(Ngữ liệu ngoài sgk) Bà ngồi ở góc nhà

BÀ NGỒI Ở GÓC NHÀ

Ma Văn Kháng

(Lược trích: Đã tám mươi lăm tuổi trời cho, bà ngoại già lắm rồi! Đi lại chẳng được, người xộ xệ, chân sưng khớp tấy đỏ liên miên, đầu năm lại bị xuất huyết não, nên giờ bà chỉ có thể ngồi được trong cái ghế độn rơm ở góc nhà. Bà hay ngồi ở góc nhà gà gật, nhưng bà biết không sót một việc gì. Lũ trẻ con trong nhà mải chơi, nhác học, quên việc,…)

Thành ra bà cứ phải nhắc nhở chúng liên tục. Và như vậy là bà gây phiền cho chúng. Chúng lập tức khó chịu với bà. Thoạt tiên là chúng cứ lờ đi khi nghe bà nhắc nhở. Sau đó, nếu bà còn tiếp tục nhắc nhở thì chúng cãi lại bà. Thằng Tuất đang học bài, nghe bà nhắc, liền cau mặt, sì một hơi: Bà giỏi thì bà đi làm đi, lắm chuyện! Tệ hơn là cái Hải. Cái Hải mười ba tuổi, nghịch ngợm và hỗn láo lắm. Bảo nó cất quần áo cho bố mẹ, rồi đi học bài, nó như điếc, cứ chơi nhẩy lò cò với bạn bè. Bà nhắc lần thứ hai thứ ba, thứ tư, nó liền dậm chân, quát:

- Bà chỉ lắm mồm!

Bà nhìn nó, khe khẽ:

- Bà nói cho ấm thân mày!

Nó lại vênh mặt:

- Bà chỉ lắm điều, điếc tai!

Hấp háy hai con mắt kèm nhèm, bà gật đầu, hiền lành:

- Ừ, bà già rồi, bà chỉ còn có cái mồm nói được thôi.

Cái Hồng đang chơi nhảy dây, thấy vậy, liền ngoái lại:

- Bà ơi! Bà hãy lo cho thân bà đi! Anh Tuất anh ấy nói đúng đấy: Bà giỏi thì bà đi làm đi!

Bà chùi nước mắt lăn trên má, thều thào:

- Bà làm được thì bà làm rồi, các cháu à!

Tối ấy, bọn trẻ con hàng xóm mách bố cái Hải hỗn láo với bà. Bố gọi cái Hải lại, hỏi tội nó và giang tay tát cho nó một cái. Nhận cái tát vẹo cả mặt, cái Hải lủi vào bếp, im thít. Còn oan nỗi gì mà khóc với lóc!

[…] Chiều hôm sau, đang ngồi ở góc nhà, bỗng bà nghển lên rên rẩm: “Thôi, đừng chấp chúng nó”. […]Mẹ sa hai hàng nước mắt. Ngẩng lên, hai mắt ràn rụa, mẹ nấc nghẹn từng hơi ngắn ngắn. Như bị oan ức. Mẹ khóc từ đó cho đến lúc đồng hồ buông tám tiếng chuông, khi mấy đứa ngồi vào bàn học bài. Thấy vậy, thằng Tuất là anh cả liền đến bên mẹ, vừa định khe khẽ hỏi mẹ làm sao thế, thì mẹ bật khóc thành tiếng, rồi như không kìm được giận dữ, mẹ gào lên càng lúc càng thống thiết:

- Tôi khóc trước để khỏi khóc sau, có hiểu không, hở lũ bất hiếu bất nghĩa kia! Bây giờ, chúng bay còn hỗn, còn vô ơn với bà thế. Hỏi rằng sau này, ai dám đảm bảo: con cháu chúng bay sẽ không đối xử với tôi như chúng mày hiện đang đối xử với bà? Hỡi thằng Tuất kia! Mày bây giờ bằng sào bằng gậy, mày dám ngoạc mồm ra thách đố bà, mày có biết lúc mày lên chín tuổi, mày bị đau ruột thừa, tao và bố mày đi vắng, nếu không có bà cõng mày, lội trong mưa gió hơn cây số đến bệnh viện cấp cứu, thì mày còn được đến bây giờ để hỗn láo với bà không? Còn con Hồng, con Hải, nỏ mồm cãi lại bà kia! Chúng bay có biết...

Trời! Thì ra mẹ đang cho ba đứa trẻ biết công lao nuôi dậy chúng của bà. Chẳng nói những đận chúng ốm đau làm gì. Chỉ nói, ba đứa sinh ra, đứa nào cũng qua tay bà tắm rửa, bế ẵm, du dín, chăm lo cho từng li từng tí.

- Con Hải kia, mày dám bảo bà lắm mồm - Giọng không bớt xót đau, mẹ tiếp - Thế lúc bé mày khóc lóc ỉ eo suốt ba năm trời vì ốm đau sài đẹn, ghẻ lở kềnh càng khắp người, ai là người ru mày ngủ, dỗ dành mày qua khỏi những khi đau đớn, hả đồ vô ơn bạc nghĩa! Sao lúc ấy mày không bảo bà im mồm đi cho mày khỏi điếc tai, hả con ranh con. Đồ ranh con mới nứt mắt ra mà đã hỗn hào vô lễ! Cả cái con Hồng kia nữa! Mày bảo bà hãy lo cho thân bà đi, thế mày có biết cái hồi đói kém, bà phải bán cả chiếc nhẫn của hồi môn của bà để mua thêm khoai sắn độn vào cơm để nuôi bố mày với lũ chúng bay không?

Lúc ấy là chín giờ rưỡi giờ, bố đi họp ở công ty về. Thoáng qua là bố biết hết đầu đuôi câu chuyện. Bố bảo mẹ, thôi để các con nó học, xong bố sẽ nói chuyện.

Mười giờ rưỡi, Tuất, Hồng, Hải, học xong bài, ngồi trước mặt bố. Bố nói:

- Các con nghĩ rằng, bà chỉ có một tuổi già tám mươi lăm năm sống chuyên ngồi thui thủi ở góc nhà như hôm nay thôi ư? Không, bà có cả một thời thanh niên sôi nổi. Bà từng là Thanh niên xung phong, từng cầm súng bắn máy bay giặc Mỹ xâm lược nước ta. Bà làm công nhân dệt đến năm năm mươi lăm tuổi mới về hưu. Ông lúc ấy còn ở bộ đội. Từ thằng Tèo trở đi đều qua tay bà săn sóc, nếu không thì...

Bố nói đến đó thì bà nằm ở cái phản ở buồng ngoài thức giấc.

- Bố Tèo nói cái gì thế?

- Bà cứ ngủ đi, đế con dạy bảo chúng. Con cháu không biết công ơn ông bà thì không thành người, bà ạ. Nói rộng ra, con dạy cho chúng biết rằng: Đằng sau người già là cả một cuộc đời rộng lớn mà họ đã dũng cảm đương đầu đấy. Hãy kính trọng và yêu quý họ!

(Lược trích: Bà bảo bố không trách mắng vì bọn trẻ còn dại. Bà dặn cuốn sổ tiết kiệm để dành cho cháu trai, hai chỉ vàng dành cho cháu gái. Cuối năm đó bà mất.)

(Dẫn theo báo An ninh thủ đô, ngày 02 tháng 12 năm 2012)

Chú thích:

Ma Văn Kháng sinh năm 1936, là nhà văn của nền văn học đương đại Việt Nam nửa cuối thế kỷ XX, đặc biệt từ khi bắt đầu thời kỳ đổi mới. Dù viết về đề tài nào thì văn của ông tựu chung vẫn là những niềm hy vọng vào tình người - thứ gắn kết vô hình nhưng lại bền chặt nhất của nhân loại, để con người ta sống tiếp, sống cho trọn đời người.