Văn bản ngữ liệu

CHIẾC LƯỢC NGÀ

Đến lúc chia tay, mang ba lô lên vai, sau khi bắt tay hết mọi người, anh Sáu mới đưa mắt nhìn con, thấy nó đứng trong góc nhà.

Chắc anh cũng muốn ôm con, hôn con, nhưng hình như cũng lại sợ nó giẫy lên lại bỏ chạy, nên anh chỉ đứng nhìn nó. Anh nhìn với đôi mắt trìu mền lẫn buồn rầu. Tôi thấy đôi mắt mênh mông của con bé bỗng xôn xao.

- Thôi! Ba đi nghe con!-Anh Sáu khe khẽ nói.

Chúng tôi, mọi người – kể cả anh, đều tưởng con bé sẽ đứng yên đó thôi. Nhưng thật lạ lùng, đến lúc ấy, tình cha con bỗng như nổi dậy trong người nó, trong lúc không ai ngờ đến thì nó bỗng kêu thét lên:

- Ba…a…a...ba!

Tiếng kêu của nó như tiếng xé, xé sự im lặng và xé cả ruột gan mọi người, nghe thật xót xa. Đó là tiếng “ba” mà nó cố đè nén trong bao nhiêu năm nay, tiếng“ba” như vỡ tung ra từ đáy lòng nó, nó vừa kêu vừa chạy xô tới, nhanh như một con sóc, nó chạy thót lên và dang hai tay ôm chặt lấy cổ ba nó. Tôi thấy làn tóc tơ sau ót nó như dựng đứng lên.

Nó vừa ôm chặt lấy cổ ba nó vừa nói trong tiếng khóc:

- Ba! Không cho ba đi nữa! Ba ở nhà với con!

Ba nó bế nó lên. Nó hôn ba nó cùng khắp. Nó hôn tóc, hôn cổ, hôn vai và hôn cả vết thẹo dài bên má của ba nó nữa.

(Trích Chiếc lược ngà, Nguyễn Quang Sáng)

*Chú thích: “Con bé”: Nhân vật bé Thu, “Ba nó”- Nhân vật ông Sáu                        

Văn bản trên thuộc thể loại văn học nào?

Phương thức biểu đạt: tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm

Ông Sáu vừa khao khát được gần gũi con, vừa lo sợ con bé lại từ chối tình cảm của mình, vì thế chỉ đứng nhìn con trong lặng lẽ, đôi mắt chan chứa tình thương xen lẫn nỗi buồn.

Tiếng gọi “Ba” vỡ òa, hành động chạy ào đến ôm chặt cha là sự bùng nổ của tình yêu thương bị dồn nén lâu ngày. Nó cho thấy tình cha con là bản năng tự nhiên, thiêng liêng, không gì có thể ngăn cách.

Vì đó là tiếng gọi đầu tiên sau bao năm kìm nén, bật ra vào khoảnh khắc chia ly, vừa nghẹn ngào vừa xé lòng, làm nổi bật tình cảm cha con mãnh liệt nhưng đầy éo le.

Thể hiện tình yêu thương mãnh liệt, sự khao khát bù đắp tình cảm dành cho cha trong quãng thời gian xa cách. Đó cũng là biểu hiện của sự gắn bó ruột thịt không gì chia cắt nổi.

Nhà văn miêu tả tâm lí tinh tế, chân thực qua hành động bất ngờ, ngôn ngữ giàu cảm xúc, chi tiết chọn lọc (tiếng kêu, cái ôm, nụ hôn). Điều này làm nổi bật sự bùng nổ tình cảm của nhân vật.

Tình cha con vô cùng thiêng liêng, mãnh liệt, song cũng chịu nhiều mất mát, éo le do hoàn cảnh chiến tranh gây ra. Đoạn trích vừa gợi xót xa vừa khẳng định sức mạnh bất diệt của tình thân.

Đây là chi tiết nghệ thuật đắt giá:

- Thể hiện hành động dồn dập, hối hả, cuống quýt

- Biểu hiện tình yêu thương mãnh liệt xen nỗi ân hận, chân thành

- Tiếng gọi “ Ba...a...a...ba!” của bé Thu là tiếng gọi thiêng liêng của tình phụ tử chất chứa những yêu thương của Thu bị dồn nén bỗng vỡ òa thành hành động dồn dập, hối hả, cuống quýt.

- Tiếng gọi yêu thương ấy khiến những người chứng kiến cảnh chia tay xúc động, người kể chuyện và bạn đọc không khỏi xót xa bởi đó là tiếng gọi đầu tiên cũng là duy nhất trong đời bé Thu được nói với ba.

- Qua tiếng gọi yêu thương mà đầy xót xa ấy ta phần nào thấy được bi kịch, nỗi đau thương chiến tranh gây ra cho người Việt Nam...

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: cảm nhận về tình cảm cha con.

c. Hệ thống ý

- Tình cảm của người cha (ông Sáu):

+ Yêu thương con sâu nặng, khao khát được ôm con nhưng lo sợ con lại từ chối.

+ Đôi mắt chứa chan tình thương, đau buồn, day dứt khi chia xa.

- Tình cảm của người con (bé Thu):

+ Ban đầu lạnh nhạt, xa lánh.

+ Trong giây phút chia tay, tiếng “Ba!” bật ra như sự bùng nổ tình cảm bị dồn nén.

+ Hành động ôm chặt, hôn cha liên tục → tình cảm cha con thiêng liêng, mãnh liệt, không thể kìm nén.

- Ý nghĩa:

+ Tình cha con là bản năng tự nhiên, bất diệt.

+ Chiến tranh tàn khốc gây nhiều mất mát nhưng không thể hủy diệt tình cảm ruột thịt.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Trong truyện ngắn Chiếc lược ngà của Nguyễn Quang Sáng, đoạn trích về giây phút chia tay giữa ông Sáu và bé Thu đã khắc họa một tình cảm cha con vô cùng sâu nặng, cảm động. Ông Sáu là người cha yêu thương con hết mực. Trước khi ra đi, ông khao khát được ôm con vào lòng, nhưng lại sợ con từ chối nên chỉ đứng lặng nhìn với đôi mắt trìu mến, buồn rầu. Còn bé Thu, sau bao ngày xa cách và ngờ vực, đến giây phút cha rời xa thì tình cảm bị dồn nén bấy lâu bỗng bật tung. Tiếng kêu “Ba!” xé toạc không gian im lặng, xé cả ruột gan mọi người, chứa đựng bao thương nhớ và khao khát. Hành động em chạy đến, ôm chặt cổ cha, hôn cha không ngừng từ tóc, cổ, vai đến cả vết sẹo dài trên má đã làm sáng ngời tình cha con mãnh liệt, thiêng liêng. Qua đó, ta cảm nhận được: tình phụ tử là bản năng tự nhiên, không gì có thể phủ nhận, cũng không gì có thể hủy diệt, kể cả chiến tranh khốc liệt. Đoạn trích để lại trong lòng người đọc nhiều xúc động và nhắc nhở mỗi chúng ta hãy biết trân trọng, yêu thương cha mẹ, gia đình khi còn có thể.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn tự sự

- Học sinh biết tạo lập một bài văn tự sự đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề tự sự: một người có tấm lòng nhân hậu.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Giới thiệu truyền thống đấu tranh hào hùng của dân tộc Việt Nam trong suốt chiều dài lịch sử.

- Dẫn dắt đến nhân vật lịch sử em muốn kể: (ví dụ: Trần Hưng Đạo, Hai Bà Trưng, Quang Trung – Nguyễn Huệ, Võ Thị Sáu…).

- Nêu cảm xúc chung: lòng kính phục, tự hào và biết ơn.

* Thân bài

- Giới thiệu khái quát về nhân vật

+ Tên, thời đại sống.

+ Vai trò, vị trí của nhân vật trong sự nghiệp dựng và giữ nước.

- Kể lại sự việc có thật gắn với nhân vật

+ Trình bày diễn biến chính của sự kiện (theo trình tự thời gian).

+ Khắc họa phẩm chất anh hùng: dũng cảm, mưu trí, kiên cường, yêu nước thương dân…

- Cảm nghĩ về nhân vật, sự kiện

+ Thể hiện niềm tự hào dân tộc.

+ Rút ra bài học: noi gương tinh thần yêu nước, ý chí kiên cường của các bậc anh hùng trong học tập, rèn luyện, và xây dựng đất nước hôm nay.

* Kết bài

- Khẳng định ý nghĩa của nhân vật anh hùng trong lịch sử dân tộc.

- Bày tỏ tình cảm cá nhân: sự ngưỡng mộ, lòng biết ơn sâu nặng.

- Liên hệ: Thế hệ trẻ hôm nay cần sống xứng đáng, góp phần bảo vệ và phát triển Tổ quốc.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Dân tộc Việt Nam ta trải qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước, đã viết nên những trang sử chói lọi về ý chí bất khuất và tinh thần quật cường. Trên hành trình ấy, có biết bao anh hùng đã để lại trong lòng hậu thế niềm tự hào sâu sắc. Trong số đó, vị tướng Trần Hưng Đạo – bậc anh hùng kiệt xuất của thế kỉ XIII – luôn là nhân vật lịch sử mà em kính phục, yêu mến nhất.

Trần Hưng Đạo, tên thật là Trần Quốc Tuấn, sinh ra trong thời kì đất nước phải đối mặt với hiểm họa xâm lăng từ đế chế Nguyên – Mông hùng mạnh nhất thế giới lúc bấy giờ. Ông không chỉ là một nhà quân sự tài ba mà còn là tấm gương sáng về lòng yêu nước, đặt lợi ích dân tộc lên trên thù riêng. Sự nghiệp của ông gắn liền với ba lần kháng chiến chống quân Nguyên – Mông, trong đó chiến thắng Bạch Đằng năm 1288 đã đi vào lịch sử như một bản anh hùng ca bất diệt.

Trận Bạch Đằng diễn ra trong bối cảnh quân Nguyên – Mông huy động hàng chục vạn quân cùng hàng nghìn chiến thuyền tiến vào nước ta với tham vọng thôn tính Đại Việt. Trước tình hình ấy, Trần Hưng Đạo đã chọn chiến lược “vườn không nhà trống”, rút lui có chủ đích để làm cho quân giặc mệt mỏi, rệu rã. Khi thời cơ chín muồi, ông cho cắm cọc ngầm dưới lòng sông Bạch Đằng, rồi nhử đoàn thuyền giặc tiến vào. Đúng lúc thủy triều rút, hàng loạt chiến thuyền nặng nề của giặc sa lầy, trở thành mục tiêu cho quân ta đồng loạt tấn công. Kết quả, gần như toàn bộ đạo thủy quân giặc bị tiêu diệt, tướng giặc Ô Mã Nhi phải trốn chạy trong nhục nhã. Chiến thắng ấy không chỉ bảo vệ nền độc lập dân tộc mà còn làm rung chuyển cả thế giới đương thời.

Hình ảnh Trần Hưng Đạo hiện lên vừa là một nhà quân sự thiên tài, vừa là người con hết lòng vì non sông. Ông không màng đến thù riêng với triều đình, dốc toàn tâm toàn lực cho vận mệnh đất nước. Lời dặn của ông trước khi mất: “Nếu giặc đến, toàn dân phải cùng nhau đánh, chớ nên vì bại mà chịu hàng” đã trở thành lời thề bất diệt, tiếp thêm sức mạnh cho bao thế hệ.

Kể lại sự kiện lịch sử gắn với Trần Hưng Đạo, em càng thêm tự hào về truyền thống dân tộc. Tinh thần yêu nước, trí tuệ và bản lĩnh của ông là ngọn lửa soi sáng cho thế hệ trẻ hôm nay. Trong thời bình, chúng em không phải cầm gươm ra trận, nhưng có thể tiếp nối tinh thần của ông bằng cách học tập thật tốt, sống có trách nhiệm, góp phần xây dựng Tổ quốc giàu mạnh, văn minh.

Trần Hưng Đạo là một trong những vị anh hùng vĩ đại nhất của dân tộc Việt Nam. Cuộc đời và sự nghiệp của ông mãi là tấm gương sáng ngời về lòng yêu nước, trí tuệ, ý chí kiên cường. Mỗi lần nhớ đến chiến thắng Bạch Đằng và hình ảnh người anh hùng dân tộc, em lại thấy dâng trào niềm tự hào và thôi thúc bản thân phải sống xứng đáng với cha ông.