I. Đọc hiểu (4,0 điểm)

Đọc văn bản sau và thực hiện các yêu cầu bên dưới:

Chốn quê

Năm nay cày cấy vẫn chân thua,

Chiêm mất đằng chiêm, mùa mất mùa.

Phần thuế quan Tây, phần trả nợ,

Nửa công đứa ở, nửa thuê bò.

Sớm trưa dưa muối cho qua bữa,

Chợ búa trầu chè chẳng dám mua.

Tằn tiện thế mà không khá nhỉ?

Nhờ trời rồi cũng mấy gian kho.

(Thơ Nôm Đường luật, NXB Giáo dục, 1997)

(0,5 điểm) Xác định thể thơ của văn bản.

* Yêu cầu về hình thức, kĩ năng: Đảm bảo đoạn văn nghị luận có bố cục mạch lạc, sử dụng linh hoạt các kiểu câu và có sự liên kết chặt chẽ giữa các câu, các ý trong đoạn văn. Có cách diễn đạt trong sáng độc đáo, thể hiện những suy nghĩ, kiến giải mới mẻ về vấn đề nghị luận.

Yêu cầu về kiến thức: 

Học sinh có thể triển khai theo nhiều cách, nhưng cần giới thiệu được vấn đề cần bàn luận, nêu rõ lí do và quan điểm của bản thân, hệ thống luận điểm chặt chẽ, lập luận thuyết phục, sử dụng dẫn chứng thuyết phục.

Sau đây là một hướng gợi ý: 

- Bài thơ gây ấn tượng bởi hình ảnh chân thực về cuộc sống lam lũ, cơ cực của người nông dân.

- Cảnh đồng áng thất bát được thể hiện rõ qua câu: “Chiêm mất đằng chiêm, mùa mất mùa”.

- Tình cảnh bấp bênh: làm không đủ ăn, phải vay nợ, trả thuế, thuê người và bò để canh tác.

- Cảnh sống thiếu thốn hiện lên rõ nét qua những hình ảnh: “dưa muối qua bữa”, “trầu chè chẳng dám mua”.

- Tác giả thể hiện nỗi xót xa, chua chát qua câu hỏi đầy ám ảnh: “Tằn tiện thế mà không khá nhỉ?”.

- Câu kết cho thấy nghịch lý: dù nghèo khó nhưng vẫn phải “nhờ trời mấy gian kho”, có thể là mỉa mai sự bất lực.

- Ấn tượng chung: bài thơ giản dị mà sâu sắc, mang đậm giá trị hiện thực và nhân đạo, thể hiện sự đồng cảm với người nông dân nghèo.

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

-Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài. 

b. Xác định đúng vấn đề cần nghị luận

Ý nghĩa của sự đồng cảm, sẻ chia.

c Triển khai vấn đề nghị luận

- Chia vấn đề nghị luận thành các luận điểm, luận cứ phù hợp, có sức thuyết phục; sử dụng tốt các thao tác lập luận; biết kết hợp giữa nêu lí lẽ và đưa dẫn chứng.

- HS có thể triển khai theo những cách khác nhau, nhưng cần đảm bảo các ý cơ bản sau:

1. Mở bài

- Giới thiệu vấn đề: trong xã hội hiện đại với nhịp sống hối hả, con người càng cần đến những giá trị tinh thần để gắn kết với nhau.

- Dẫn vào vấn đề nghị luận: sự đồng cảm, chia sẻ là một trong những giá trị nhân văn sâu sắc, mang ý nghĩa quan trọng trong đời sống cá nhân và cộng đồng.

2. Thân bài

- Giải thích khái niệm

+ Đồng cảm là khả năng cảm nhận, thấu hiểu được cảm xúc, nỗi đau hay niềm vui của người khác như chính mình trải qua.

+ Chia sẻ là hành động trao đi sự giúp đỡ, lời động viên, hoặc cùng nhau vượt qua khó khăn.

+ Hai khái niệm này có mối quan hệ gắn bó: từ đồng cảm mới có chia sẻ, và từ chia sẻ mới tạo nên sự gắn kết, yêu thương.

- Ý nghĩa của sự đồng cảm, chia sẻ

+ Giúp con người xích lại gần nhau hơn, xây dựng mối quan hệ tốt đẹp trong gia đình, bạn bè, cộng đồng.

+ Là nguồn động viên tinh thần quý giá giúp những người gặp khó khăn vượt qua nghịch cảnh.

+ Góp phần xây dựng xã hội nhân ái, văn minh, đề cao giá trị tình người trong cuộc sống hiện đại.

+ Đồng cảm và chia sẻ còn giúp người cho đi cảm thấy hạnh phúc, sống có ý nghĩa, nuôi dưỡng tâm hồn.

+ Là nền tảng để giải quyết các mâu thuẫn, giảm bạo lực, gia tăng sự thấu hiểu và đoàn kết.

- Biểu hiện của sự đồng cảm, chia sẻ trong xã hội hiện nay

+ Các hoạt động thiện nguyện, cứu trợ thiên tai, giúp đỡ người khuyết tật, trẻ em nghèo, bệnh nhân…

+ Những hành động nhỏ trong đời sống như lắng nghe bạn bè, an ủi người thân, giúp đỡ người gặp khó khăn.

+ Chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm trong học tập và công việc.

+ Trong đại dịch, sự đồng cảm giúp con người gắn bó, hỗ trợ lẫn nhau vượt qua khủng hoảng.

- Phản đề

+ Trong cuộc sống hiện nay vẫn tồn tại sự vô cảm, ích kỷ, thiếu sẻ chia, nhất là trong xã hội đô thị, công nghệ.

+ Cần lên án, phê phán thái độ thờ ơ, dửng dưng trước nỗi đau của người khác, vì đó là nguyên nhân gây rạn nứt các mối quan hệ xã hội.

- Bài học nhận thức và hành động

Mỗi người cần rèn luyện lòng trắc ẩn, học cách lắng nghe và đặt mình vào vị trí người khác.

+ Biết mở lòng, hành động thiết thực để giúp đỡ, sẻ chia với những người xung quanh bằng cả tấm lòng chân thành.

+ Đồng cảm và chia sẻ không cần điều to tát, mà đôi khi chỉ là một cái nắm tay, một câu hỏi han, một ánh mắt cảm thông.

3. Kết bài

- Khẳng định lại: đồng cảm và chia sẻ là sợi dây gắn kết con người, là biểu hiện cao đẹp của đạo đức và tình người.

- Mỗi người hãy sống chan hòa, biết yêu thương và chia sẻ để cùng nhau tạo nên một xã hội nhân văn, tốt đẹp hơn.

d. Chính tả, ngữ pháp

Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt

e. Sáng tạo

- Bài viết có luận điểm rõ ràng, lập luận thuyết phục, diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.           

-Chữ viết sạch đẹp, rõ ràng, văn phong lưu loát; không mắc lỗi chính tả, lỗi dùng từ, đặt câu.