Chàng trông xe hạnh phúc

(Phong Điệp)

(Tóm lược: Trần Hạnh Phúc xuất thân trong gia đình đặc biệt, cha mẹ chàng đều là người mù. Họ bén duyên rồi thành vợ chồng trong cơ sở sản xuất tăm tre dành cho người mù. Hiểu rõ nghịch cảnh, cha mẹ chàng “làm hùng hục bằng hai bằng ba người khác. ..Nhất là khi biết tin mẹ chàng có bầu, cha chàng càng làm việc hăng hái hơn”. Chàng là “tác phẩm vĩ đại” và may mắn chàng không bị mù. Tuy nhiên, 3 tuổi chàng bị bỏng, dù đã được chạy chữa, chắp vá đủ kiểu, “nửa khuôn mặt chàng vẫn dăn dúm và loang lổ. Giống mặt ruộng sau khi vừa đốt chân rơm”. năm 12 tuổi, chàng tiếp tục gặp hạn. Trong lúc leo lên tầng hai, chàng bị ngã nhào. Sau mấy tuần bó bột, ngứa phát rồ dại, chân chàng cũng đi lại được, nhưng cái dáng đi khuỳnh khoàng, hơi tức mắt. Như thế vẫn là tốt lắm rồi. Tuy nhiên có phải vì lần ngã ấy mà sau này chàng không cao lớn được hay không, thì vẫn là câu hỏi còn bỏ ngỏ. Dù sao chàng vẫn tên là Hạnh Phúc. Chàng là ánh sáng của cha mẹ).

… Bây giờ thì chàng làm nghề bảo vệ kiêm trông xe cho một Viện nghiên cứu ở H.

Cao chưa đến một mét rưỡi, một bên má nám xịt, dăn deo và đôi mắt luôn buồn rầu.

Thời gian đầu mới đi làm, chàng còn bối rối khi người ta dừng mắt ở biển tên chàng khá lâu. Rồi len lén nhìn nửa khuôn mặt như chân ruộng sau khi đốt đồng của chàng. Chàng cảm giác như mình đang bị bóc mẽ. Mà thật ra có gì để bóc mẽ đâu. Chàng nhỏ con, xấu xí, và làm nghề bảo vệ kiêm trông xe. Tất tần tật như thế. Có gì cần phải bóc mẽ. Dần dà, chàng biết tiết chế cảm xúc của mình. Khuôn mặt không biểu cảm.

Làm bảo vệ, trông xe ở Viện cũng nhàn nên những lúc vắng vẻ, chàng thích ngồi tựa ghế, nhìn cây lộc vừng mọc chênh chếch cổng ra vào. Cây mới trồng vậy mà ngay mùa đầu tiên, những tràng hoa đã chen nhau thả từng chùm dây hoa lúc lỉu như giăng câu. Rồi từng đóa bung nở, đỏ chói, sáng rực sân Viện. Chàng cứ nhìn hàng giờ chuỗi dây hoa lấp lánh trong nắng. Không ai biết chàng nghĩ gì, buồn hay vui. Chỉ biết khi mùa lộc vừng lụi, thì tóc chàng bỗng dưng ngả bạc. Thật sự không ai lý giải được. Nhưng mà cũng chả ai biết chia sẻ, hay động viên chàng thế nào. Vì cách giao tiếp với chàng chỉ là chìa tay nhận vé và dắt xe qua. Hỏi gì chàng cũng chỉ qua quýt vài câu cho phải lẽ. Rồi thì nín thinh cả ngày. Ngày qua ngày. Buồn cũng như vui. Chưa ai hỏi chàng có hạnh phúc không? Người mang tên Hạnh Phúc lẽ nào lại không hạnh phúc ư?

***

Chính thức sáng thứ hai, tuần thứ ba của tháng Mười một, Viện trưởng nhận được lá đơn xin thôi việc của chàng.

Trình tự mọi việc được báo cáo lại như sau:

Bảy giờ, cô nhân viên tạp vụ đến cơ quan dọn dẹp nhưng phát hiện phòng bảo vệ trống trơn. Cô này tìm mọi cách gọi, đánh động nhưng không thấy có tiếng thưa. Chuyện này chưa từng xảy ra. Thấy sự bất ổn, cô nhân viên tạp vụ tức tốc gọi điện cho trưởng phòng hành chính. Trong lúc điện thoại qua lại thì đã thấy bà hàng nước hối hả đi đến, xòe ra chùm chìa khóa.

“Anh ấy không nói gì cả, chỉ nhờ tôi cầm hộ chìa khóa rồi đi. Thế thôi”.

“Thái độ anh ấy thế nào?”.

“Chẳng thế nào cả. Vẫn như mọi ngày”.

Bẩy giờ ba mươi, trưởng phòng hành chính có mặt ở cơ quan, tiến hành lập biên bản. Sau khi kiểm tra sơ bộ, đánh giá: Phòng bảo vệ không mất mát gì. Các phòng ban khác cửa vẫn khóa an toàn. Chỉ có nhân viên bảo vệ Trần Hạnh Phúc không xuất hiện.

Tại cuộc họp cơ quan lúc tám giờ ba mươi, Viện trưởng thông báo về nội dung lá đơn xin thôi việc của nhân viên bảo vệ Trần Hạnh Phúc. Đơn được đặt trên bàn làm việc của Viện trưởng.

…Phòng hành chính cắt cử người làm thay công việc cho nhân viên bảo vệ Trần Hạnh Phúc. Phòng nhân sự tìm hiểu lý do vì sao nhân viên bảo vệ Trần Hạnh Phúc xin nghỉ việc. Phòng tài chính kiểm tra các khoản thu chi liên quan đến nhân viên bảo vệ Trần Hạnh Phúc. Ngày hôm đó, tên chàng được liên tục nhắc đến.

Ngạc nhiên. Thắc mắc. Tò mò. Âu lo. Nghĩ ngợi...

Người trong Viện nói chuyện về chàng với đủ mọi sắc thái tình cảm.

…Người ta chỉ tập trung về mái tóc của chàng, trước khi chàng biến mất. Mái tóc của một ngày sương muối phủ dày. Tại sao?

Chàng có nỗi khổ tâm không thể nói ra? Nỗi khổ tâm đó là gì? Không một ai biết.

Và chàng thì đột ngột biến mất.

Người ta ngỡ ngàng, sửng sốt nhận ra rằng dù đã làm khá lâu ở Viện, nhưng đến lúc chàng đột ngột biến mất thì chỉ còn duy nhất lá đơn là xác nhận về sự (đã từng) tồn tại của chàng. Không điện thoại. Không một dòng địa chỉ. Lâu nay, mọi liên lạc, hay quản lý liên quan đến hành chính, cư trú, chàng đều lấy địa chỉ của Viện, xác nhận từ Viện. Nay, chàng từ chối nơi cư trú của mình.

(…)

Chàng tên là Hạnh Phúc.

Chàng có đi đâu, làm gì, chàng cũng có quyền được hạnh phúc.

* Chú thích: Nhà văn Phong Điệp tên thật là Phạm Thị Phong Điệp. Năm sinh: 1976. Nơi sinh: Nam Định. Mỗi trang văn của chị mang đến cho người đọc những giây phút bình yên lắng lọng của cuộc sống bộn bề những bất trắc đảo điên.

Chỉ ra dấu hiệu để xác định ngôi kể trong trích đoạn trên.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Cảm nhận về nhân vật Trần Hạnh Phúc trong văn bản ngữ liệu “Chàng trông xe hạnh phúc” của Phong Điệp.

- Hệ thống ý:

+ Cảm nhận về nhận vật

. Trần Hạnh Phúc- Cái tên gợi về sự bình yên, êm ấm, vui vẻ nhưng câu chuyện về cuộc đời của chàng thì lắm nỗi bất hạnh, éo le. Bố mẹ bị tàn tật, mù lòa, sinh ra chàng trong muôn nỗi vất vả, khó nhọc. Nhưng chàng là món quà tuyệt vời tạo hóa mang tặng cho bố mẹ “Chàng là ánh sáng của cha mẹ”

. Những con người tàn tật, khiếm khuyết, bất hạnh nhưng khát khao sống, khát khao hạnh phúc. Sau 2 lần tai nạn, chàng “Cao chưa đến một mét rưỡi, một bên má nám xịt, dăn deo và đôi mắt luôn buồn rầu”, chàng làm bảo vệ kiêm trông xe cho viện nghiên cứu H.

. Sống cô độc, ngại giao tiếp, không sẻ chia do mặc cảm, tự ti về ngoại hình, hoàn cảnh; trách nhiệm, cẩn thận với công việc, có tâm hồn hướng về cuộc sống xung quanh, nhiều âu lo, suy tư và luôn khao khát hạnh phúc…

+ Nghệ thuật xây dựng nhân vật: Tình tiết đơn giản, nhưng tinh tế, liên kết với nhau một cách hết sức hợp lý, nhuyễn và cô đặc; Ngôn ngữ bình thản, không cầu kỳ lộ liễu, sự phân chuyện hiện đại; giọng văn nhẹ nhàng, sâu lắng…

=> Đánh giá chung: Qua nhân vật, nhà văn gián tiếp thể hiện quan điểm nhân sinh sâu sắc đồng thời gửi gắm những ưu tư, trăn trở về mối quan hệ giữa người và người trong cuộc sống hôm nay.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ văn bản để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ, cảm xúc về nhân vật Trần Hạnh Phúc được thể hiện trong văn bản đọc hiểu.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về vấn đề nghị luận.

Đoạn văn tham khảo

Nhân vật Trần Hạnh Phúc trong đoạn trích Chàng trông xe Hạnh Phúc của Phong Điệp gợi lên nhiều suy ngẫm về thân phận con người. Cái tên “Hạnh Phúc” gợi về niềm vui, sự trọn vẹn, nhưng cuộc đời chàng lại đầy bất hạnh và éo le. Sinh ra trong gia đình đặc biệt, cha mẹ đều mù lòa, chàng là “ánh sáng của cha mẹ”, là niềm hy vọng giữa muôn nỗi vất vả. Thế nhưng số phận không ưu ái: tuổi thơ chàng gắn liền với những tai nạn khiến thân thể khiếm khuyết, gương mặt biến dạng và dáng đi khuỳnh khoàng. Chàng nhỏ bé, lặng lẽ làm công việc bảo vệ, sống cô độc, ít giao tiếp, mang mặc cảm về ngoại hình. Nhưng đằng sau sự lặng im ấy là một tâm hồn giàu cảm xúc: biết ngắm hoa lộc vừng, biết âu lo, suy tư, và trên hết là khát khao hạnh phúc. Nghệ thuật kể chuyện giản dị, giọng văn nhẹ nhàng, sâu lắng đã khắc họa một số phận vừa xót xa vừa đáng trân trọng. Qua nhân vật, tác giả gợi lên niềm thương cảm, đồng thời gửi gắm thông điệp nhân sinh: mỗi con người, dù khiếm khuyết hay bất hạnh, đều khao khát và xứng đáng được sống hạnh phúc.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: Phân tích văn bản ngữ liệu “Chàng trông xe hạnh phúc” của Phong Điệp.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu tác giả Phong Điệp và văn bản Chàng trông xe Hạnh Phúc.

- Khái quát nội dung: câu chuyện về Trần Hạnh Phúc – một con người nhỏ bé, bất hạnh nhưng giàu nội tâm, khát khao hạnh phúc, qua đó gợi nhiều suy ngẫm nhân sinh.

- Nêu vấn đề nghị luận: ý nghĩa và giá trị nhân văn của tác phẩm.

* Thân bài:

a. Hoàn cảnh và số phận nhân vật Trần Hạnh Phúc

- Xuất thân: cha mẹ đều mù, sống trong nghịch cảnh nhưng vẫn nuôi dưỡng niềm hy vọng.

- Tuổi thơ bất hạnh: bị bỏng, ngã gãy chân → gương mặt biến dạng, thân hình thấp bé, dáng đi khuỳnh khoàng.

- Trưởng thành: làm bảo vệ kiêm trông xe tại Viện nghiên cứu, sống lặng lẽ, khép kín, ít giao tiếp.

- Cái tên “Hạnh Phúc” trái ngược với cuộc đời nhiều bất hạnh, gợi sự chua xót.

b. Tâm hồn và khát vọng của nhân vật

- Dù mang mặc cảm về ngoại hình, chàng vẫn có đời sống tinh thần riêng: say mê ngắm hoa lộc vừng, biết buồn vui, trăn trở.

- Khao khát một cuộc sống hạnh phúc giản dị, được yêu thương và công nhận.

- Hành động xin thôi việc, biến mất lặng lẽ thể hiện sự u uẩn, cô độc cùng mong muốn tìm kiếm hạnh phúc thật sự.

c. Nghệ thuật khắc họa nhân vật

- Lối kể chuyện giản dị, xen lẫn xót xa và trầm lắng.

- Nghệ thuật tương phản: cái tên “Hạnh Phúc” ↔ cuộc đời bất hạnh.

- Khắc họa ngoại hình giàu ám ảnh (gương mặt như ruộng sau khi đốt đồng, mái tóc bạc sớm).

- Biểu tượng cây lộc vừng: niềm hy vọng và khát vọng sống âm thầm của chàng.

d. Ý nghĩa, giá trị nhân văn

- Gợi niềm thương cảm, trân trọng đối với những phận người khiếm khuyết, bất hạnh.

- Khẳng định: dù mang hình hài không hoàn hảo, mỗi con người vẫn có quyền được mưu cầu hạnh phúc.

- Thức tỉnh trách nhiệm của cộng đồng: hãy biết quan tâm, chia sẻ, lắng nghe những mảnh đời âm thầm quanh ta.

* Kết bài:

- Khẳng định giá trị nhân văn sâu sắc của tác phẩm: tôn vinh phẩm giá và quyền được hạnh phúc của con người.

- Liên hệ: Người trẻ hôm nay cần sống nhân ái, biết đồng cảm, sẻ chia để không ai bị bỏ lại trong cô đơn.

Bài văn tham khảo

Trong dòng chảy của văn học đương đại, Phong Điệp là một cây bút giàu cảm hứng nhân văn, luôn dành sự quan tâm cho những số phận bé nhỏ, lặng thầm trong cuộc sống. Truyện ngắn Chàng trông xe Hạnh Phúc là minh chứng tiêu biểu, kể về cuộc đời Trần Hạnh Phúc – một con người kém may mắn cả về ngoại hình lẫn số phận, nhưng luôn mang trong mình khát khao hạnh phúc giản dị. Câu chuyện không chỉ lay động trái tim người đọc mà còn khơi gợi nhiều suy ngẫm sâu xa về quyền được sống, được yêu thương và được hạnh phúc của mỗi con người.

Trần Hạnh Phúc sinh ra trong nghịch cảnh: cha mẹ đều là người mù, nhưng giàu nghị lực, nỗ lực lao động để nuôi con. Chính sự bất hạnh của cha mẹ đã khiến sự ra đời của chàng trở thành niềm hy vọng, là “tác phẩm vĩ đại” của họ. Tuy nhiên, cuộc đời lại không buông tha chàng. Khi ba tuổi, Hạnh Phúc bị bỏng nặng, gương mặt biến dạng; mười hai tuổi, chàng tiếp tục bị ngã, để lại dáng đi khuỳnh khoàng, thân hình thấp bé. Lớn lên, chàng trở thành một người bảo vệ kiêm trông xe, sống lặng lẽ trong khuôn viên Viện nghiên cứu. Cái tên “Hạnh Phúc” như một nghịch lý đầy chua xót, bởi cuộc đời chàng chứa đựng quá nhiều bất hạnh.

Thế nhưng, đằng sau vẻ ngoài khắc khổ và sự trầm lặng ấy là một tâm hồn tinh tế và giàu cảm xúc. Hạnh Phúc có thói quen ngắm hoa lộc vừng rực rỡ trước cổng Viện, lặng lẽ hòa mình vào vẻ đẹp thiên nhiên để tìm chút an ủi. Điều ấy cho thấy chàng vẫn khao khát cái đẹp, khao khát sống, khao khát hạnh phúc, dù chưa bao giờ nói ra. Lá đơn xin thôi việc và sự biến mất đột ngột của chàng để lại khoảng trống lớn trong lòng mọi người. Chỉ đến khi ấy, đồng nghiệp mới ngỡ ngàng nhận ra rằng mình chưa bao giờ thật sự hiểu, chưa bao giờ lắng nghe hay sẻ chia với chàng. Cái tên “Hạnh Phúc” một lần nữa trở thành câu hỏi ám ảnh: người mang tên Hạnh Phúc có thật sự hạnh phúc hay không?

Phong Điệp đã rất thành công khi khắc họa nhân vật bằng lối kể dung dị mà sâu sắc. Nghệ thuật tương phản giữa tên gọi và số phận làm nổi bật bi kịch thầm lặng. Những chi tiết miêu tả ngoại hình giàu ám ảnh – khuôn mặt như ruộng đốt đồng, mái tóc bạc sớm – khắc sâu nỗi bất hạnh và cô đơn. Bên cạnh đó, hình ảnh cây lộc vừng trở thành biểu tượng cho niềm hy vọng mong manh, cho khát khao sống và hạnh phúc âm thầm cháy trong lòng nhân vật.

Truyện ngắn không chỉ gợi niềm thương cảm cho số phận bất hạnh mà còn đặt ra vấn đề nhân văn: hạnh phúc là quyền của mỗi con người, bất kể họ là ai, có hình hài như thế nào. Qua câu chuyện, tác giả gửi gắm thông điệp: trong cuộc sống, hãy biết quan tâm, chia sẻ và thấu hiểu những con người sống lặng lẽ quanh ta, bởi đôi khi sự vô tâm vô tình của cộng đồng lại đẩy họ vào nỗi cô độc sâu thẳm.

Chàng trông xe Hạnh Phúc vì thế không chỉ là một câu chuyện buồn mà còn là lời nhắc nhở đầy nhân văn. Nó khiến chúng ta – đặc biệt là những người trẻ – cần học cách sống nhân ái, mở lòng cảm thông, để không một ai bị bỏ lại trong nỗi cô đơn, để mỗi người đều có cơ hội chạm đến hạnh phúc.