Mồ hôi từ biển

(Dương Thắng)

Biển không có bờ, muôn đời là vậy, biển bao la đến khôn cùng, tôi chẳng thể nhìn thấy một bóng người. Tôi chạy xuống những gò cát dài nối ven đê. Gò cát rộng quá. Sau bao nhiêu năm những tinh túy của biển dồn về đây. Cát phẳng lặng, nhẹ tênh khi gió thổi.

Tôi vẫn thoáng bần thần, xa xăm nhớ những giọt mồ hôi thấm vào biển, những tháng ngày tuổi thơ tôi bên biển khi tháng ba, ngày tám ru mưa bay thầm thĩ vào lòng. Biển quê tôi đẹp lắm, hồn hậu, bao dung, ôm ấp, chảy tràn nhớ, chảy tràn thương mỗi khi vỗ về tôi, thao thức tôi.

Tháng ba, cho đến bây giờ vẫn chưa khi nào ngớt chút se lạnh, chút âm u, chút miên man cỏ cây, hoa lá. Tháng ba, đủ ẩm ướt cho cây cối sinh sôi, đủ dầm dề cho lòng người tĩnh lại. Tôi thương những cánh hoa rơi rụng, rét mướt trong mưa. Tôi thương bước chân mẹ bấm vào lòng đất mỗi mùa đi biển. Biển cho mẹ quãng đời gắn bó nông sâu, biển cho tôi những ngày đằng đẵng, mong ngóng, dõi theo những lam lũ, nhọc nhằn của mẹ.

Mẹ đi biển, gắn bó cả đời với biển vì kiếm kế, sinh nhai. Vì củ sắn, củ khoai nhọc nhằn nuôi đàn con thơ qua tháng ba, ngày tám. Một năm hai vụ lúa, nhà đông miệng ăn nên những lúc nông nhàn mẹ chỉ biết đến biển, nơi lồng lộng gió, lồng lộng mưa, lồng lộng bãi bờ. Mẹ đi theo con nước thủy triều, lúc đi từ tinh mơ, gà gáy, khi đi từ buổi trưa và tối muộn mới trở về nhà. Đứa trẻ tôi bao buổi sớm lần tìm hơi mẹ mà bâng khuâng, ngơ ngác. Có lúc tôi sợ sệt hỏi mẹ: mẹ ơi, mẹ đi như thế nếu con nước thủy triều lên mẹ không kịp chạy thì làm thế nào? Mẹ chỉ xoa đầu tôi cười rồi nói, mẹ đi theo con trăng, các cụ từ xưa đến giờ cũng vậy, không phải lo đâu con ạ! Cứ thế, tôi dần quen khi không có mẹ ở bên, cứ thế tôi dần quen với mưa phùn, gió bấc. [..]

Hôm nào trước khi đi tôi cũng phải hỏi hôm nay mẹ bắt cá ở đoạn nào để con đón. Có hôm, đi sớm tôi tha thẩn trên đê đứng cả tiếng đồng hồ chờ mẹ. Nhìn đàn bò gặm cỏ, nhìn đàn chim dáo dác bay về bỗng có những cảm giác trống rỗng khó tả. Biển không có bờ, muôn đời là vậy, biển bao la đến khôn cùng, tôi chẳng thể nhìn thấy một bóng người. Tôi chạy xuống những gò cát dài nối ven đê. Gò cát rộng quá. Sau bao nhiêu năm những tinh túy của biển dồn về đây. Cát phẳng lặng, nhẹ tênh khi gió thổi. Cát êm ả, mịn màng như đã thấm đượm những lẽ đời vốn có tự nhiên. Tôi nhún mình trên cát, cát lún dưới chân như thầm nhắc, dù cuộc sống sụt lún, chao đảo sau cùng vẫn trở lại êm đềm. Kia rồi, những bóng người nhỏ xíu như những đốm mưa đang lớn dần. Giữa mênh mông họ có khác gì hạt cát. Bé lắm, bé vô cùng. Tôi nhìn theo không chớp mắt. Mẹ vẫn không thể lẫn, vẫn chiếc áo mưa nửa kín nửa hở gió vỗ kêu phành phạch, vẫn chiếc nón mê cụp xuống với đôi quai buộc chặt. Nhìn thấy mẹ, tôi mừng lắm, bao nôn nao, thấp thỏm trở lại yên bình.

Tôi đèo mẹ về trên quãng đường trơn. Mưa dường như còn dai dẳng bám theo mẹ. Mẹ ngồi vắt chéo, đôi chân ngón quặp vào nhau. Hình như chúng ngại nghỉ ngơi, chúng đã quen bấm sâu vào bùn đất. Chiếc xe rung rung, kèn kẹt kêu. Tôi lãng đãng ngắm cỏ cây ven đường uống mưa. Tinh khôi thật đấy! Lòng tôi ấm áp. Hai mẹ con im lặng. Tôi biết, khung cảnh cứ như này, lòng người không tĩnh lặng sao được. Ven đường hoa xoan tím rụng vương bùn đất, nhão nhoẹt, cồn cào.

Có lẽ, thật khó để đếm hết những giọt mồ hôi đã rơi tràn muối biển. Mồ hôi là vô hình nhưng mồ hôi vẫn đậu trên gò má, trên cánh tay gầy. Màu rám nắng, vị phù sa lúc nào cũng đâu đây bên tôi. Tôi vùi đầu trong mùi vị ấy, thoang thoảng nhớ, thoang thoảng thương mỗi độ tháng ba về.

(https://baovannghe.vn/mo-hoi-tu-bien-tan-van-cua-duong-thang-20334.html)

Xác định ít nhất hai dấu hiệu đặc trưng của thể ký trong đoạn trích Mồ hôi từ biển.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: tình mẫu tử thiêng liêng trong đoạn trích Mồ hôi từ biển của Dương Thắng.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

Giới thiệu tác giả, tác phẩm; nêu vấn đề nghị luận: tình mẫu tử trong đoạn ký.

* Thân bài:

1. Hình ảnh người mẹ gắn bó với biển cả:

- Đi biển quanh năm để nuôi con.

- Hình ảnh áo mưa, nón mê, đôi chân quặp… khắc họa sự lam lũ.

2. Nỗi nhớ thương của người con:

- Lo lắng khi mẹ đối mặt với thủy triều.

- Mong ngóng, chờ đợi mẹ về trên gò cát.

- Cảm giác trống rỗng, rồi vỡ òa hạnh phúc khi gặp lại.

3. Sự gắn bó thiêng liêng của tình mẫu tử:

- Con đèo mẹ về trên đường trơn – biểu tượng vòng tuần hoàn tình cảm.

- Nỗi niềm biết ơn sâu nặng: “Mồ hôi là vô hình nhưng vẫn đậu trên gò má…”

- Tình mẹ – con hòa quyện vào thiên nhiên, biển cả.

4. Ý nghĩa:

- Ca ngợi sự hy sinh thầm lặng của người mẹ.

- Khẳng định tình mẫu tử bất diệt, là nguồn nuôi dưỡng tâm hồn.

* Kết bài: Khẳng định vẻ đẹp nhân văn sâu sắc của đoạn ký.

Bài văn tham khảo

Trong văn học, tình mẫu tử luôn là mạch nguồn cảm hứng bất tận, nuôi dưỡng bao áng văn thơ sâu lắng. Đọc đoạn ký Mồ hôi từ biển của Dương Thắng, ta bắt gặp hình ảnh người mẹ gắn bó cả đời với biển cả và tình cảm thương nhớ, biết ơn dạt dào của người con. Qua đó, vẻ đẹp thiêng liêng của tình mẹ con được khắc họa một cách chân thực, xúc động và giàu tính biểu tượng.

Trước hết, tình mẫu tử hiện lên qua hình ảnh người mẹ lam lũ, gắn bó với biển. Vì miếng cơm manh áo, vì đàn con thơ, mẹ đã dành cả đời theo con nước thủy triều, “khi đi từ tinh mơ, gà gáy, khi đi từ buổi trưa và tối muộn mới trở về”. Tấm áo mưa tả tơi, chiếc nón mê buộc chặt, đôi chân quặp bấm sâu vào bùn đất… tất cả gợi lên sự nhọc nhằn mà kiên cường. Những giọt mồ hôi của mẹ đã hòa vào sóng biển, thành mặn mòi nuôi dưỡng gia đình, thành sự dẻo dai bền bỉ của cả một kiếp người gắn bó với biển khơi đầy sóng gió.

Đi liền với hình ảnh ấy là nỗi nhớ thương khôn nguôi của người con. Từ bé, tác giả đã lo lắng khi mẹ ra khơi, sợ mẹ gặp thủy triều dữ dội, sợ biển cuốn trôi mất dáng hình thân thương. Những buổi chờ mẹ trên đê, giữa mênh mông gò cát, người con cảm nhận sự nhỏ bé của con người trước thiên nhiên rộng lớn. Niềm trống trải ấy chỉ được khỏa lấp khi nhận ra dáng hình quen thuộc của mẹ từ xa. Khoảnh khắc ấy trở thành điểm tựa tinh thần, là miền ký ức ấm áp, in đậm trong tâm hồn tác giả suốt cả đời.

Tình mẫu tử còn được thể hiện qua sự gắn bó thiêng liêng trên từng chặng đường đời. Chi tiết “tôi đèo mẹ về trên quãng đường trơn” giàu ý nghĩa biểu tượng: ngày xưa mẹ chở con qua bao nhọc nhằn, nay con chở mẹ, nâng đỡ mẹ đi qua gió mưa. Đó là vòng tuần hoàn bất tận của tình mẫu tử – tình yêu thương luôn được trao truyền, tiếp nối từ thế hệ này sang thế hệ khác. Câu văn “mồ hôi là vô hình nhưng vẫn đậu trên gò má, trên cánh tay gầy” như một lời tri ân sâu nặng. Mồ hôi của mẹ không chỉ thấm vào biển cả, mà còn thấm vào tâm hồn người con, trở thành mùi vị quen thuộc của nhớ thương, của gắn bó suốt đời, một “dấu chỉ” không bao giờ phai nhạt.

Qua tất cả, đoạn ký Mồ hôi từ biển khẳng định tình mẫu tử là cội nguồn của sức mạnh, là giá trị thiêng liêng bền vững trong đời sống con người. Người mẹ hiện lên như biểu tượng của đức hy sinh, còn người con hiện lên như tấm gương tri ân, biết thương, biết nhớ. Tác phẩm vừa chan chứa chất hiện thực đời sống, vừa ngân vang giai điệu nhân văn sâu sắc, nhắc nhở ta rằng đằng sau mỗi bước đi vững chãi của đời người luôn có bóng dáng âm thầm của mẹ.

Tóm lại, bằng lối viết giàu cảm xúc, giàu hình ảnh, Dương Thắng đã tái hiện một câu chuyện giản dị mà sâu lắng về tình mẫu tử. Đoạn ký không chỉ khơi dậy nỗi thương nhớ trong lòng tác giả mà còn đánh thức trong mỗi chúng ta niềm biết ơn đối với đấng sinh thành. Tình mẫu tử như biển cả vô tận, luôn là bờ bãi cho tâm hồn con người neo đậu, chở che, nâng đỡ trên hành trình dài rộng của cuộc đời, là ánh sáng dẫn dắt mỗi bước đi giữa sóng gió nhân sinh.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: tác dụng của việc kết hợp yếu tố hiện thực và yếu tố trữ tình trong đoạn trích Mồ hôi từ biển của Dương Thắng.

- Hệ thống ý

+ Giới thiệu: ký thường kết hợp hiện thực và trữ tình.

+ Hiện thực: cuộc sống mẹ đi biển lam lũ, cảnh vật tháng ba, mồ hôi, gió mưa…

+ Trữ tình: cảm xúc thương nhớ, tự hào, biết ơn.

+ Tác dụng: đoạn ký vừa chân thực vừa giàu cảm xúc, khắc họa tình mẹ – con thiêng liêng.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Phân tích rõ tác dụng của việc kết hợp yếu tố hiện thực và yếu tố trữ tình trong việc thể hiện nội dung văn bản.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Trong đoạn trích Mồ hôi từ biển, Dương Thắng đã kết hợp nhuần nhuyễn yếu tố hiện thực và yếu tố trữ tình, tạo nên sức gợi đặc biệt. Hiện thực được khắc họa rõ nét: những ngày tháng ba se lạnh, gò cát ven đê, những chuyến đi biển lam lũ của mẹ, giọt mồ hôi thấm mặn vào biển cả. Những chi tiết ấy mang hơi thở đời sống, phản ánh sự nhọc nhằn mà bao thế hệ ngư dân phải gánh chịu. Song nếu chỉ dừng ở miêu tả, trang ký sẽ khô khan. Chính sự hòa quyện yếu tố trữ tình đã làm nên vẻ đẹp của tác phẩm: tình thương nhớ dạt dào, niềm biết ơn sâu nặng, sự chiêm nghiệm triết lý được bộc lộ chân thành qua cái tôi tác giả. Hiện thực và trữ tình không tách rời mà nâng đỡ nhau: hiện thực là nền để cảm xúc thăng hoa, trữ tình là linh hồn để hiện thực trở nên sống động. Nhờ vậy, đoạn ký vừa ghi chép trung thực vừa để lại dư vang trong lòng độc giả về tình mẫu tử thiêng liêng và vẻ đẹp biển cả quê hương.