CON LÀ…

(Y Phương)

Con là nỗi buồn của Cha
Dù to bằng trời
Cũng sẽ được lấp đầy

Con là niềm vui của Cha
Dù nhỏ bằng hạt vừng
Ăn mãi không bao giờ hết

Con là sợi giây hạnh phúc
Mảnh hơn sợi tóc
Buộc cuộc đời Cha vào với Mẹ.

(Y Phương, Ngữ văn 6, tập 2, bộ Chân trời sáng tạo, NXB Giáo dục Việt Nam, Hà Nội, 2021, tr. 35)

Xác định thể thơ của bài thơ Con là và dấu hiện nhận biết thể thơ.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích bài thơ “Con là…” của Trúc Thông.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu khái quát về tác giả Y Phương: nhà thơ dân tộc Tày, thơ ông giàu chất dân tộc, giản dị mà sâu sắc.

- Giới thiệu bài thơ “Con là…”: một bài thơ ngắn, súc tích thể hiện tình cảm gia đình thiêng liêng và vai trò đặc biệt của người con trong cuộc sống của cha mẹ.

- Dẫn vào vấn đề: bài thơ thể hiện tình cảm yêu thương, gắn bó và niềm hạnh phúc giản dị nhưng sâu sắc của cha mẹ dành cho con thông qua hình thức nghệ thuật độc đáo.

* Thân bài:

1. Khái quát nội dung bài thơ

- Bài thơ gồm ba khổ, mỗi khổ đều mở đầu bằng “Con là…” – nhấn mạnh vai trò trung tâm của người con trong thế giới tình cảm của người cha.

- Từ những hình ảnh nhỏ bé, thân thuộc, bài thơ khắc họa sâu sắc giá trị tinh thần to lớn mà người con mang lại.

2. Phân tích nội dung từng khổ thơ

- Khổ 1: “Con là nỗi buồn của Cha…”

+ Nỗi buồn “to bằng trời” nhưng “cũng sẽ được lấp đầy” bởi sự hiện diện của con.

→ Cho thấy sự an ủi, niềm tin mà người con mang lại cho cha trong những lúc khó khăn, mất mát.

- Khổ 2: “Con là niềm vui của Cha…”

+ Niềm vui “nhỏ bằng hạt vừng” nhưng “ăn mãi không bao giờ hết”.

→ Dùng phép đối lập để khẳng định: con mang lại niềm vui nhỏ bé nhưng bền bỉ, dai dẳng và sâu sắc, không gì thay thế được.

- Khổ 3: “Con là sợi giây hạnh phúc…”

+ “Mảnh hơn sợi tóc” nhưng đủ sức “buộc cuộc đời Cha vào với Mẹ”.

→ Hình ảnh ẩn dụ đầy sáng tạo: con là cầu nối tình yêu thương, hạnh phúc gia đình – tuy mong manh nhưng gắn kết bền chặt.

3. Đặc sắc nghệ thuật

- Ngôn ngữ giản dị, gần gũi, mộc mạc như lời tâm tình.

- Hình ảnh so sánh sáng tạo, giàu sức gợi: “to bằng trời”, “nhỏ bằng hạt vừng”, “mảnh hơn sợi tóc”.

- Giọng điệu trìu mến, yêu thương, thể hiện cảm xúc chân thành.

- Cấu trúc lặp lại “Con là…” tạo nhịp điệu nhẹ nhàng, khẳng định vai trò thiêng liêng của người con.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ: thể hiện một cách sâu sắc tình yêu thương gia đình, đặc biệt là tình cha con thiêng liêng, ấm áp.

- Mở rộng: bài thơ là lời nhắc nhở về vai trò của con cái trong đời sống tinh thần của cha mẹ; đồng thời cũng là lời tri ân những người làm cha, làm mẹ đã hy sinh thầm lặng vì hạnh phúc gia đình.

Bài văn tham khảo

Trong kho tàng văn học viết về đề tài gia đình, tình cảm cha mẹ – con cái luôn là mạch nguồn cảm hứng sâu lắng và thiêng liêng. Với giọng điệu mộc mạc, giàu hình ảnh dân gian và cảm xúc chan chứa yêu thương, nhà thơ dân tộc Tày – Y Phương đã viết nên bài thơ “Con là…” như một bản tình ca giản dị mà sâu sắc dành cho con, cho mái ấm gia đình. Bài thơ ngắn gọn nhưng chứa đựng những suy tư tinh tế về vai trò, ý nghĩa của người con trong đời sống tinh thần của cha mẹ.

Mở đầu bài thơ là hình ảnh:

“Con là nỗi buồn của Cha

Dù to bằng trời

Cũng sẽ được lấp đầy”

Nỗi buồn mà cha phải gánh chịu trong đời – dù lớn lao đến mức “to bằng trời” – cũng trở nên nhẹ nhõm, vơi bớt khi có sự hiện diện của con. Người con như một niềm an ủi, một chốn trở về, khiến những u uẩn trong lòng cha được xoa dịu. Đó là cách diễn đạt giàu chất thơ nhưng gần gũi, biểu đạt sự hy sinh thầm lặng và khát khao được sẻ chia của người làm cha.

Sang khổ thơ tiếp theo, nhà thơ đối lập giữa “nỗi buồn” và “niềm vui”:

“Con là niềm vui của Cha

Dù nhỏ bằng hạt vừng

Ăn mãi không bao giờ hết”

Hình ảnh “hạt vừng” nhỏ bé tượng trưng cho niềm vui tuy giản đơn, bé nhỏ nhưng lại dai dẳng, ngọt ngào. Niềm vui mà con mang lại cho cha không ồn ào mà âm thầm lan tỏa, như vị ngọt không bao giờ vơi cạn. Qua đó, tác giả muốn khẳng định rằng: trong cuộc đời người cha, có con là một hạnh phúc không thể thay thế, dù chỉ là những khoảnh khắc bình dị nhất.

Khổ thơ cuối cùng mang đến một hình ảnh đầy ẩn dụ nhưng rất đắt giá:

“Con là sợi giây hạnh phúc

Mảnh hơn sợi tóc

Buộc cuộc đời Cha vào với Mẹ”

Người con không chỉ là kết tinh tình yêu, mà còn là sợi dây gắn kết hai cuộc đời, hai số phận – Cha và Mẹ – trong mối liên hệ sâu sắc của tình cảm gia đình. “Sợi giây hạnh phúc” tuy “mảnh hơn sợi tóc” nhưng lại có sức mạnh gắn bó, neo giữ một mái ấm. Đó là một hình ảnh vừa mong manh, vừa bền chặt, thể hiện cảm nhận tinh tế của Y Phương về tình yêu thương trong gia đình.

Về nghệ thuật, bài thơ chinh phục người đọc bởi ngôn ngữ giản dị, mộc mạc như lời tâm tình thủ thỉ giữa cha và con. Việc sử dụng các biện pháp so sánh sáng tạo (“to bằng trời”, “nhỏ bằng hạt vừng”, “mảnh hơn sợi tóc”) giúp truyền tải cảm xúc một cách gần gũi, sinh động và đầy xúc cảm. Cấu trúc lặp lại “Con là…” tạo nhịp điệu chậm rãi, nhẹ nhàng, làm nổi bật vai trò trung tâm của người con trong thế giới tinh thần của cha mẹ.

Tóm lại, “Con là…” không chỉ là bài thơ nói về con, mà còn là một lời tự sự xúc động của người cha về những giá trị lớn lao mà người con mang lại cho cuộc đời mình. Qua những hình ảnh đầy chất thơ, Y Phương đã làm nổi bật vẻ đẹp của tình cảm gia đình, đặc biệt là sự gắn bó sâu sắc giữa cha, mẹ và con cái. Bài thơ như một lời nhắc nhở mỗi người về vai trò thiêng liêng của tình thân – nơi mà chỉ một niềm vui nhỏ cũng đủ sưởi ấm cả cuộc đời.

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Phân tích cấu tứ của văn bản “Con là…” – Y Phương.

- Hệ thống ý:

+ Ngôn ngữ giản dị, đời thường nhưng giàu sức gợi:

. Sử dụng từ ngữ mộc mạc như “buồn”, “vui”, “sợi tóc” rất gần gũi, dễ hiểu.

. Gợi cảm xúc chân thật, tự nhiên trong tình cảm của người cha với con.

+ Hình ảnh so sánh giàu ý nghĩa:

. So sánh đối lập đầy tính nghệ thuật: “buồn… to bằng trời” – “vui… nhỏ bằng hạt vừng”.

. Gợi cảm nhận về sự lớn lao của tình yêu thương: nỗi buồn cũng sẽ qua, còn niềm vui thì nhỏ bé nhưng dai dẳng, không bao giờ cạn kiệt.

+ Hình ảnh tượng trưng sáng tạo:

. “Sợi giây hạnh phúc… buộc cuộc đời Cha vào với Mẹ”: biểu tượng tinh tế về sự gắn kết bền chặt của gia đình.

. Gợi tình cảm cha mẹ đậm sâu, có sự hiện diện của đứa con như trung tâm gắn bó.

+ Kết cấu lặp cấu trúc “Con là…” tạo nhịp điệu và điểm nhấn:

. Giúp nhấn mạnh vai trò đặc biệt của người con trong cảm xúc và cuộc sống của người cha.

. Tạo sự liền mạch và đồng thời truyền tải thông điệp một cách nhẹ nhàng mà sâu sắc.

=> Bằng nghệ thuật tối giản nhưng tinh tế, Y Phương đã thể hiện được vẻ đẹp của tình cảm gia đình – tình yêu thương, niềm hy vọng và sự gắn bó thiêng liêng giữa cha – mẹ – con.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ bài thơ để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về đặc sắc nghệ thuật của bài thơ.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề xã hội được gợi nhắc từ bài thơ.

Đoạn văn tham khảo

Bài thơ “Con là…” của Y Phương gây ấn tượng bởi nghệ thuật thể hiện tinh tế, giản dị mà sâu sắc. Ngôn ngữ trong bài thơ gần gũi, mộc mạc như lời trò chuyện thân mật giữa người cha với đứa con bé nhỏ, gợi cảm xúc chân thành, tự nhiên. Nhà thơ sử dụng các hình ảnh so sánh đầy sáng tạo và đối lập – “nỗi buồn to bằng trời” nhưng “cũng sẽ được lấp đầy”; “niềm vui nhỏ bằng hạt vừng” nhưng “ăn mãi không bao giờ hết” – để khắc họa rõ nét vai trò quan trọng và sức ảnh hưởng lớn lao của người con trong đời sống tình cảm của cha mẹ. Đặc biệt, hình ảnh “sợi giây hạnh phúc” tuy “mảnh hơn sợi tóc” nhưng lại có sức mạnh gắn kết bền chặt giữa cha và mẹ, thể hiện sự thiêng liêng của mái ấm gia đình. Kết cấu lặp đi lặp lại cụm từ “Con là…” không chỉ tạo nhịp điệu uyển chuyển mà còn nhấn mạnh vai trò trung tâm của người con trong thế giới tình cảm của người cha. Bằng nghệ thuật tối giản mà tinh tế, bài thơ đã truyền tải một cách sâu sắc thông điệp về tình cảm gia đình đậm đà, gắn bó và đầy yêu thương.