Văn bản ngữ liệu

HẠNH PHÚC LÀ MỘT SỰ LỰA CHỌN

(Anne Bogel)

[…] Tôi đã hoàn thành tốt việc của mình. Nhưng nếu so sánh kết quả mình tạo ra với kết quả lý tưởng trong đầu, tôi sẽ chỉ tự làm khổ bản thân. Chủ nghĩa hoàn hảo khiến chúng ta luôn có tư tưởng phê phán, khó tính và thường không vui vẻ, để rồi những điều đó sẽ khiến tâm trạng của bạn trở nên tồi tệ. Đừng làm khó bản thân quá mức, bởi mọi thứ không cần hoàn hảo để có thể trở nên tốt đẹp.

Muốn xóa bỏ được chủ nghĩa hoàn hảo là một chuyện, nhưng bạn sẽ làm điều đó bằng cách nào? Chìa khóa ở đây chính là cho phép mình thất bại – với thất bại được định nghĩa là “bất cứ điều gì không hoàn hảo tuyệt đối” – và cảm thấy thoải mái ngay cả khi bạn thất bại.

Dù bạn có tin hay không thì thất bại cũng có thể mang lại hiệu quả vô cùng lớn. Điều thú vị ở đây là, đôi khi, chúng ta đạt được kết quả tốt hơn nhiều khi làm sai so với khi quá cầu toàn. Nếu luôn nghĩ mình không được sai lầm, bạn sẽ bỏ sót một trong những cách học nhanh và hiệu quả nhất. Thất bại cũng có thể là một điều đáng sợ, đặc biệt là với những người theo chủ nghĩa hoàn hảo như tôi. Để có thể làm quen với thất bại, chúng ta cần cảm thấy thoải mái với nó – và một sự thay đổi trong thuật ngữ có thể giúp ích cho các bạn đấy. Tôi thường nghĩ đến cụm từ “Hãy thử nghiệm”, bởi nó không khiến tâm trí tôi rối trí như từ thất bại. Thử nghiệm mang tính trung lập, không có quá nhiều cảm xúc. Không có áp lực gây tê liệt nào đó để luôn phải làm đúng. Khi tôi tiến hành một thử nghiệm, bản thân kết quả chính là sự thành công, bất kể nó có ra sao. Mục tiêu của tôi là có kết quả chứ không phải là chiến thắng.

(Trích Hạnh phúc là một sự lựa chọn, Anne Bogel, NXB Lao động TP. Hồ Chí Minh, 2021, tr.62-64)

25.2. Câu hỏi đọc hiểu và viết

25.2.1. Câu hỏi đọc hiểu

Nêu phương thức biểu đạt chính của văn bản trên.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: bàn về tác hại của chủ nghĩa hoàn hảo đối với con người.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu vấn đề: Trong xã hội hiện đại, nhiều người luôn khao khát đạt đến sự hoàn hảo tuyệt đối trong công việc, học tập và cuộc sống. Tuy nhiên, chủ nghĩa hoàn hảo không phải lúc nào cũng mang lại hạnh phúc.

- Dẫn dắt và nêu luận đề: Từ văn bản Hạnh phúc là một sự lựa chọn – Anne Bogel, ta nhận thấy chủ nghĩa hoàn hảo ẩn chứa nhiều tác hại đối với con người.

* Thân bài:

a. Giải thích khái niệm

- Chủ nghĩa hoàn hảo: Khuynh hướng đặt ra tiêu chuẩn cực kỳ cao, đòi hỏi bản thân (và cả người khác) phải đạt được kết quả tuyệt đối, không chấp nhận sai sót.

- Biểu hiện: Luôn so sánh kết quả thực tế với “kết quả lý tưởng” trong đầu, thường xuyên tự phê phán, không hài lòng dù kết quả đã tốt.

b. Tác hại của chủ nghĩa hoàn hảo (bám sát văn bản và mở rộng)

- Gây áp lực tâm lí và căng thẳng

+ Theo văn bản: Luôn phê phán, khó tính, khó vui vẻ → tâm trạng trở nên tồi tệ.

+ Mở rộng: Dễ rơi vào trạng thái lo âu, stress, kiệt sức vì áp lực tự đặt ra.

- Hạn chế sự sáng tạo và linh hoạt

+ Người cầu toàn sợ sai → ngại thử nghiệm ý tưởng mới.

+ Dẫn chứng mở rộng: Trong học tập, học sinh cầu toàn thường không dám đưa ra đáp án nếu chưa chắc chắn → bỏ lỡ cơ hội học hỏi.

- Khiến con người khó chấp nhận thất bại

+ Theo văn bản: Không được sai lầm → bỏ qua cách học nhanh và hiệu quả.

+ Mở rộng: Thất bại là cơ hội rèn kĩ năng, nếu sợ thất bại sẽ khó trưởng thành.

- Ảnh hưởng tiêu cực đến các mối quan hệ: Kỳ vọng quá cao ở người khác → dễ bất mãn, phê phán, gây mâu thuẫn.

c. Nguyên nhân dẫn đến chủ nghĩa hoàn hảo

- Tâm lí muốn được công nhận, sợ bị đánh giá.

- Ảnh hưởng từ môi trường cạnh tranh khốc liệt (trường học, nơi làm việc, mạng xã hội).

- Quan niệm sai lầm rằng “hoàn hảo = thành công”.

d. Giải pháp hạn chế tác hại của chủ nghĩa hoàn hảo

- Thay đổi cách nhìn về thất bại: coi đó là “thử nghiệm” như gợi ý của Anne Bogel.

- Đặt mục tiêu phù hợp, tập trung vào tiến bộ thay vì tuyệt đối hóa kết quả.

- Giữ tâm thế lạc quan, trân trọng những gì đã đạt được.

- Chấp nhận rằng “mọi thứ không cần hoàn hảo để vẫn có thể trở nên tốt đẹp”.

* Kết bài:

- Khẳng định lại vấn đề: Chủ nghĩa hoàn hảo, nếu không được điều chỉnh, sẽ trở thành rào cản lớn đối với hạnh phúc và sự phát triển cá nhân.

- Thông điệp: Mỗi người cần biết buông bỏ áp lực “phải hoàn hảo”, học cách chấp nhận sai lầm và tìm niềm vui trong quá trình, bởi hạnh phúc là một sự lựa chọn của chính ta.

Bài văn tham khảo

Trong xã hội hiện đại, chủ nghĩa hoàn hảo đang trở thành một tiêu chuẩn vô hình mà nhiều người vô thức tự áp đặt lên bản thân. Trong Hạnh phúc là một sự lựa chọn, Anne Bogel chỉ rõ rằng việc so sánh kết quả thực tế với “kết quả lý tưởng trong đầu” dễ khiến ta rơi vào trạng thái tự phê phán, khó tính và không vui vẻ. Từ đó, rõ ràng chủ nghĩa hoàn hảo gây ra những hệ lụy nghiêm trọng đối với đời sống tinh thần, khả năng sáng tạo và các mối quan hệ xã hội của con người.

Trước hết, chủ nghĩa hoàn hảo tạo ra áp lực tâm lí kéo dài. Khi luôn đặt tiêu chuẩn tuyệt đối, con người dễ rơi vào lo âu, tự trách, mất ngủ và giảm hứng thú với hoạt động từng khiến họ vui. Tác giả cho rằng “chủ nghĩa hoàn hảo khiến chúng ta luôn có tư tưởng phê phán, khó tính và thường không vui vẻ” — điều này dẫn đến stress mãn tính và suy giảm chất lượng cuộc sống. Một học sinh luôn đòi hỏi hoàn hảo có thể bỏ lỡ cơ hội phát triển vì sợ bị điểm sai; một nhân viên làm việc trong môi trường cầu toàn có thể kiệt sức vì cố gắng đạt “chuẩn mực không tưởng”.

Thứ hai, chủ nghĩa hoàn hảo kìm hãm sáng tạo và quá trình học hỏi. Bogel nhấn mạnh rằng thất bại — nếu hiểu là “bất cứ điều gì không hoàn hảo tuyệt đối” — lại là một trong những con đường học nhanh và hiệu quả nhất. Nhưng nếu sợ sai, con người sẽ né tránh thử nghiệm, không dám thử nghiệm phương pháp mới, dẫn đến stagnation (trì trệ). Nhiều phát minh, giải pháp đột phá xuất phát từ những lần “làm sai” ban đầu; khi bị ràng buộc bởi nỗi sợ hoàn hảo, ta tự tước mất cơ hội phát hiện hướng đi tốt hơn.

Thứ ba, chủ nghĩa hoàn hảo ảnh hưởng tiêu cực đến các mối quan hệ. Kỳ vọng quá cao đối với bản thân thường được chiếu sang người khác — dẫn tới phê phán, thất vọng và mâu thuẫn trong gia đình, nhóm học tập hay nơi làm việc. Người cầu toàn dễ bị cô lập bởi vì ít ai chịu hoặc có thể đáp ứng những tiêu chuẩn không thực tế đó lâu dài.

Tuy nhiên, văn bản cũng chỉ ra lối thoát: thay đổi cách nhìn về thất bại. Bogel gợi ý gọi là “thử nghiệm” — một khái niệm trung lập, giảm áp lực và khuyến khích tinh thần dám làm. Ứng dụng trong thực tế là đặt mục tiêu phù hợp, coi trọng tiến bộ từng bước, khuyến khích phản hồi và học hỏi từ sai lầm. Nhà trường, gia đình và xã hội cần tạo môi trường cho phép thử nghiệm, chấp nhận sai sót như một phần của quá trình trưởng thành.

Kết lại, chủ nghĩa hoàn hảo có thể làm suy yếu hạnh phúc, hạn chế sáng tạo và gây tổn hại các mối quan hệ. Thay vì đi tìm sự hoàn hảo tuyệt đối, mỗi người nên học cách chấp nhận sai lầm, biến thất bại thành “thử nghiệm” và nhìn nhận tiến bộ nhỏ như những thành tựu đáng trân trọng. Bởi lẽ, như Anne Bogel nhắc nhở, hạnh phúc không nằm ở sự hoàn hảo mà là ở lựa chọn cách ta đối diện với đời sống — chọn buông bớt áp lực, chọn học từ sai lầm và chọn sống nhẹ nhàng hơn.

- Luận đề chính: Hạnh phúc không đòi hỏi sự hoàn hảo; chấp nhận thất bại và coi đó như một phần của quá trình thử nghiệm sẽ giúp ta sống thoải mái và đạt kết quả tốt hơn.