EM BÉ TRONG MÙA CỦI KHÔ

(Bình Nguyên Trang)

Này em bé thả chân trần trên cỏ 

Rong ruổi suốt ngày nhặt giấc mơ rơi 

Ngôi nhà em đầy mùi hương và khói 

Em kiếm củi gần sưởi ấm chiều mồ côi

Dải đồi ấy chỉ nhiều hoa và gió 

Làm sao có củi khô cho em nhặt bây giờ 

Chiều lạnh lắm thu đã vàng rồi đó 

Em về đi, mẹ sắp trở cơn ho

Này em bé, căn nhà xơ xác thế

Làm sao cõng nắng mưa để qua mùa

Heo hút quá cho ta vào nữa nhé

Ta nhóm lửa giùm em đánh thức niềm vui 

Những bó củi mỗi ngày mang về chợ 

Em ủ ước mơ nhặt khắp nẻo trên đồi

Đường đầy gió, heo may gài băng giá 

Chân chạy qua mùa đối diện ngày đông

Rồi ta thấy má em hồng mỗi buổi

Khi nhóm củi khô cho mẹ sưởi ấm lòng 

Cái bóng nhỏ ngã trên đồi lộng gió 

Biết có còn củi khô cho em không...

Viết bài văn nghị luận (khoảng 400 - 500 chữ) phân tích bài thơ sau:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Phân tích bài thơ Em bé trong mùa củi khô (Bình Nguyên Trang).

c. Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Mở bài

- Giới thiệu tác giả, tác phẩm.

- Ấn tượng/Chủ đề của tác phẩm: tiếng lòng thương cảm tha thiết trước cuộc đời những em bé nghèo khổ.

2. Thân bài

* Nội dung tác phẩm.

- Hoàn cảnh khơi gợi cảm xúc: một mình em bé đi kiếm củi trên đồi cao bán và sưởi ấm cho mẹ.

- Mạch cảm xúc: từ những lo lắng, băn khoăn về tình cảnh đến sự thúc giục, mong muốn sẻ chia, mang đến niềm vui cho em bé kiếm củi tội nghiệp.

- Đối tượng trữ tình: Hình ảnh em bé đi kiếm củi được khắc họa trong không gian rộng lớn (đồi cỏ nhiều hoa, gió), bé nhỏ, tội nghiệp.

- Hình ảnh em bé thiệt thòi, tội nghiệp nhưng rất giàu nghị lực, ước mơ, yêu thương mẹ. 

- Tình cảm, thái độ của nhân vật trữ tình: Thương cảm, yêu mến và mong muốn được sẻ chia khó khăn với em, mang đến cho em niềm vui và sự hy vọng vào ngày mai tươi sáng.

* Nghệ thuật đặc sắc của tác phẩm:

- Thể thơ 8 chữ: số tiếng, cách gieo vần, ngắt nhịp linh hoạt → phù hợp với sắc thái biểu cảm và cung bậc cảm xúc của tác giả.

- Phép ẩn dụ:

+ “Này em bé thả chân trần trên cỏ - Rong ruổi suốt ngày nhặt giấc mơ rơi” → ẩn dụ “nhặt giấc mơ rơi” khắc họa thấm thía tình cảnh tội nghiệp, đáng thương của em bé, không có được ước mong của riêng mình.

+ “Làm sao cõng nắng mưa để qua mùa” → ẩn dụ “nắng mưa” chỉ những khó khăn, tủi cực mà em đang phải gánh vác, quá sức so với lứa tuổi em.

+ “Ta nhóm lửa giùm em đánh thức niềm vui” → ẩn dụ “nhóm lửa”, “đánh thức niềm vui” gợi những sẻ chia khó khăn, mang đến cho em niềm vui và hy vọng vào cuộc sống phía trước.

- Phép tương phản “bóng nhỏ ngã trên đồi lộng gió” – thể hiện sự lo lắng, thương cảm cho số phận em.

- Câu hỏi tu từ kết thúc (có còn củi khô cho em không): kết thúc độc đáo, tạo dư ba sâu lắng về niềm thương cảm, trở trăn của tác giả.

- Giọng điệu thơ tâm tình, thủ thỉ, sử dụng nhiều thán từ hô gọi (này ...ơi/ nhé), xưng hô “ta - em” tạo đối thoại thân tình, thương mến.

* Bức thông điệp của bài thơ: Kêu gọi sự sẻ chia, đồng cảm và chung tay của cộng đồng với những em bé có hoàn cảnh bất hạnh.

3. Kết bài

- Khẳng định giá trị của bài thơ.

- Xúc cảm của cá nhân về giá trị, thông điệp của bài thơ.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.                                                                                                           

- Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.