng quân tử chí cao

Dạ như bể dò sao cho xiết

Thiếp sợ mình: lửa gần rơm lâu ngày cũng bén

Uổng công chàng mà lỗi đạo tào khang

Đục pha trong, thau lẫn với vàng

Đành phận thiếp, hổ mặt chàng quân tử.

DƯƠNG LỄ: – Việc nàng đi ta đà tính trước

Nếu hồ nghi ta đã chẳng sai đi

Người quân tử có nghĩ chi chuyện ấy

Ba nén vàng nàng thời nhận lấy

Nuôi bạn anh cho cơm áo no lòng

Rồi sau sẽ tìm đường trở lại…

CHÂU LONG: – Bẩm lạy quan, Quan đã hết lòng cùng bạn

Thiếp đây xin gắng sức cùng chồng

Dẫu kíp chầy thiếp chẳng ngại công

Lòng thiếp có đôi vầng nhật nguyệt

Nỗi riêng tây kể sao cho xiết

Tâm là lòng, ý cũng là lòng

Thiếp xin trở về tiết giá sạch trong Danh thơm để lưu hương thiên cổ.

(Trích: vở chèo Lưu Bình Dương Lễ, Hà Văn Cầu sưu tầm và chú thích, NXB Văn Hóa, Hà Nội)

* Chú thích:

(1) Nam nữ đồng cư: nam nữ ở chung một nhà.

(2) Tiểu tinh: vợ bé