Văn bản ngữ liệu

TỤC NGỮ VỀ LAO ĐỘNG VÀ SẢN XUẤT

1. Con trâu là đầu cơ nghiệp.

2. Đừng giống buồm trong bão giông.

3. Đào nương không sợ uổng công, đắp phai chớ sợ phí sức.

4. Nhất canh trì, nhì canh viên, tam canh điền.

5. Mạ già ruộng ngấu không thua bạn điền.

6. Năm trước được cau, năm sau được lúa.

7. Trăng mờ tốt lúa nỏ, trăng tỏ tốt lúa sâu.

8. Làm ruộng ăn cơm nằm, chăm tằm ăn cơm đứng.

(Nguồn sưu tầm)

Các câu tục ngữ trên đều nói đến lĩnh vực nào của đời sống?

Nhấn mạnh vai trò quan trọng của con trâu trong sản xuất nông nghiệp, coi đó là tư liệu sản xuất hàng đầu để làm giàu.

- Biện pháp so sánh ẩn dụ (người trong cuộc sống ví như cánh buồm trong bão giông). - Tác dụng: khuyên con người phải vững vàng, kiên định, không chao đảo trước khó khăn.

- Biện pháp so sánh ẩn dụ (người trong cuộc sống ví như cánh buồm trong bão giông). - Tác dụng: khuyên con người phải vững vàng, kiên định, không chao đảo trước khó khăn.

Hai vế đối nhau cân xứng, nhấn mạnh sự kiên trì, chịu khó của người lao động trong việc cải tạo thiên nhiên.

Nêu thứ tự giá trị kinh tế trong nghề nông: nuôi cá (trì) lợi nhất, sau đó là trồng rau (viên), cuối cùng là trồng lúa (điền).

Chỉ ra sự phù hợp giữa thời điểm gieo cấy (mạ già) và điều kiện đất (ruộng ngấu), từ đó năng suất không kém gì ruộng bạn.

Gieo vần lưng (cau – sau; lúa – được), hai vế cân đối, nhấn mạnh quy luật thiên nhiên, mùa màng thường được bù trừ.

Vì ánh trăng ảnh hưởng đến sự phát triển của sâu bệnh: trăng mờ (ít sâu, lúa tốt), trăng tỏ (nhiều sâu hại lúa). Đây là kinh nghiệm quan sát thiên nhiên gắn với nghề nông.

So sánh mức độ vất vả: làm ruộng tuy cực nhọc nhưng còn có thời gian nghỉ, nuôi tằm thì quá vất vả, gần như không được nghỉ.

Biết trân trọng kinh nghiệm lao động sản xuất của cha ông; học tinh thần cần cù, gắn bó với thiên nhiên, đồng thời biết vận dụng sáng tạo trong học tập và công việc hiện đại.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: suy nghĩ về kinh nghiệm lao động và bài học rút ra cho thế hệ trẻ hôm nay.

c. Hệ thống ý

- Giới thiệu câu tục ngữ được chọn, nêu ý nghĩa khái quát.

- Phân tích kinh nghiệm lao động sản xuất được gửi gắm (vai trò con trâu, sự phân loại nghề nông, sự vất vả trong nuôi tằm…).

- Chỉ ra giá trị thực tiễn: phản ánh sự thông minh, sáng tạo, gắn bó với thiên nhiên của nhân dân.

- Liên hệ bản thân: thế hệ trẻ cần học tinh thần cần cù, biết trân trọng lao động, ứng dụng kinh nghiệm xưa vào đời sống hiện đại.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Trong kho tàng tục ngữ Việt Nam, những câu nói gắn liền với sản xuất nông nghiệp như “Con trâu là đầu cơ nghiệp”, “Nhất canh trì, nhì canh viên, tam canh điền”, hay “Làm ruộng ăn cơm nằm, chăm tằm ăn cơm đứng” chứa đựng nhiều kinh nghiệm quý báu. Đó là sự quan sát tinh tế, sự đúc kết thực tiễn của cha ông qua bao đời lao động. Từ vai trò to lớn của con trâu trong nghề nông, đến sự phân loại thứ tự hiệu quả của các nghề trồng trọt, chăn nuôi, hay sự vất vả trong nghề nuôi tằm, tất cả đều cho thấy sự gắn bó chặt chẽ giữa con người và thiên nhiên. Những câu tục ngữ ấy không chỉ phản ánh trí tuệ dân gian mà còn nhắc nhở về giá trị của sự cần cù, kiên nhẫn, và tinh thần sáng tạo trong lao động. Đối với thế hệ trẻ hôm nay, bài học rút ra là phải biết trân trọng công sức lao động, không ngại khó, không ỷ lại vào tiện nghi hiện đại. Đồng thời, cần học cách quan sát, rút kinh nghiệm từ thực tế để làm việc hiệu quả hơn. Như vậy, kinh nghiệm xưa vẫn còn nguyên giá trị định hướng cho mỗi chúng ta trên con đường lập thân, lập nghiệp.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: Sách là người bạn lớn nhất của con người.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Giới thiệu khái quát vai trò của sách trong đời sống.

- Dẫn dắt đến ý kiến: “Sách là người bạn lớn nhất của con người”.

- Nêu thái độ: Hoàn toàn tán thành.

* Thân bài

- Giải thích ý kiến

+ Sách là kho tàng tri thức của nhân loại, lưu giữ kinh nghiệm, hiểu biết và giá trị văn hóa.

+ Gọi là “người bạn lớn nhất” vì sách luôn đồng hành, chia sẻ, mở rộng tâm hồn và trí tuệ cho con người.

- Chứng minh, phân tích

+ Sách cung cấp kiến thức khoa học, xã hội, văn hóa, nghệ thuật… giúp con người trưởng thành.

+ Sách dạy ta cách sống, rèn luyện phẩm chất, nuôi dưỡng tâm hồn.

+ Sách mở rộng tầm nhìn, đưa ta đến với thế giới, quá khứ và tương lai.

+ Sách là người bạn trung thành, không phản bội, luôn mang lại giá trị tích cực.

- Bàn luận, mở rộng

+ Khẳng định: Không thể phủ nhận vai trò to lớn của sách.

+ Tuy nhiên, cần biết chọn sách hay, sách bổ ích; tránh sách xấu, vô bổ.

+ Trong thời đại công nghệ, dù có internet, sách vẫn giữ vị trí quan trọng, không thể thay thế hoàn toàn.

- Bài học nhận thức và hành động

+ Học sinh cần yêu quý sách, tạo thói quen đọc sách mỗi ngày.

+ Biết đọc có chọn lọc và vận dụng những điều học được từ sách vào thực tế.

* Kết bài

- Khẳng định lại: Ý kiến “Sách là người bạn lớn nhất của con người” là đúng đắn.

- Liên hệ: Với mỗi chúng ta, hãy coi sách như người bạn tri âm, đồng hành trên hành trình học tập và trưởng thành.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Trong hành trình trưởng thành của mỗi người, chúng ta luôn cần đến những người bạn đồng hành. Có người cho rằng: “Sách là người bạn lớn nhất của con người.” Đây là một ý kiến rất đúng đắn, bởi sách không chỉ mang lại tri thức mà còn bồi dưỡng tâm hồn, định hướng nhân cách và đồng hành cùng ta suốt cuộc đời.

Trước hết, cần hiểu rằng sách chính là nơi lưu giữ kho tàng tri thức vô tận của nhân loại. Những điều mắt ta chưa thấy, tai ta chưa nghe, chân ta chưa đến, thì qua từng trang sách, ta có thể hình dung, khám phá và lĩnh hội. Người ta gọi sách là “người bạn lớn nhất” bởi sách luôn bên ta lặng lẽ, âm thầm nhưng bền bỉ, trung thành. Đọc sách, ta như được trò chuyện với một người bạn khôn ngoan, sẵn sàng chia sẻ những hiểu biết và kinh nghiệm quý giá.

Sách mang lại cho con người nhiều lợi ích thiết thực. Trước hết, sách cung cấp kiến thức ở mọi lĩnh vực: khoa học, xã hội, nghệ thuật, văn hóa… giúp chúng ta ngày càng hiểu biết, trưởng thành. Không chỉ vậy, sách còn dạy ta cách làm người, dạy ta biết yêu thương, sẻ chia, sống nhân hậu. Những áng thơ văn bất hủ nuôi dưỡng tâm hồn ta trở nên phong phú, giàu cảm xúc. Những trang sách lịch sử nhắc ta nhớ đến truyền thống dân tộc, khơi dậy niềm tự hào và trách nhiệm. Những công trình khoa học mở ra cho ta cánh cửa đến tương lai. Rõ ràng, sách giúp ta vừa khôn lớn về trí tuệ, vừa trưởng thành về nhân cách.

Bên cạnh đó, sách còn là nguồn động viên, an ủi tinh thần. Khi ta vui, sách làm bạn chia sẻ niềm vui; khi ta buồn, sách khẽ mở ra những lời nhắn nhủ, trao ta niềm tin và hi vọng. Không giống như bạn bè đôi khi thay đổi, sách luôn thủy chung, lặng lẽ bên cạnh ta, giúp ta giải trí, thư giãn sau những căng thẳng thường ngày. Chính vì vậy, sách xứng đáng là “người bạn lớn nhất” – người bạn của trí tuệ và tâm hồn.

Tuy nhiên, cần nhớ rằng không phải cuốn sách nào cũng mang giá trị tích cực. Trong cuộc sống hiện đại, nhiều loại sách vô bổ, sách giải trí dung tục, thậm chí có thể làm con người lệch lạc về nhận thức. Vì vậy, ta cần biết chọn đọc những cuốn sách hay, sách có giá trị giáo dục và bồi dưỡng nhân cách. Ngày nay, internet và các phương tiện nghe nhìn phát triển mạnh mẽ, song chúng không thể thay thế hoàn toàn giá trị bền vững của sách. Chính vì thế, thế hệ trẻ càng phải biết trân trọng, giữ gìn và bồi đắp văn hóa đọc.

Từ những điều trên, bản thân mỗi học sinh chúng ta cần nuôi dưỡng tình yêu với sách. Hãy dành thời gian đọc sách mỗi ngày, ghi chép lại điều hay lẽ đẹp, và đặc biệt là biết vận dụng tri thức từ sách vào học tập và đời sống. Một cuốn sách hay có thể thay đổi số phận con người, và một thói quen đọc sách tốt có thể làm nên thành công của cả cuộc đời.

Ý kiến “Sách là người bạn lớn nhất của con người” hoàn toàn chính xác. Sách chính là tri thức, là niềm vui, là người bạn tâm giao đồng hành cùng ta trên con đường học tập và trưởng thành. Mỗi chúng ta hãy biết trân trọng, nâng niu và gắn bó với sách, để có thể sống một cuộc đời phong phú hơn, ý nghĩa hơn.