11.2.2. Câu hỏi viết

Từ nội dung phần Đọc hiểu, anh/ chị hãy viết đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) phân tích diễn biến tâm trạng và bi kịch của nhân vật thầy Thông Thu trong đoạn trích Chén thuốc độc để làm rõ tư tưởng nhân đạo của Vũ Đình Long.

- Hoàn cảnh của gia đình thầy Thông Thu được miêu tả trong đoạn trích là gia sản giàu có do cha để lại đã nhanh chóng khánh kiệt do mẹ và chị dâu mê tín, bản thân Thông Thu ăn chơi trác táng, nợ nần chồng chất, nguy cơ vào tù.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: phân tích đoạn độc thoại của thầy Thông Thu trong hồi III, lớp VI (Chén thuốc độc), từ đó rút ra bài học về ý nghĩa của sự thức tỉnh lương tri trong đời sống con người.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả, tác phẩm:

+ Vũ Đình Long – nhà soạn kịch tiêu biểu của văn học Việt Nam đầu thế kỉ XX.

+ Chén thuốc độc (1921) – vở kịch nói đầu tiên của văn học Việt Nam hiện đại, phản ánh sự suy thoái gia đình tiểu tư sản, đồng thời gửi gắm tư tưởng nhân đạo.

- Nêu vấn đề: Đoạn độc thoại của thầy Thông Thu trong hồi III, lớp VI vừa khắc họa bi kịch cay đắng vừa thể hiện sự thức tỉnh lương tri, mang ý nghĩa nhân sinh sâu sắc.

* Thân bài:

a. Hoàn cảnh đoạn trích

- Thầy Thông Thu sa ngã, ăn chơi trác táng, khiến gia sản cha để lại tan nát.

- Đứng trước cảnh nợ nần, nguy cơ tù tội, chàng tuyệt vọng, tìm đến cái chết bằng chén thuốc độc.

- Trong giờ phút định mệnh, chàng giãi bày, suy ngẫm về cuộc đời.

b. Phân tích đoạn độc thoại

- Tâm trạng tuyệt vọng, bế tắc

+ Cảm nhận sự bất lực: “Tiền tài hết, danh dự không còn, ở tù!”

+ Lo sợ cảnh khổ cực chốn tù ngục, khao khát giải thoát bằng cái chết.

+ Quan niệm bi quan: đời người chỉ như “giấc mộng”.

- Giằng xé nội tâm

+ Quyết tâm chết nhưng nhiều lần nâng chén thuốc rồi lại đặt xuống.

+ Lương tri trỗi dậy: nghĩ đến mẹ già, vợ dại, em trai.

+ Nhận thức cái chết không hẳn giải thoát, mà còn để lại nỗi đau cho người thân.

- Sự thức tỉnh lương tri

+ Nhận ra trách nhiệm gia đình: muốn viết thư cho em để phụng dưỡng mẹ.

+ Từ ích kỉ cá nhân chuyển sang nghĩ đến tình thân, đạo hiếu.

+ Dù muộn màng, sự thức tỉnh ấy cho thấy trong thầy Thông Thu vẫn còn phần người lương thiện.

c. Ý nghĩa tư tưởng nhân đạo

- Tác giả không chỉ lên án lối sống trác táng, mà còn cảm thông, trân trọng sự thức tỉnh muộn màng.

- Khẳng định sức mạnh của lương tri: dù trong tuyệt vọng, con người vẫn có thể tìm lại giá trị đạo đức.

d. Bài học rút ra về ý nghĩa của sự thức tỉnh lương tri

- Lương tri là ngọn đèn soi sáng hành động, giúp con người sống đúng, có trách nhiệm.

- Biết hối lỗi, biết tự nhìn lại bản thân là bước đầu để hoàn thiện nhân cách.

- Nếu thiếu sự thức tỉnh, con người dễ sa ngã, đánh mất bản thân.

- Đặc biệt với giới trẻ hôm nay: cần tỉnh táo trước cám dỗ, tránh lối sống buông thả, biết trân trọng gia đình và trách nhiệm xã hội.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị đoạn độc thoại: vừa khắc họa bi kịch cá nhân, vừa thể hiện thông điệp nhân sinh sâu sắc.

- Mở rộng: Bi kịch của thầy Thông Thu không chỉ là tiếng chuông cảnh tỉnh cho lớp người đương thời mà còn là bài học muôn đời về sự tỉnh ngộ và giữ gìn lương tri.

Bài văn tham khảo

Trong nền kịch nói Việt Nam giai đoạn đầu thế kỉ XX, Chén thuốc độc của Vũ Đình Long được xem là tác phẩm mở đường, vừa phản ánh hiện thực xã hội vừa gửi gắm những tư tưởng nhân đạo sâu sắc. Đặc biệt, đoạn độc thoại của thầy Thông Thu trong hồi III, lớp VI đã khắc họa rõ nét bi kịch nội tâm và sự thức tỉnh lương tri của nhân vật, qua đó gợi ra nhiều suy ngẫm cho người đọc.

Thông Thu là một trí thức sống trong cảnh khốn quẫn, bị đồng tiền và dục vọng lấn át, cuối cùng sa chân vào con đường tội lỗi khi lỡ tay sát hại ông giáo Thể. Trong đoạn độc thoại, nhân vật rơi vào trạng thái giằng xé dữ dội giữa lương tri và sự sợ hãi. Một mặt, ông cảm thấy day dứt, ân hận vì tội ác của mình; mặt khác, ông lo lắng cho tương lai, danh dự và cả sinh mệnh. Những câu nói rời rạc, đứt quãng, xen lẫn tiếng kêu than tuyệt vọng đã phơi bày bi kịch của một con người bị bóng tối của tội lỗi bủa vây nhưng vẫn còn ánh sáng lương tâm. Sự bùng nổ nội tâm ấy không chỉ khắc họa tính cách phức tạp của nhân vật mà còn thể hiện cái nhìn nhân đạo của Vũ Đình Long: nhà văn không chỉ phơi bày sự tha hóa mà còn đánh thức phần người còn sót lại trong mỗi cá nhân.

Qua bi kịch của Thông Thu, tác phẩm để lại một bài học sâu sắc về ý nghĩa của sự thức tỉnh lương tri. Con người có thể lầm lỗi, có thể sa ngã, nhưng sự thành thật đối diện với bản thân và khát vọng trở về với nhân tính mới là giá trị bền vững. Khi lương tri lên tiếng, đó là dấu hiệu cho thấy con người vẫn còn khả năng vượt thoát khỏi bóng tối để hướng đến ánh sáng. Trong đời sống hôm nay, mỗi người cũng cần nuôi dưỡng lương tâm trong sáng, dũng cảm nhận trách nhiệm về hành động của mình, không để vật chất hay cám dỗ làm mờ đi phẩm giá.

Tóm lại, đoạn độc thoại của thầy Thông Thu là điểm sáng của Chén thuốc độc, vừa thể hiện bi kịch cá nhân vừa soi chiếu khát vọng nhân văn về sự phục sinh của lương tri. Qua đó, Vũ Đình Long gửi gắm thông điệp: sự thức tỉnh lương tri chính là nền tảng để con người giữ vững phẩm chất và xây dựng một xã hội nhân ái, công bằng.