CHIẾC ÁO CỦA CHA

(Ngô Bá Hòa)

Tuổi chiếc áo bằng một nửa tuổi cha

Mỗi nếp gấp mang dáng hình đồng đội

Mỗi mảnh vá chứa bao điều muốn nói

Về một thời trận mạc của cha

 

Ngày con sinh ra

Đất nước hoà bình

Với bạn bè con hay xấu hổ

Khi thấy cha mặc chiếc áo xanh cũ kĩ

Đâu biết với cha là kỉ vật cuộc đời

 

Nơi nghĩa trang nghi ngút khói hương

Trước hàng hàng ngôi mộ

Cha đắp áo sẻ chia hơi ấm

Với đồng đội xưa yên nghỉ nơi này

 

Khoé mắt con chợt cay

Khi chứng kiến nghĩa tình người lính

Không khoảng cách nào giữa người còn, người mất

Chiếc áo bạc màu hoá gạch nối âm dương.

(Nguồn: Ngô Bá Hoà, sách Ngữ Văn 7: Đề ôn luyện và kiểm tra (bộ sách Cánh diều), NXB Đại học Quốc gia, 2022)

Xác định thể thơ, các phương thức biểu đạt trong bài thơ Chiếc áo của cha.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Chiếc áo của cha” của Ngô Bá Hòa.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Ngô Bá Hòa và bài thơ Chiếc áo của cha.

- Khái quát nội dung chính: Bài thơ là lời tri ân sâu sắc với thế hệ người lính, ca ngợi tình đồng đội thiêng liêng và lòng biết ơn cha – người lính già trong thời bình.

* Thân bài:

1. Giải thích chủ đề và hình tượng trung tâm

- Hình ảnh chiếc áo của cha: Không chỉ là vật dụng đời thường mà là biểu tượng của một thời trận mạc oanh liệt, gắn với quá khứ chiến tranh, đồng đội, và lý tưởng sống.

- Chủ đề chính: Ca ngợi phẩm chất cao đẹp của người lính cách mạng, tình đồng đội sâu nặng và sự tiếp nối của thế hệ sau với những giá trị truyền thống.

2. Phân tích từng khổ thơ

a. Khổ 1: Hồi tưởng về quá khứ chiến tranh

- “Tuổi chiếc áo bằng một nửa tuổi cha” → sự gắn bó lâu dài, bền bỉ.

- “Nếp gấp” và “mảnh vá” → hình ảnh ẩn dụ về những gian khổ, kỷ niệm và ký ức của một thời chiến đấu.

- Chiếc áo gợi nhớ về quá khứ hào hùng và đồng đội.

b. Khổ 2: Cảm nhận của người con

- Thời bình, người con từng “xấu hổ” khi thấy cha mặc chiếc áo cũ kỹ.

- Thái độ đó là biểu hiện của khoảng cách thế hệ, sự thiếu hiểu biết về quá khứ.

- Nhưng chiếc áo lại là “kỷ vật cuộc đời” – kết tinh ký ức thiêng liêng của người cha.

c. Khổ 3: Tình đồng đội vượt không gian và cái chết

- Cảnh cha đến nghĩa trang liệt sĩ: chiếc áo được “đắp sẻ chia hơi ấm” → hành động tượng trưng cho nghĩa tình sâu nặng với đồng đội đã hy sinh.

- Gợi hình ảnh xúc động, chan chứa tình người.

d. Khổ 4: Sự thay đổi trong nhận thức

- “Khóe mắt con chợt cay” → cảm xúc bừng tỉnh, thấu hiểu và xúc động.

- Chiếc áo bạc màu trở thành “gạch nối âm dương” → hình ảnh mang ý nghĩa tâm linh, thể hiện sự gắn kết thiêng liêng giữa người còn và người đã mất.

3. Đánh giá về nghệ thuật

- Ngôn ngữ giản dị, giàu hình ảnh ẩn dụ.

- Giọng điệu lắng đọng, chân thành, xúc động.

- Hình ảnh thơ giàu tính biểu tượng, tạo chiều sâu tư tưởng.

Bài văn tham khảo

Chiếc áo cũ sờn vai không chỉ là một kỷ vật, mà là biểu tượng sống động của quá khứ, của nghĩa tình, và của những năm tháng không thể nào quên. Trong bài thơ Chiếc áo của cha, nhà thơ Ngô Bá Hòa đã tái hiện đầy xúc động hình ảnh người cha – một người lính già mang theo quá khứ trận mạc – qua hình tượng chiếc áo đã cũ. Từ đó, bài thơ thể hiện chủ đề lớn lao: lòng biết ơn, sự tri ân đối với thế hệ cha anh, đặc biệt là những người lính đã hi sinh thầm lặng cho nền hòa bình hôm nay.

Ngay từ những câu thơ đầu, hình ảnh chiếc áo hiện lên không đơn thuần là một vật dụng, mà là biểu tượng của cả một đời người lính:

“Tuổi chiếc áo bằng một nửa tuổi cha

...Mỗi mảnh vá chứa bao điều muốn nói”

Những nếp gấp, những mảnh vá không chỉ gợi ra sự cũ kỹ, mà còn mang theo cả hình bóng của đồng đội, ký ức chiến tranh, và dấu tích của gian khổ. Đó là những năm tháng chiến đấu gian nan, nơi mà sự sống – cái chết cận kề, nơi mà tình đồng chí trở thành nguồn sống và ý chí vượt lên tất cả.

Đến khổ thơ thứ hai, người con hiện lên trong tâm thế của một người từng “xấu hổ” khi thấy cha mình mặc chiếc áo cũ kỹ. Cảm xúc ấy phản ánh sự khác biệt thế hệ, khoảng cách giữa người từng sống trong chiến tranh và người lớn lên trong thời bình. Nhưng ẩn sau đó là một bài học sâu sắc:

“Đâu biết với cha là kỉ vật cuộc đời”

Chiếc áo ấy, đối với cha, không phải chỉ là thứ để mặc – nó là chứng nhân của cả một đời lính, là vật gắn bó với máu, nước mắt, và tình đồng đội. Từ đây, bài thơ dẫn dắt người đọc tới một cảnh tượng xúc động: cha mang chiếc áo ra nghĩa trang liệt sĩ, nơi có “hàng hàng ngôi mộ”:

“Cha đắp áo sẻ chia hơi ấm / Với đồng đội xưa yên nghỉ nơi này”

Chiếc áo trở thành chiếc cầu nối giữa người sống và người đã mất – một hành động nhỏ nhưng chứa đựng tình cảm bao la, nghĩa tình sâu sắc giữa những người lính. Đó là biểu hiện cao đẹp của tình đồng chí, của sự thủy chung son sắt vượt qua cả cái chết.

Khổ thơ cuối là sự bừng tỉnh trong cảm xúc và nhận thức của người con:

“Khóe mắt con chợt cay... Chiếc áo bạc màu hóa gạch nối âm dương”

Sự chuyển biến từ “xấu hổ” sang “xúc động” là minh chứng cho sự trưởng thành, cho lòng biết ơn và niềm tự hào khi hiểu được những giá trị thiêng liêng mà cha mình mang theo. Hình ảnh “gạch nối âm dương” kết lại bài thơ một cách sâu lắng, nâng tầm biểu tượng chiếc áo từ một vật dụng thành một nhịp cầu tâm linh, nơi sự sống và cái chết được nối liền bởi tình người.

Về nghệ thuật, bài thơ sử dụng ngôn ngữ mộc mạc, chân thành nhưng giàu sức gợi. Giọng điệu trầm lắng, xúc động. Hình ảnh thơ mang tính biểu tượng cao – đặc biệt là hình ảnh chiếc áo – tạo chiều sâu tư tưởng và cảm xúc.

Tóm lại, Chiếc áo của cha là một bài thơ ngắn gọn nhưng đầy lay động. Nó không chỉ nhắc nhở ta về sự hy sinh thầm lặng của những người lính, mà còn là lời nhắn gửi tới thế hệ sau về lòng biết ơn, sự kính trọng và niềm tự hào với quá khứ. Giữa cuộc sống hiện đại hối hả, bài thơ như một nốt lặng nhắc nhở chúng ta đừng quên những con người đã làm nên hòa bình hôm nay.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích, đánh giá chủ đề và một số nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của bài thơ “Chiếc áo của cha” – Ngô Bá Hòa.

- Hệ thống ý:

+ Tóm tắt nội dung bài thơ: Bài thơ kể về tình yêu và sự hi sinh của người cha. Cha mặc chiếc áo có số tuổi bằng nửa đời người chưa bỏ, dành những điều tốt đẹp nhất cho con. Cha là chiến sĩ trong thời chiến và thời bình, bảo vệ tổ quốc và gia đình. Cha và những người chiến sĩ đã đồng cam cộng khổ, hy sinh để đổi lấy sự bình yên cho đất nước. Cha là một tấm gương sáng giúp người con nhìn vào để học tập và trở thành công dân có ích cho xã hội.

+ Phân tích các yếu tố trong bài thơ

. Tình cảm gia đình: Bài thơ tập trung vào tình yêu và sự hi sinh của người cha đối với con.

. Tình yêu quê hương: Bài thơ thể hiện lòng yêu quê hương và lòng biết ơn đối với những người chiến sĩ đã bảo vệ đất nước.

. Sự hy sinh và tình cảm thiêng liêng: Bài thơ nhấn mạnh sự hy sinh và tình cảm cao cả của người cha đối với con.

. Tình yêu vô điều kiện: Bài thơ thể hiện tình yêu của người cha không cần phải diễn tả bằng lời, mà luôn im lặng và không bao giờ kết thúc.

+ Ý nghĩa của bài thơ

. Bài thơ nhắn nhủ về tình yêu và sự hi sinh của người cha, khuyến khích người con học tập và rèn luyện để trở thành công dân có ích cho xã hội.

. Bài thơ cũng thể hiện lòng biết ơn và tôn trọng đối với những người chiến sĩ đã hy sinh để bảo vệ đất nước và gia đình.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Phân tích, đánh giá chủ đề và một số nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của bài thơ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Bài thơ “Chiếc áo của cha” của Ngô Bá Hòa là một tác phẩm xúc động, ca ngợi vẻ đẹp giản dị mà thiêng liêng của người lính qua hình tượng chiếc áo – biểu tượng của quá khứ hào hùng, nghĩa tình đồng đội và sự gắn bó máu thịt với Tổ quốc. Chủ đề nổi bật của bài thơ là tình cảm sâu nặng của người lính dành cho đồng đội đã khuất, đồng thời thể hiện sự chuyển hóa trong nhận thức của người con từ mặc cảm sang tự hào về cha và thế hệ đi trước. Hình ảnh chiếc áo cũ không chỉ là kỷ vật mang dấu ấn thời trận mạc mà còn trở thành “gạch nối âm dương” – biểu tượng cho nghĩa tình bền chặt giữa người sống và người đã mất. Về nghệ thuật, bài thơ sử dụng ngôn ngữ bình dị, gần gũi, giàu sức gợi; nhiều hình ảnh ẩn dụ sâu sắc như “nếp gấp”, “mảnh vá”, “gạch nối âm dương” góp phần tạo chiều sâu cảm xúc. Giọng thơ trầm lắng, thiết tha đã góp phần làm nổi bật vẻ đẹp nhân cách của người cha – người lính. Qua đó, tác phẩm để lại ấn tượng sâu đậm trong lòng người đọc về lòng biết ơn và đạo lý “uống nước nhớ nguồn”.