Văn bản ngữ liệu

MỘT TRĂM DẶM DƯỚI MẶT ĐẤT

 [...] Tôi được biết cái ngã "may mắn" đã hất tôi xuống một đường hầm gần như thẳng đứng. Cuộc di chuyển kinh khủng ấy đã ném tôi vào tay giáo sư, bất tỉnh và máu me đầy người.

- A-xen này, Giáo sư nói bị một tai nạn như vậy mà không ảnh hưởng gì đến tính mạng, chú cũng thấy lạ. Nhưng từ nay chúng ta không nên rời nhau kẻo có ngày không còn nhìn thấy nhau nữa đâu!

“Chúng ta không nên rời nhau!". Như vậy cuộc hành trình chưa kết thúc? Thấy tôi tròn mắt ngạc nhiên, chú tôi hỏi:

- Sao vậy, A-xen?

- Chúng ta không phải đang ở trên mặt đất sao?

- Không!

- Ồ! Không lẽ cháu bị điên vì cháu thấy ánh sáng Mặt Trời, cháu nghe tiếng gió thổi và cả tiếng sóng vỗ nữa.

- Chú sẽ không giải thích gì hết vì đó là điều không thể giải thích nổi. Nhưng cháu sẽ được nhìn thấy tận mắt và tự hiểu là có những điều mà khoa học địa chất chưa khám phá hết.

[...] Trên bãi thoai thoải này, ở cách mép sông một khoảng là chân những rặng núi sừng sững, cao vút, với những cạnh đã như xé toạc bờ biển, đâm ra khơi thành những mũi đất. Xa xa, khối núi đá kéo dài in hình trên nền chân trời mù sương. Đây quả thật là một đại dương với đường nét bờ biển hệt như ở những biển trên mặt đất, nhưng vắng vẻ và hoang dã một cách kinh khủng. Sở dĩ tôi có thể phóng tầm mắt ra tít ngoài khơi vì mọi chi tiết trên biển đều được soi tỏ bằng thứ ánh sáng đặc biệt, không phải ánh sáng Mặt Trời với những tia nắng huy hoàng rực rỡ, cũng chẳng phải là ánh sáng lạnh lẽo, nhợt nhạt và mờ ảo của Mặt Trăng. Khả năng chiếu sáng, sự khuếch tán, sắc sáng trắng và khô, sự tăng nhiệt độ... tất cả chứng tỏ ánh sáng này thuần tuý do điện mà ra. Vòm đá hoa cương treo trên đầu tôi giống hệt một bầu trời với những đám mây óng ánh đổi màu chuyển động. Tôi cứ ngỡ dưới một áp suất lớn như vậy của khí quyển, nước không thể bay hơi được, nhưng vì một lí do nào đó, trên cao lại dày đặc những đám mây lớn.

[…] Trí tưởng tượng của tôi hoàn toàn bất lực trước khoảng rộng bao la ấy! Tôi đứng lặng ngắm tất cả những kì quan này mà tưởng như đang ở một hành tinh nào đó rất xa lạ với con người. Không tài nào tưởng tượng nổi, tôi ngắm nhìn, ngẫm nghĩ, chiêm ngưỡng mà trong lòng thấy sửng sốt và kinh hãi. Điều này cũng dễ hiểu, vì sau bốn mươi bảy ngày bị cầm tù trong một đường hầm chặt hẹp, nay được hít thở cái không khí ẩm và mặn của biển, còn gì vui sướng hơn! [...]

                               (Trích Cuộc du hành vào lòng đất - Giuyn Véc-nơ, 1864)

Văn bản trên thuộc thể loại gì? Hãy nêu những đặc trưng cơ bản của thể loại này.

- Ngôi kể: Ngôi thứ nhất, người kể chuyện là A-xen.

- Tác dụng: tạo cảm giác chân thực, gần gũi; giúp người đọc cảm nhận trực tiếp tâm trạng, suy nghĩ, sự ngỡ ngàng của nhân vật khi khám phá thế giới dưới lòng đất.

- Không gian: đại dương dưới lòng đất với bờ biển, núi non, ánh sáng điện, bầu trời đá hoa cương.

- Phân tích: vừa quen thuộc (có núi, có biển) vừa xa lạ (ánh sáng điện, vòm đá thay bầu trời). Điều này thể hiện trí tưởng tượng phong phú và sức gợi mở đặc trưng của truyện khoa học viễn tưởng.

- Nhân vật cho biết sau 47 ngày trong đường hầm hẹp thì bất ngờ mở ra không gian rộng lớn.

- Ý nghĩa: làm nổi bật sự đối lập giữa chật hẹp – bao la; tăng sức kịch tính cho chuyến phiêu lưu; thể hiện tinh thần khám phá gian khổ nhưng đầy bất ngờ.

- Sự kiện chính: A-xen may mắn thoát chết, cùng giáo sư phát hiện đại dương dưới lòng đất.

- Vai trò: đẩy cốt truyện sang giai đoạn mới – từ đường hầm chật hẹp sang thế giới rộng lớn kì bí; làm tăng sức hấp dẫn, khơi gợi trí tò mò về những phát hiện tiếp theo.

- Tâm trạng: ngạc nhiên, sửng sốt, kinh hãi, xen lẫn niềm vui sướng.

- Ý nghĩa: cho thấy sự hạn chế và bất lực của trí tưởng tượng con người trước thế giới thiên nhiên rộng lớn; đồng thời nhấn mạnh giá trị nhân văn của truyện khoa học viễn tưởng: khơi gợi khát vọng khám phá.

- Yếu tố khoa học: ánh sáng điện, áp suất khí quyển, hiện tượng bay hơi, kiến thức về địa chất…

- Tác dụng: tạo sự hợp lí, thuyết phục cho trí tưởng tượng; giúp người đọc cảm thấy thế giới hư cấu vẫn có nền tảng khoa học. Đây chính là đặc điểm tiêu biểu của truyện khoa học viễn tưởng.

- Nghệ thuật: miêu tả tỉ mỉ, giàu hình ảnh, xen lẫn yếu tố khoa học; sử dụng đối lập (chật hẹp – rộng lớn, quen thuộc – xa lạ).

- Tác dụng: làm nổi bật vẻ đẹp kì bí của không gian dưới lòng đất, khơi gợi trí tưởng tượng nơi người đọc.

- Con người luôn khao khát vượt lên giới hạn tri thức, tìm tòi thế giới mới.

- Dù còn nhiều điều khoa học chưa giải thích, tinh thần ham hiểu biết và khám phá sẽ giúp con người tiến bộ.

- Đây cũng là sức hấp dẫn lâu bền của thể loại khoa học viễn tưởng.

- Truyện cổ tích, truyền kì: hấp dẫn nhờ yếu tố hoang đường, kì ảo, mang tính giáo dục đạo đức.

- Truyện khoa học viễn tưởng: hấp dẫn nhờ trí tưởng tượng dựa trên cơ sở khoa học, gợi mở khả năng có thật trong tương lai.

à Cả hai đều giàu sức tưởng tượng, nhưng khoa học viễn tưởng khiến người đọc vừa say mê vừa tin tưởng vào sức mạnh trí tuệ con người.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: sự thay đổi của nhân vật A-xen trong cách nhìn nhận về thế giới và cuộc sống sau cuộc hành trình vào lòng đất.

c. Hệ thống ý

- Ban đầu:

+ A-xen hoài nghi, lo sợ, thậm chí không tin nổi vào những gì diễn ra (cho rằng mình “bị điên” khi thấy ánh sáng, nghe sóng vỗ).

+ Thể hiện tâm lí thường thấy của con người khi đứng trước điều chưa biết.

- Sau đó:

+ Ngỡ ngàng, sửng sốt, kinh hãi nhưng cũng vô cùng thích thú trước khung cảnh kì vĩ.

+ Trí tưởng tượng bất lực trước sự rộng lớn, từ đó A-xen nhận ra thế giới bao la vượt xa hiểu biết của con người.

+ Biết trân trọng hơn những giá trị của khoa học, của thiên nhiên và cả hành trình gian khổ mà mình trải qua.

- Ý nghĩa sự thay đổi:

+ A-xen từ một người chỉ quan sát thụ động trở thành người có trải nghiệm sâu sắc.

+ Bài học: con người cần giữ tinh thần ham học hỏi, dám trải nghiệm để mở rộng tầm nhìn, thêm yêu cuộc sống.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Trong tiểu thuyết Cuộc du hành vào lòng đất của Giuyn Véc-nơ, nhân vật A-xen đã có sự thay đổi rõ rệt trong cách nhìn nhận về thế giới và cuộc sống. Ban đầu, cậu luôn hoài nghi, lo sợ trước những hiện tượng lạ thường. Khi thấy ánh sáng, nghe tiếng sóng vỗ dưới lòng đất, A-xen cho rằng mình đã “bị điên”. Nỗi bất an và nghi ngờ ấy phản ánh tâm lí tự nhiên của con người khi đứng trước những điều chưa từng biết tới. Thế nhưng, càng đi sâu vào hành trình khám phá, A-xen lại càng ngỡ ngàng, sửng sốt trước vẻ đẹp kì vĩ và bí ẩn của thiên nhiên. Cậu kinh hãi nhưng cũng bị cuốn hút, đến mức trí tưởng tượng không còn đủ để lý giải. Từ đó, A-xen nhận ra thế giới bao la hơn những điều con người từng biết, khoa học chưa khám phá hết và cuộc sống ẩn chứa nhiều bất ngờ. Sự thay đổi ấy cho thấy cậu đã trưởng thành hơn trong nhận thức: biết trân trọng thiên nhiên, thêm khát vọng tìm tòi và yêu cuộc sống. Qua hành trình ấy, Giuyn Véc-nơ muốn gửi gắm rằng: khám phá không chỉ mở rộng tri thức mà còn làm con người giàu trải nghiệm và mạnh mẽ hơn trong tâm hồn.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: Đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông bằng xe đạp điện và xe máy là vô cùng cần thiết.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Dẫn dắt: An toàn giao thông là vấn đề cấp thiết trong xã hội hiện nay.

- Giới thiệu vấn đề: Đội mũ bảo hiểm khi đi xe đạp điện, xe máy là thói quen, cũng là trách nhiệm bảo vệ bản thân và cộng đồng.

* Thân bài

- Giải thích ý kiến

+ Mũ bảo hiểm: dụng cụ bảo vệ đầu, giảm thiểu chấn thương khi có tai nạn.

+ “Vô cùng cần thiết”: nhấn mạnh vai trò không thể thay thế, liên quan trực tiếp đến tính mạng con người.

- Vai trò, ý nghĩa

+ Bảo vệ sự an toàn cho bản thân: hạn chế thương tích, đặc biệt là chấn thương sọ não.

+ Thể hiện ý thức chấp hành luật giao thông.

+ Góp phần xây dựng nếp sống văn minh, an toàn trong xã hội.

+ Là hành động yêu thương, trách nhiệm với gia đình và cộng đồng.

- Thực trạng

+ Nhiều người, đặc biệt là học sinh đi xe đạp điện, vẫn chủ quan không đội mũ hoặc đội mũ không cài quai.

+ Hậu quả: nguy cơ tai nạn thương tâm, để lại mất mát lớn cho gia đình và xã hội.

- Bài học và hành động

+ Mỗi cá nhân cần ý thức nghiêm túc việc đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông bằng xe máy, xe đạp điện.

+ Gia đình, nhà trường, xã hội phải tăng cường tuyên truyền, nhắc nhở và xử phạt nghiêm minh những trường hợp vi phạm.

+ Học sinh cần trở thành tấm gương về chấp hành luật lệ giao thông.

* Kết bài

- Khẳng định lại ý nghĩa, sự cần thiết của việc đội mũ bảo hiểm.

- Liên hệ bản thân: luôn tự giác thực hiện và nhắc nhở mọi người cùng thực hiện để xây dựng một xã hội văn minh, an toàn.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng.

Bài viết tham khảo

Trong đời sống hiện đại, khi nhu cầu đi lại ngày càng lớn thì an toàn giao thông trở thành mối quan tâm hàng đầu của xã hội. Hằng ngày, trên các phương tiện truyền thông, ta không khó để bắt gặp những thông tin đau lòng về các vụ tai nạn giao thông cướp đi sinh mạng của biết bao con người, để lại nỗi đau và gánh nặng cho gia đình và xã hội. Đằng sau mỗi tai nạn, đôi khi chỉ là một phút chủ quan, coi thường quy định, chẳng hạn như việc không đội mũ bảo hiểm khi đi xe đạp điện hay xe máy. Bởi thế, ý kiến cho rằng “Đội mũ bảo hiểm khi tham gia giao thông bằng xe đạp điện và xe máy là vô cùng cần thiết” thật sự đúng đắn và đáng để chúng ta suy ngẫm.

Mũ bảo hiểm là vật dụng tưởng chừng nhỏ bé, đơn giản nhưng lại mang một giá trị vô cùng lớn lao. Đó là chiếc “lá chắn” bảo vệ phần đầu – bộ phận quan trọng nhất của cơ thể con người – trước những va chạm bất ngờ trên đường. Nhắc đến “vô cùng cần thiết” là nhấn mạnh đến sự không thể thiếu, bởi nó gắn liền với sự an toàn, thậm chí là tính mạng của mỗi người. Một chiếc mũ bảo hiểm đạt chuẩn có thể giảm đến 60 – 70% nguy cơ chấn thương sọ não trong tai nạn. Như vậy, đội mũ không chỉ là tuân thủ luật lệ, mà còn là một hành động yêu thương và có trách nhiệm với bản thân, gia đình và cộng đồng.

Trong cuộc sống, việc đội mũ bảo hiểm khi đi xe đạp điện, xe máy mang nhiều ý nghĩa. Trước hết, đó là biện pháp thiết thực bảo vệ sức khỏe, hạn chế hậu quả đáng tiếc khi va chạm giao thông xảy ra. Tiếp đến, hành động này thể hiện ý thức chấp hành pháp luật, góp phần xây dựng một xã hội văn minh, an toàn. Hơn thế nữa, mỗi chiếc mũ bảo hiểm trên đầu không chỉ bảo vệ chính người đội mà còn mang đến sự yên tâm cho cha mẹ, người thân. Nó nhắc nhở mỗi chúng ta rằng phía sau tay lái là gia đình, là tình yêu thương đang mong ngóng.

Tuy nhiên, thực tế hiện nay vẫn còn nhiều người, nhất là học sinh, coi nhẹ việc đội mũ bảo hiểm. Hình ảnh các bạn trẻ vô tư chạy xe đạp điện, xe máy không mũ hoặc đội mũ cho có lệ, không cài quai xuất hiện khá phổ biến. Sự chủ quan ấy có thể khiến một tai nạn nhỏ cũng trở thành thảm kịch. Có biết bao vụ việc đau lòng được báo chí nhắc đến: những em học sinh còn quá trẻ đã ra đi chỉ vì không đội mũ, để lại nỗi day dứt khôn nguôi cho gia đình. Đó chính là lời cảnh tỉnh nghiêm khắc về hậu quả của việc coi thường mũ bảo hiểm.

Để khắc phục tình trạng này, mỗi cá nhân cần nâng cao ý thức, coi việc đội mũ bảo hiểm như một thói quen không thể thiếu mỗi khi ra đường. Gia đình, nhà trường và xã hội cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, đồng thời có chế tài xử phạt nghiêm minh với các trường hợp vi phạm. Đặc biệt, học sinh – thế hệ trẻ – cần nhận thức rằng chấp hành luật giao thông chính là bảo vệ cho tương lai của bản thân. Một hành động nhỏ, một thói quen tốt có thể làm nên sự thay đổi lớn lao cho cả cộng đồng.

Cuộc sống sẽ an toàn và đẹp hơn khi mỗi người đều ý thức được tầm quan trọng của việc đội mũ bảo hiểm. Đó không chỉ là sự bảo vệ cho chính mình, mà còn là lời nhắn gửi yêu thương đến những người thân yêu đang chờ đợi ta trở về sau mỗi chuyến đi. Và khi nhìn thấy trên đường phố, tất cả mọi người đều nghiêm túc đội mũ bảo hiểm, ta sẽ cảm nhận rõ ràng một xã hội văn minh, giàu trách nhiệm, nơi con người biết trân trọng và gìn giữ sự sống.