Nhìn ra biển rộng, trời cao…

(Nguyễn Thành Phong)

“Từ bán đảo Sơn Trà, Đà Nẵng, phóng tầm mắt nhìn ra biển rộng trời cao. Một khung cảnh đẹp đẽ, hiền hòa, trời xanh, rừng xanh, biển xanh...

Nhớ lại khung cảnh nơi đây giữa thế kỉ 19, những tiếng súng, tiếng pháo từ các tàu chiến của quân đội Pháp vang lên, bắt đầu đổ bộ xâm lược vào Việt Nam, mở đầu cho nhiều thời đoạn liên tiếp nối nhau với bạt ngàn đạn nổ, bom rơi, máu chảy. Pháp vào, rồi sau đó Mỹ can thiệp và xâm lược miền Nam Việt Nam, cũng là từ các đoàn tàu chiến nã pháo vào Sơn Trà. Đằng dặc bao nhiêu thời gian đã trôi qua, mãi sau này mới yên bình trở lại...

Sơn Trà bây giờ đã thành một địa điểm du lịch nghỉ dưỡng nổi tiếng cả thế giới. Một quần thể khách sạn và khu resort cực kì cao cấp nương theo cây lá và sinh thái để mọc lên. Khách du lịch đến đây, vừa thư thái hưởng thụ những tiện ích phục vụ xa hoa, lại có thể thả lỏng lòng mình mà nghe gió hát, chim reo, ngắm voọc nâu, voọc trắng chuyền cành thân thiện... Nhiều tỉ phú thế giới đã đến đây nghỉ lại. Có những đám cưới vương giả của con cái những nhà giàu siêu sang trên thế giới đã diễn ra ở đây... Sơn Trà cũng là một địa điểm cho nhiều cuộc gặp gỡ lãnh đạo cấp cao của các quốc gia trên toàn cầu và đã mấy lần được chọn để tổ chức Hội nghị thượng đỉnh APEC. Bây giờ thì cả những nghĩa tình xưa cùng với cả những thù nghịch xưa, đã trở nên là bạn bè, là đối tác tin cậy và hiểu biết lẫn nhau, cùng hẹn đến Sơn Trà, để cùng bàn cách làm ăn, cùng phát triển và thịnh vượng.

Đặt vào giữa dòng chảy lịch sử bao nhiêu đời nay sẽ thấy sự thay đổi này có ý nghĩa to lớn biết chừng nào. Cũng nhớ, còn cách đây chưa lâu lắm, nhiều năm sau năm  1975, Việt Nam được nói tới trên nhiều diễn đàn thế giới, là nói về một cuộc chiến tranh dai dẳng của lịch sử thế giới hiện đại. Nhà ngoại giao kì cựu Lê Mai, một trong những kiến trúc sư của quá trình bình thường hóa quan hệ Việt Nam - Hoa Kì, đã phải đưa ra thông điệp với quốc tế: “Các bạn nên nhớ, Việt Nam là một đất nước chứ không phải là một cuộc chiến tranh!”. Từ năm 1995, Việt Nam bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Mỹ, gia nhập ASEAN và bắt đầu tiến những bước dài trên con đường hội nhập với thế giới, tham gia vào các tổ chức quốc tế, chủ động và tự tin chia sẻ trí tuệ và nguồn lực cùng các chủ thể lớn để giải quyết các công việc của toàn cầu. Thật hạnh phúc biết bao, bây giờ chúng ta nhìn ra biển rộng trời cao là để chào đón bạn bè. Trông ra ngoài biển, ngắm nhìn từ trời cao xuống, bây giờ cũng là để nhìn vào những thay đổi, phát triển mạnh mẽ và đẹp đẽ của quốc gia.

Đất nước đã bao nhiêu năm rồi, trông ra biển, nhìn lên trời là để cảnh giác với kẻ thù đang sắp đến, là để đoán định cơn bão nào sắp cuộn lên? Cái tên gọi thành phố biển Hải Phòng của nước ta là cách gọi ngắn gọn lại tử cụm từ “Hải Tần phòng thử” hay bắt nguồn từ cái tên đồn Hải Phòng đặt trên cửa sông Cẩm ở xứ Ninh Hải xưa, thì cũng đã lí giải với cả vùng Bắc Bộ trước đây, đấy là nơi ta phải phòng thủ, phải để mắt mà canh gác. Bao nhiêu cọc gỗ đã được đẽo nhọn chờ thuyền giặc đến ở bến phà Rừng, ở sông Bạch Đằng, sông Quan Lạn ngoài Quảng Yên, Cẩm Phả. Cha ông ta đã lập bao nhiêu những trạm đồn trú trên biển, mỗi khi giặc gia lãm le tới, lại đốt khói đen bốc cao lên để thông báo cho đất liền. Rồi miên man những hải đoàn trên hải trình mở mịt ngoài biển Đông hưởng đến Bạch Long Vỹ, Cồn Cỏ, Phú Quý, Côn Đảo, Phú Quốc, Thổ Chu... Xa hơn nữa, là Hoàng Sa, Trường Sa. Những chuyến đi đánh đổi bằng bao nhiêu mạng sống của những trai trẻ vùi thây nơi đáy biển hay thành mồi cho cá dữ, để tạo nên mốc chủ quyền, chưa nghĩ nhiều đến việc bao giờ sẽ khai thác sản vật, mà mới chỉ là ước mong đắp bồi thêm nhiều ấm vùng cho đất liền.

(Trích Nhìn ra biển rộng, trời cao... - Nguyễn Thành Phong, theo baovannghe.com.vn)

Xác định đề tài của đoạn trích.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: điểm nổi bật về nghệ thuật và nội dung của văn bản “Nhìn ra biển rộng, trời cao…”.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả, văn bản.

- Nêu nhận định: tác phẩm vừa có giá trị nghệ thuật, vừa giàu nội dung tư tưởng.

* Thân bài:

1. Nội dung:

- Tái hiện dòng chảy lịch sử qua hình ảnh Sơn Trà (Pháp, Mỹ xâm lược; chiến tranh dai dẳng).

- Ca ngợi sự đổi thay: từ quá khứ đau thương → hiện tại hòa bình, phát triển, hội nhập.

- Khẳng định vị thế mới của Việt Nam: từ chỗ phòng thủ, cảnh giác → trở thành bạn bè, đối tác tin cậy quốc tế.

- Thông điệp: trân trọng hòa bình, tự hào dân tộc, khát vọng vươn ra thế giới.

2. Nghệ thuật

- Tính phi hư cấu: sự kiện, nhân vật, địa danh có thật.

- Thủ pháp miêu tả, trần thuật sinh động, giàu cảm xúc.

- Sự kết hợp tự sự và trữ tình: vừa kể chuyện, vừa bày tỏ suy nghĩ, tình cảm.

- Hình ảnh biểu tượng: “biển rộng, trời cao” gợi tầm nhìn, khát vọng.

3. Đánh giá:

- Văn bản tiêu biểu cho đặc trưng của ký: kết hợp sự kiện hiện thực với cảm xúc, chiêm nghiệm cá nhân.

- Giá trị nhận thức, giáo dục và thẩm mỹ: bồi dưỡng lòng yêu nước, trách nhiệm công dân.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị bền vững của tác phẩm.

- Liên hệ bản thân, khát vọng tuổi trẻ hôm nay.

Bài văn tham khảo

Nguyễn Thành Phong là cây bút giàu trải nghiệm, từng ghi lại nhiều trang viết gắn với dòng chảy lịch sử và hơi thở thời đại. Trong văn bản “Nhìn ra biển rộng, trời cao…”, ông đã dựng lên bức tranh vừa hiện thực vừa trữ tình về đất nước Việt Nam, đặc biệt là qua hình ảnh bán đảo Sơn Trà, nơi lưu giữ bao biến cố lịch sử và hôm nay đã trở thành biểu tượng hội nhập.

Về nội dung, tác phẩm gợi nhắc lại những trang sử đầy máu lửa. Từ bán đảo Sơn Trà, năm 1858, tiếng súng xâm lược của thực dân Pháp nổ ra, mở đầu cho gần một thế kỉ chiến tranh liên miên. Sau đó, Mỹ tiếp tục nã pháo, biến nơi đây thành bãi chiến trường. Những chi tiết ấy làm sống dậy trong lòng người đọc nỗi đau thương và ý chí kiên cường của dân tộc. Đặt trong sự đối sánh, tác giả mô tả một Sơn Trà hiện đại, nơi những khu nghỉ dưỡng cao cấp mọc lên, nơi diễn ra các hội nghị quốc tế, đón bạn bè năm châu. Sự thay đổi ấy không chỉ thể hiện sức sống mãnh liệt của đất nước mà còn khẳng định vị thế mới của Việt Nam: một quốc gia hòa bình, thịnh vượng, chủ động hội nhập. Đặc biệt, câu nói của nhà ngoại giao Lê Mai: “Việt Nam là một đất nước chứ không phải là một cuộc chiến tranh” vang lên như lời nhắc nhở đầy tự hào, khẳng định bản sắc và tầm vóc dân tộc. Tác phẩm truyền đi thông điệp sâu sắc: hãy trân trọng quá khứ, biết ơn những hi sinh, đồng thời nuôi dưỡng khát vọng vươn tới “biển rộng, trời cao”.

Về nghệ thuật, văn bản mang đậm đặc trưng của thể ký. Đó là sự kết hợp giữa tính phi hư cấu (sự kiện, nhân vật, địa danh có thật) với cảm xúc, suy ngẫm cá nhân. Thủ pháp miêu tả giàu sức gợi, trần thuật đan xen, giúp tái hiện rõ ràng cả quá khứ lẫn hiện tại. Sự kết hợp giữa tự sự và trữ tình khiến tác phẩm không khô khan như một bản ghi chép lịch sử, mà trở nên giàu cảm xúc, có sức lay động lòng người. Hình ảnh “biển rộng, trời cao” vừa là cảnh quan cụ thể, vừa trở thành biểu tượng khát vọng, mở ra tầm nhìn rộng lớn của dân tộc.

Nhìn chung, “Nhìn ra biển rộng, trời cao…” là một văn bản giàu giá trị. Nó giúp người đọc nhận thức sâu sắc về lịch sử, tự hào trước những thành tựu đổi mới và thêm niềm tin vào tương lai đất nước. Đồng thời, tác phẩm có giá trị giáo dục lớn, khơi dậy trách nhiệm của thế hệ trẻ trong việc gìn giữ, phát triển đất nước để xứng đáng với công lao cha ông.

Khi khép lại trang ký này, ta không chỉ ấn tượng với bức tranh Sơn Trà qua dòng chảy lịch sử, mà còn thấy trong lòng dâng lên một khát vọng được góp sức để đất nước luôn ngẩng cao đầu trước “biển rộng, trời cao”.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Tác dụng của việc kết hợp yếu tố lịch sử và hiện trong đoạn trích.

- Hệ thống ý

+ Nêu hiện tượng: tác giả đan xen chi tiết lịch sử và hiện tại.

+ Tác dụng:

. Tạo sự đối lập làm nổi bật giá trị của hòa bình.

. Giúp người đọc cảm nhận sâu sắc sự đổi thay, phát triển.

. Khẳng định bản lĩnh, tầm vóc của dân tộc Việt Nam.

+ Liên hệ: ý nghĩa giáo dục, trách nhiệm thế hệ trẻ hôm nay.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Phân tích rõ tác dụng khi kết hợp yếu tố lịch sử và yếu tố hiện tại trong việc thể hiện nội dung văn bản.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong văn bản “Nhìn ra biển rộng, trời cao…”, Nguyễn Thành Phong đã kết hợp hài hòa giữa yếu tố lịch sử và yếu tố hiện tại, tạo nên sức thuyết phục đặc biệt. Những hình ảnh về bán đảo Sơn Trà vang dội tiếng súng đạn của quân Pháp, rồi sau đó là Mỹ, gợi nhớ những trang sử oanh liệt nhưng cũng đầy đau thương của dân tộc. Đặt cạnh đó, tác giả tái hiện một Sơn Trà yên bình, rực rỡ, trở thành địa điểm du lịch, nơi hội ngộ bạn bè quốc tế. Chính sự đối lập ấy làm nổi bật giá trị vô giá của hòa bình và khẳng định bước tiến dài của đất nước. Đoạn văn không chỉ giúp người đọc nhận thức sâu sắc về sự đổi thay của Việt Nam mà còn khơi dậy niềm tự hào và ý thức trách nhiệm của mỗi công dân trong việc giữ gìn, phát triển thành quả hôm nay. Việc kết hợp quá khứ – hiện tại như vậy đã tạo nên chiều sâu lịch sử, đồng thời truyền tải mạnh mẽ thông điệp về khát vọng vươn ra “biển rộng, trời cao” của dân tộc ta.