Văn bản ngữ liệu

BA ĐỒNG MỘT MỚ MỘNG MƠ

Khi bước qua cái cửa xiêu của căn nhà xiêu, khi mắt chị còn chưa quen với cái không gian tối tăm bên trong nhà, cái mà chị nhìn rõ nhất là ánh mắt sáng quắc của thằng bé. Nó nằm cong queo trên giường, héo như một đứa trẻ lên năm. Xương nó nhô ra mẩu nào cũng bén ngót. Miệng liên tục đớp không khí, nước dãi ri rỉ chảy ra bên khóe môi sần sùi, thằng bé nối một sợi nhìn bền dai vào chị, hút chị đến ngồi với nó. Và từ đó, nó không buông tay chị ra nữa. Cứ níu lấy, cứ ghì chặt, mắt ầng ậc nước, cổ họng phát ra những âm thanh gru gru vô nghĩa… thằng bé tỏ ra quyến luyến không rời.

Bà mẹ xoắn quần ống cao ống thấp, chân rơi ra những mảng bùn khô, nói thằng nhỏ đã hai mươi mấy tuổi rồi, bà không nhớ rõ vì có nghĩa gì đâu, nó bao nhiêu tuổi thì mãi mãi như đứa trẻ như vầy thôi. Chị bỗng có cảm giác cách nắm tay này, cách nhìn da diết này là của một chàng trai. Máu mơ mộng trỗi dậy.

Nên chị nán thêm chút nữa trong khi những tình nguyện viên khác trong nhóm công tác xã hội đã lên xe ngồi chờ. Chị muốn biết thằng bé sẽ nói gì với chị. Cái sự chị sắp đi khiến nó kích động dữ dội, cơ thể co giật, mặt méo xệch, miệng há to và nước dãi chảy ra ròng ròng. Nó đang cố nói. Chị cố đợi một âm thanh khác với những tiếng gru gru tuyệt vọng. Chị ghé tai vào gần, rồi gần hơn nữa, đến nỗi tai chị gần như chạm môi nó.

Và nó nói bật thành tiếng. Bằng tất cả tinh lực.

Chị ra xe, quệt nước mắt chị gượng đùa, trời đất, tưởng đâu nó mê mình. Đùa, vì chị không mơ mộng đến vậy, chị mong nó nói “Ở chơi!”, nhưng suốt buổi ngồi với thằng bé, thấy nó nhìn mình khi dịu dàng khi rát bỏng, làm những cử chỉ khi trìu mến khi riết róng, chị không bao giờ tưởng tượng là nó nói “TIỀN!”.

Có người nghe chuyện nói đáng đời, ai biểu lãng mạn chi.

Nhớ hồi mới lấy chồng, chị mua tặng mẹ chồng ở quê cái nồi cơm điện. Mẹ đem cất vì “nấu cái này không có cơm cháy với nước cơm cho tụi nhỏ chan…”. Tặng mẹ mấy bộ đồ bà cũng khổ sở phân trần, “màu sáng quá má ra vườn sợ dính mủ chuối…”. Chị mua truyện tranh đem về cho bầy em, tụi nó háo hức cầm lên rồi hỏi bằng giọng háo hức hơn nữa, “chị hai có mua bánh mì không?”. Cứ trớt quớt vậy. Mỗi lần nhìn bình hoa vải chị mang về mẹ lấy túi ni lông bọc lại cho khỏi bụi, cho nó đỡ chói lên đơn độc giữa căn nhà vách lá, chị có chút mắc cỡ. Giờ thì chị chỉ mua đường, nước mắm… và chắc chắn chúng được hồ hởi đón nhận. Đôi lần chị thấy hơi cay đắng, đời người sao chỉ quẩn quanh với những thứ tầm thường bột ngọt, xà bông…

Trước hôm mẹ chồng qua đời, bà viết cái thư. Chị vừa đọc vừa khóc. Thư chỉ dặn chuyện tiền nong, đất đai. Lời cuối cùng, như chị vẫn thường quen đọc ở đâu đó, rằng “mẹ để lại muôn vàn tình yêu thương cho các con”, thì mẹ chồng chị viết “bỏ lỗi cho má, vì má mót được có nhiêu đó, chia cho tụi con hơi khó…”. Chị biết là mẹ thương con theo kiểu của mẹ, biết đâu còn nhiều hơn những bà mẹ kia, nhưng vẫn hơi bẽ bàng.

Biết là đời giờ ô trọc, nhưng chị thích mua vé đi tàu mơ mộng, không hay giờ tàu đó cũng chở vịt, gà… mất rồi. Lảo đảo xuống tàu mới biết tại mình hay tưởng mà ra nông nỗi. Có lần chồng chị dúi tiền vào túi kêu vợ đi mua kem dưỡng da tay. Chị sướng suốt buổi chiều, miệng tủm tỉm cười bâng quơ không đừng được. Sau đó anh còn khiến chị ràn rụa nước mắt khi bảo “nhìn cái tay nhăn nheo đi nhào trộn thức ăn là thấy hết ham, thấy mất ngon rồi…”.

Chị ngồi ngắm mãi bàn tay, nghĩ, người ta nói yêu nó một câu thì có mất gì đâu. “Tôi xin người cứ gian dối, cho tôi tưởng người cũng yêu tôi…”, câu hát đã có thời chị ghét, sao giờ thấy đúng ý mình.

(Truyện ngắn Ba đồng một mớ mộng mơ, Nguyễn Ngọc Tư dẫn theo https://isach.info/)

 * Chú thích: Nguyễn Ngọc Tư sinh năm 1976, quê ở Cà Mau, là nữ nhà văn trẻ của Hội Nhà văn Việt Nam. Nguyễn Ngọc Tư sáng tác thành công ở nhiều thể loại: truyện ngắn, tản văn, tiểu thuyết,... Tác giả hướng ngòi bút về những thân phận, nỗi đau, sự bối rối thường trực của con người trước những biến cố của cuộc đời. Văn của Nguyễn Ngọc Tư trong sáng, mộc mạc, thể hiện tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, giàu yêu thương.

Xác định dấu hiệu nhận biết ngôi kể của truyện ngắn trên.

Những từ ngữ, hình ảnh miêu tả đôi mắt “thằng bé”: ánh mắt sáng quắc, mắt ầng ậc nước.

- Biện pháp tu từ liệt kê: đường, nước mắm, bột ngọt, xà bông.

- Hiệu quả nghệ thuật:

+ Tăng tính cụ thể, sinh động, hấp dẫn cho lời văn.

+ Nhấn mạnh nỗi niềm cay đắng của chị - một con người luôn ý thức được giá trị, sự cần thiết của đời sống tinh thần nhưng đành phải chiều theo người thân, chỉ còn biết đến cuộc sống vật chất nghèo nàn, tầm thường.

+ Thể hiện nỗi chua xót, trăn trở của nhà văn khi nhu cầu đời sống tinh thần của con người bị cản trở bởi sự nghèo đói.

- Nội dung chi tiết: diễn tả nhận thức của “chị” về hiện thực cuộc sống tầm thường và niềm hi vọng về một cuộc sống có chút lãng mạn, mộng mơ dù niềm hi vọng ấy rất mong manh.

- Suy nghĩ:

+ Đây là một chi tiết quan trọng giúp cốt truyện phát triển, khắc họa rõ nét chiều sâu tâm lí nhân vật “chị” và chủ đề của tác phẩm.

+ Chi tiết cho thấy sự sáng tạo của nhà văn trong việc khám phá chân lí đời sống: Dù đời thực khắc nghiệt nhưng những khoảnh khắc lãng mạn, niềm hi vọng nhỏ nhoi sẽ đem đến niềm vui, niềm hạnh phúc cho con người.

+ Chi tiết góp phần thể hiện chiều sâu tư tưởng của tác phẩm: Con người cần biết trân trọng những giá trị tinh thần đẹp đẽ, đừng để nó bị lấn át bởi nhu cầu vật chất tầm thường.

- Chủ đề của truyện ngắn: Hiện thực về một cuộc sống thường ngày đầy khó khăn và những sự mơ mộng, lãng mạn luôn nhen nhóm trong tâm hồn con người; thức tỉnh con người nếu luôn đề cao vật chất hơn tinh thần rất dễ dẫn đến lối sống thực dụng.

- Chia sẻ góc nhìn của bản thân: Xã hội phát triển đã dẫn đến một bộ phận người sống thực dụng hơn. Đây là cách sống quá coi trọng giá trị vật chất, luôn chạy theo những nhu cầu trước mắt, đề cao lợi ích bản thân lên trên tất cả mà quên đi những giá trị tinh thần. Sống thực dụng dẫn đến những tác hại nghiêm trọng. Con người cần đấu tranh với bản thân để loại trừ lối sống thực dụng. Mỗi người cần cân bằng, nâng cao cả đời sống vật chất và đời sống tinh thần để cuộc sống luôn tốt đẹp và có ý nghĩa hơn.

Đồng cảm, vì chị cũng như bao người phụ nữ khác, mong mỏi tình yêu thương chân thành nhưng nhiều khi bị thực tế làm đau; nhân vật gợi cho ta sự xót xa và trân trọng.

Cuộc đời nhiều khi phũ phàng, thực dụng, thiếu vắng sự lãng mạn, nhưng con người vẫn luôn khao khát yêu thương, khao khát những tình cảm dịu dàng, chân thành.

Tác giả tạo ra những tình huống bất ngờ, trớ trêu (như việc thằng bé bật tiếng “tiền”, lá thư cuối cùng của mẹ chồng chỉ nhắc chuyện đất đai...) để bộc lộ mâu thuẫn giữa mơ mộng và hiện thực, qua đó khắc họa tâm trạng nhân vật.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: cảm nhận về nhân vật “chị”.

c. Hệ thống ý

- Cảm nhận về nhân vật:

+ Chị có gia cảnh nghèo nhưng sống giàu tình cảm, luôn chia sẻ, giúp đỡ và quan tâm đến mọi người.

+ Chị có một tâm hồn mơ mộng, lãng mạn, tinh tế nhưng phải sống trong môi trường có nhiều người thích thực tế, đề cao vật chất.

+ Chị luôn hi vọng có một đời sống tinh thần phong phú, giàu ý nghĩa.

- Nghệ thuật xây dựng nhân vật: cốt truyện giản đơn, là sự xâu chuỗi của những mẩu chuyện nhỏ nhặt, đời thường; điểm nhìn của người kể chuyện kết hợp với điểm nhìn của nhân vật chính; giọng văn nhẹ nhàng, sâu lắng pha chút hài hước; nhân vật không có tên cụ thể, hiện lên qua hành động và tâm lí, có nét tương phản với các nhân vật còn lại…

- Đánh giá chung: Qua nhân vật, nhà văn gián tiếp thể hiện quan điểm nhân sinh sâu sắc đồng thời gửi gắm những thông điệp về sống đẹp.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Trong truyện ngắn Ba đồng một mớ mộng mơ của Nguyễn Ngọc Tư, nhân vật “chị” hiện lên với một tâm hồn vừa mong manh vừa giàu yêu thương. Dù sống trong cảnh nghèo khó, chị vẫn luôn giàu tình cảm, biết quan tâm, sẻ chia với những số phận bất hạnh, như cách chị nán lại bên thằng bé tật nguyền để lắng nghe tiếng nói của nó. Điều đặc biệt ở nhân vật này là một tâm hồn mơ mộng, lãng mạn, khao khát được yêu thương trong một thực tại phũ phàng, khi xung quanh chị người ta chỉ quan tâm đến cơm áo, tiền bạc. Chị từng mong mẹ chồng đón nhận những món quà tinh thần, mong một lời dịu dàng từ chồng, nhưng đổi lại chỉ là sự thờ ơ, trần trụi, thực dụng. Chính sự đối lập ấy làm nổi bật khát vọng sống tinh thần trong trẻo nơi chị – một người phụ nữ giàu lòng nhân hậu và khao khát hạnh phúc giản dị. Nghệ thuật xây dựng nhân vật của Nguyễn Ngọc Tư rất tinh tế: cốt truyện giản dị, giọng văn nhẹ nhàng, pha chút chua chát mà thấm thía. Nhân vật “chị” vì thế trở thành biểu tượng cho những con người vẫn nuôi dưỡng mộng mơ, để rồi từ đó nhà văn gửi gắm thông điệp: giữa đời sống đầy toan tính, mỗi người hãy biết trân trọng và trao nhau tình cảm chân thành.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: Trong quá trình học tập thì tự học là con đường ngắn nhất để dẫn đến thành công.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài:

- Giới thiệu vấn đề nghị luận.

- Trích dẫn ý kiến..

* Thân bài

- Giải thích:

+ Tự học là quá trình bản thân chủ động tích lũy tri thức, không ỷ lại phụ thuộc vào các yếu tố tác động bên ngoài.

+ Thành công là những thành quả mà con người đạt được sau những nỗ lực phấn đấu của mình.

à Câu nói khẳng định vai trò của việc tự học trên bước đường thành công của mỗi người.

- Những lí lẽ, bằng chứng thể hiện sự tán thành là đúng đắn:

+ Tự học giúp ta nhớ lâu và vận dụng những kiến thức đã học một cách hữu ích hơn trong cuộc sống.

+ Tự học còn giúp con người trở nên năng động, sáng tạo, không ỷ lại, không phụ thuộc vào người khác.

+ Người biết tự học là người có ý thức cao, chủ động trong cuộc sống của chính mình, những người này sẽ đi nhanh đến thành công hơn...

(Dẫn chứng về những người ham học, có tinh thần tự học và thành công)

- Phê phán một số người không có tinh thần tự học.

- Bài học nhận thức - hành động:

+ Nhận thức được vai trò quan trọng của tự học, mỗi chúng ta cần nêu cao tinh thần tự học trong suốt cuộc đời

+ Xây dựng phương pháp tự học phù hợp: Từ việc học kiến thức trên lớp học, trong sách vở… tự tìm tòi, khám phá, mở rộng để khắc sâu kiến thức

+ Không chỉ học lý thuyết mà còn cần kết hợp với thực hành và rèn luyện.

* Kết bài

- Biết vận dụng kiến thức tự học vào cuộc sống

- Đánh giá, khẳng định tính đúng đắn của vấn đề.

- Liên hệ.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Trong hành trình học tập, mỗi người đều lựa chọn cho mình một cách đi riêng để tiến đến tri thức. Có ý kiến cho rằng: “Trong quá trình học tập thì tự học là con đường ngắn nhất để dẫn đến thành công”. Đây là một nhận định đúng đắn và sâu sắc, bởi tự học không chỉ giúp con người mở mang kiến thức mà còn rèn luyện bản lĩnh, ý chí và khả năng sáng tạo.

Tự học là quá trình con người chủ động tiếp nhận, tìm tòi, lĩnh hội tri thức, không phụ thuộc hoàn toàn vào sự chỉ dạy của thầy cô hay người khác. Nếu thầy cô được ví như ngọn hải đăng soi đường thì tự học chính là đôi cánh để ta tự bay đến những miền tri thức rộng lớn. Học tập chỉ dựa vào sự chỉ bảo sẵn có sẽ khiến con người trở nên thụ động, phụ thuộc, khó phát huy được khả năng tư duy độc lập. Ngược lại, tự học giúp mỗi cá nhân hình thành thói quen tìm hiểu, khám phá, biến tri thức của nhân loại thành của riêng mình.

Tự học chính là con đường ngắn nhất đi đến thành công, bởi nó giúp ta làm chủ bản thân trong quá trình tiếp nhận tri thức. Một học sinh có thói quen tự học sẽ biết chủ động đọc trước bài, ghi nhớ kiến thức, tự luyện tập và tìm tòi mở rộng. Nhờ vậy, khi đến lớp, các em không chỉ tiếp thu bài giảng nhanh hơn mà còn có thể đặt ra câu hỏi, tranh luận để khắc sâu kiến thức. Người có năng lực tự học cũng dễ dàng thích nghi với hoàn cảnh mới, biết cách xử lí thông tin và mở rộng hiểu biết mà không cần ai kèm cặp. Chính năng lực ấy trở thành hành trang quý giá khi bước vào đời.

Thực tế đã chứng minh, nhiều tấm gương thành công đều có điểm chung là tinh thần tự học kiên trì. Bác Hồ của chúng ta đã từng vừa lao động vừa tự học ngoại ngữ, nhờ vậy mà Người có thể nói, viết thành thạo nhiều thứ tiếng để truyền bá cách mạng. Nhà bác học Ê-đi-xơn, với hàng nghìn phát minh vĩ đại, cũng tự mày mò nghiên cứu, thí nghiệm không biết bao lần thất bại mới tìm ra thành công. Trong cuộc sống hôm nay, khi khoa học và công nghệ thay đổi từng ngày, người biết tự học sẽ luôn chủ động cập nhật tri thức, không bị bỏ lại phía sau.

Tuy nhiên, tự học không có nghĩa là học trong cô lập hay phủ nhận vai trò của thầy cô, bạn bè. Ngược lại, tự học hiệu quả khi biết kết hợp với học tập ở trường lớp, biết tham khảo, trao đổi và tiếp thu kinh nghiệm từ người khác. Chỉ khi đó, việc học mới trở nên toàn diện và bền vững.

Tự học chính là chiếc chìa khóa vàng mở ra cánh cửa tri thức và dẫn lối mỗi người đến với thành công. Khi biết tự học, ta không chỉ tích lũy được kiến thức mà còn rèn luyện tính kiên nhẫn, sự sáng tạo và khả năng làm chủ cuộc sống. Con đường học vấn rộng lớn và dài lâu, nhưng với tinh thần tự học, ta sẽ bước đi vững vàng và tự tin để chạm tới những ước mơ của mình.