DỌC ĐƯỜNG XỨ NGHỆ

(Trích)

Quan Phó bảng Sắc hơi sững sờ nhìn hai con, nhìn ngôi đền thờ Thục Phán:

- Con nói đúng. Nước có lúc thịnh, lúc suy. Đó là điều thường thấy trong trời đất. Nhưng con người ta lại phải biết giữ trọn khí tiết. Vua Thục Phán thuộc loại đó. Con hãy để ý về phong cảnh núi non, đền đài. Con vừa hỏi cha về hòn núi kia giống một người cụt đầu. Người ta thường gọi nó là hòn Hai Vai hoặc là núi “Tướng quân rơi đầu” đó con ạ. Còn phía xa xa kia là hòn Trống Thủng. Từ hòn Trống Thủng, một dãy núi dài dằng dặc sát chân trời, đó là núi Cờ Rách.

Hai mắt Côn chơm chớp nhìn theo hướng tay chỉ của cha. Khiêm thì ngạc nhiên thốt lên:

- Ai tưởng tượng ra đầu tiên hình dáng các hòn núi nớ hẳn là mắt tiên, cha nhể?

- Từ lòng người mà suy ngẫm ra... con ạ. Người ta còn gọi vùng núi ấy là vùng Ba Hòn. Theo chuyện kể từ hồi xửa hồi xưa thì nước ta có giặc từ phương Bắc tràn vào, dân ở khắp miền đất nước ta nhất tề đứng dậy chống giặc giữ nước. Từ vùng Nghệ Tĩnh ni có một vị tướng kéo đại binh ra Bắc đánh dư trăm trận, chẳng may trong một trận giáp chiến, con ngựa của ông vấp phải cọc, quy chân trước, bọn giặc xúm lại, ông bị một lát đại đao đi qua cổ, đầu rơi xuống đất. Ông nhoại người ra lấy được đầu lắp lên cổ và phi ngựa mở đường máu chạy trở về. Quân sĩ của ông cũng kéo cờ mở trống về theo. Trên đường về, vị tướng này đã gặp một ông lão tại phía bắc sông Mã (Thanh Hoá). Vị tướng dừng ngựa, hỏi:

- Thưa ông, từ xưa đã có người nào bị chặt đầu, lại chắp lên cổ được không?

- Thưa tướng quân, sống được ạ.

Vị tướng lại thúc ngựa phi về tới Diễn Châu, quân sĩ bủa ra tận vùng Yên Thành. Vị tướng gặp một bà già ở phía nam sông Bùng liền hỏi:

- Thưa cụ, xưa nay có người nào bị chặt đầu, lại tự mình chặp vào cổ mà vẫn sống được không?

Bà cụ lắc đầu:

- Loài quỷ, loài yêu tinh thì mới có thể bị chặt đầu này mọc ra đầu khác, còn loài người thì nếu bị chặt đầu là chết.

Bà cụ vừa nói dứt lời, đầu vị tướng quân rơi xuống đất. Và ông đã hoá thành hòn núi Hai Vai. Ngựa của ông chạy thêm một đoạn lên vùng Yên Thành, hoá núi Mã Phục, tại làng Yên Mã. Trống, cờ cũng hoá thành núi Trống Thủng, núi Cờ Rách...

                                                                (Trích Dọc đường xứ Nghệ - Sơn Tùng)

Đoạn trích trên thuộc thể loại gì?

Phương thức biểu đạt: tự sự.

Cụ Phó bảng giáo dục các con giữ trọn khí tiết, dũng cảm và trung nghĩa qua việc dẫn dụ quan sát núi non, đền đài gắn với truyền thuyết lịch sử và kể chuyện tướng quân chống giặc.

Cụ Phó bảng là người uyên thâm, hiểu biết sâu rộng về lịch sử và phong cảnh, lại giàu kinh nghiệm sống. Ông hiền từ, điềm đạm, kiên nhẫn giải thích cho các con hiểu các câu chuyện lịch sử và sự tích núi non, đồng thời khéo léo giáo dục con về khí tiết, đạo đức, lòng dũng cảm và tinh thần giữ nước. Ông vừa nghiêm khắc vừa gần gũi, tạo cảm giác tôn trọng và gắn bó với con.

Câu chuyện gợi cho em suy nghĩ về truyền thống yêu nước, lòng dũng cảm và ý chí kiên cường của ông cha ta. Nó nhắc nhở con người phải trân trọng lịch sử, học hỏi những tấm gương giữ khí tiết và tinh thần quật cường, đồng thời biết trân trọng và bảo vệ quê hương, đất nước.

Ý nghĩa câu vè mà bà ngoại cậu bé Côn đọc là nhắc nhở về lòng dũng cảm, khí tiết và tinh thần yêu nước của các bậc tiền nhân. Nó giúp các thế hệ sau hiểu được giá trị lịch sử, tôn trọng truyền thống, đồng thời hun đúc ý chí, đạo đức và lòng tự hào dân tộc.

Câu chuyện diễn ra trong chuyến đi dọc xứ Nghệ của cụ Phó bảng cùng các con, qua các vùng núi và đền thờ, kết hợp với việc kể chuyện lịch sử về vua Thục Phán và các tướng lĩnh xưa.

Hòn Hai Vai, núi Mã Phục, núi Trống Thủng, núi Cờ Rách tượng trưng cho chiến công và sự hi sinh của các tướng lĩnh, đồng thời gắn liền với truyền thuyết, giúp hình dung lịch sử qua phong cảnh.

Trong đoạn trích, cụ Phó bảng đã giáo dục các con tu dưỡng làm người từ những trải nghiệm thực tế và từ những trải nghiệm để các con phát biểu vốn hiểu biết, suy luận và thiếu sót chỗ nào sẽ bổ sung và sửa chữa ngay chỗ đó. Qua đó chúng ta thấy được phần nào tính cách của cụ Phó bảng chỉn chu, sáng tạo trong cách dạy con, uốn nắn con. Không chỉ có vậy chúng ta còn thấy được sự tỉ mỉ, ân cần đối đãi với các con và Người có vốn học vấn sâu rộng.

Những câu hỏi và sự lí giải về sự kiện lịch sử cho thấy Côn là cậu bé có tâm hồn trong sáng, hồn nhiên vô tư nhưng cũng hiểu biết sâu rộng. Qua đó chúng ta thấy được phần nào tính cách của chú bé tôn trọng người lớn và tinh thần ham học hỏi.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: tâm trạng của nhân vật cụ Phó bảng.

c. Hệ thống ý

- Nhân vật: cụ Phó bảng – người cha mẫu mực, có kiến thức sâu rộng về lịch sử, phong cảnh và văn hóa.

- Cách giáo dục con: thông qua câu chuyện lịch sử, giải thích phong cảnh núi non liên quan đến truyền thuyết, dạy con giữ khí tiết, yêu nước.

- Tính cách: uyên bác, nghiêm khắc nhưng gần gũi, truyền cảm hứng và tấm gương đạo đức cho con.

- Ý nghĩa: nhấn mạnh vai trò của giáo dục gia đình, truyền thống, lòng yêu nước và tu dưỡng đạo đức cho thế hệ trẻ.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Trong đoạn trích Dọc đường xứ Nghệ, cụ Phó bảng hiện lên là một người cha uyên bác, nghiêm khắc nhưng gần gũi, luôn quan tâm đến việc giáo dục các con về đạo đức và lịch sử dân tộc. Thông qua việc dẫn các con tham quan và chỉ tay về những ngọn núi mang hình dáng đặc biệt, cụ Phó bảng kể lại truyền thuyết về vua Thục Phán và các vị tướng giữ nước, giải thích ý nghĩa của các hòn núi gắn liền với chiến công, sự hy sinh anh dũng. Cách giáo dục này không chỉ giúp các con hiểu rõ lịch sử mà còn dạy các con biết giữ trọn khí tiết, yêu quê hương, trân trọng truyền thống của dân tộc. Cụ Phó bảng khéo léo truyền cảm hứng, khiến câu chuyện lịch sử trở nên sống động, từ đó hun đúc tinh thần trách nhiệm và lòng tự hào dân tộc trong lòng các con. Qua hình ảnh cụ, người đọc cảm nhận được tấm gương của một bậc cha mẹ mẫu mực, vừa nghiêm cẩn trong đạo đức vừa khéo léo giáo dục con cái bằng tri thức và tình yêu nước, mở ra bài học quý giá về việc bồi dưỡng nhân cách và tinh thần yêu nước cho thế hệ trẻ.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn tự sự

- Học sinh biết tạo lập một bài văn tự sự đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề tự sự: kể về chuyến đi cùng gia đình vào dịp nghỉ lễ hoặc cuối tuần.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài:

- Giới thiệu thời gian và lý do chuyến đi (nghỉ lễ, cuối tuần, mong muốn gắn kết gia đình).

- Nêu cảm giác háo hức, vui vẻ trước chuyến đi.

* Thân bài:

- Chuẩn bị và xuất phát:

+ Chuẩn bị đồ đạc, quần áo, thức ăn, phương tiện đi lại.

+ Không khí gia đình trước khi đi (vui vẻ, rộn ràng, trò chuyện, cười đùa).

- Trên đường đi:

+ Cảm nhận về cảnh vật hai bên đường, giao thông, thời tiết.

+ Hoạt động, trò chuyện vui vẻ của các thành viên trong gia đình.

- Đến nơi tham quan:

+ Mô tả địa điểm tham quan: cảnh đẹp, di tích, bảo tàng, bãi biển, núi, công viên…

+ Hoạt động của gia đình: chụp ảnh, khám phá, ăn uống, chơi trò chơi.

+ Những kỷ niệm đáng nhớ, sự gắn kết, những tình huống vui, thú vị xảy ra.

- Trở về nhà:

+ Cảm giác sau chuyến đi: vui vẻ, thoải mái, gần gũi với nhau hơn.

+ Bài học hoặc suy nghĩ rút ra từ chuyến đi (gia đình, tình cảm, trải nghiệm).

* Kết bài:

- Nhấn mạnh ý nghĩa chuyến đi đối với tình cảm gia đình.

- Nêu cảm xúc của bản thân và mong muốn cho những chuyến đi tiếp theo.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng. 

Bài viết tham khảo

Cuối tuần vừa rồi, gia đình em có một chuyến đi đáng nhớ đến khu du lịch sinh thái gần ngoại ô thành phố. Ngay từ sáng sớm, không khí trong nhà đã rộn ràng hẳn lên. Bố mẹ tất bật chuẩn bị đồ đạc, quần áo, thức ăn nhẹ cho cả nhà, còn em và em trai thì háo hức kiểm tra ba lô của mình, trò chuyện rôm rả về những điều sẽ được trải nghiệm trong chuyến đi. Cả gia đình đều tràn đầy niềm vui và háo hức, em cảm thấy lòng mình cũng phấn khởi lạ thường, mong sao thời gian trôi nhanh để được lên đường.

Khi cả nhà khởi hành, con đường dẫn ra ngoại ô hiện lên thật đẹp. Hai bên đường là những cánh đồng xanh mướt, những hàng cây rợp bóng, cùng với những ngôi nhà thấp thoáng giữa làn sương buổi sáng. Trên xe, bố kể cho em nghe về lịch sử của những địa danh mà xe đi qua, mẹ thì hỏi han sở thích và mong muốn của từng thành viên để lên kế hoạch tham quan. Chúng em cười đùa, hát theo những bài hát yêu thích, và cảm nhận được không khí gần gũi, ấm áp của gia đình.

Khi đến nơi, cảnh sắc xung quanh thật tuyệt vời. Khu du lịch nằm giữa núi non xanh tươi, có hồ nước trong vắt phản chiếu trời xanh và những tán cây. Không khí trong lành, thoáng đãng khiến em quên hết những ồn ào của thành phố. Gia đình em bắt đầu tham quan từng khu vực: bố hướng dẫn chúng em cách nhận biết các loại cây, mẹ nhắc nhở mọi người chụp ảnh lưu niệm, còn em và em trai thì chạy nhảy, khám phá từng ngóc ngách. Chúng em cùng nhau thử chèo thuyền trên hồ, cảm giác bồng bềnh trên mặt nước khiến tim em như nhảy lên vì thích thú. Buổi trưa, cả nhà ngồi ăn picnic trên bãi cỏ, cùng trò chuyện về những kỷ niệm vui, kể cho nhau nghe những câu chuyện hài hước, tiếng cười vang khắp không gian.

Điều khiến em ấn tượng nhất là khoảnh khắc cả gia đình cùng leo lên một ngọn đồi nhỏ để ngắm toàn cảnh khu du lịch. Từ trên cao nhìn xuống, hồ nước, những ngôi nhà nhỏ, rừng cây và các lối mòn tạo nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp. Em cảm nhận được sự bình yên và hạnh phúc giản dị nhưng trọn vẹn. Trong khoảnh khắc ấy, em hiểu ra rằng những chuyến đi không chỉ giúp ta giải trí mà còn giúp gia đình thêm gắn bó, thấu hiểu nhau hơn.

Khi trở về, cả nhà đều cảm thấy vui vẻ và thoải mái. Trên đường về, em thấy mọi người trò chuyện rôm rả về những trải nghiệm vừa qua, cùng hẹn nhau sẽ sắp xếp thêm nhiều chuyến đi khác. Em tự nhủ rằng những giây phút bình yên bên gia đình thật quý giá, giúp em nhận ra tình cảm ấm áp mà bố mẹ luôn dành cho các con, cũng như tầm quan trọng của việc dành thời gian bên nhau trong cuộc sống bận rộn.

Chuyến đi cuối tuần vừa rồi không chỉ là một chuyến tham quan đơn thuần, mà còn là dịp để gia đình em gắn kết, sẻ chia những niềm vui và kỷ niệm khó quên. Em sẽ luôn nhớ về những khoảnh khắc ấy, nhớ những con đường, hồ nước, ngọn đồi, và hơn hết là tình cảm yêu thương, gần gũi mà cả nhà đã cùng nhau tạo nên. Những chuyến đi như thế khiến em hiểu rằng hạnh phúc không chỉ nằm ở những nơi xa xôi hay vật chất, mà còn ở những phút giây giản dị, trọn vẹn bên những người thân yêu.