HOÀNG LÊ NHẤT THỐNG CHÍ

(Trích)

Vua Quang Trung cưỡi voi ra doanh yên uỷ quân lính, truyền cho tất cả đều ngồi mà nghe lệnh, rồi dụ họ rằng:

- Quân Thanh sang xâm lấn nước ta, hiện ở Thăng Long, các ngươi đã biết chưa? Trong khoảng vũ trụ, đất nào sao ấy đều đã phân biệt rõ ràng, phương Nam phương Bắc (chỉ đất Trung Quốc) chia nhau mà cai trị. Người phương Bắc không phải nòi giống nước ta, bụng dạ ắt khác. Từ đời nhà Hán đến nay, chúng đã mấy phen cướp bóc nước ta, giết hại nhân dân, vơ vét của cải, người mình không thể chịu nổi, ai cũng muốn đuổi chúng đi. Đời Hán có Trưng nữ vương, đời Tống có Đinh Tiên Hoàng, Lê Đại Hành, đời Nguyên có Trần Hưng Đạo, đời Minh có Lê Thái Tổ; các ngài không nỡ ngồi nhìn chúng làm điều tàn bạo, nên đã thuận lòng người, dấy nghĩa quân đều chỉ đánh một trận là thắng và đuổi được chúng về phương Bắc. ở các thời ấy, Bắc, Nam riêng phận, bờ cõi lặng yên, các vua truyền ngôi lâu dài. Từ đời nhà Đinh tới đây, dân ta không đến nỗi khổ như hồi nội thuộc xưa kia. Mọi việc lợi, hại, được, mất ấy, đều là chuyện cũ rành rành của các triều đại trước. Nay người người Thanh lại sang, mưu đồ lấy nước Nam ta đặt làm quận huyện, không biết trông gương mấy đời Tống, Nguyên, Minh ngày xưa. Vì vậy ta phải kéo quân ra đánh đuổi chúng. Các ngươi đều là những kẻ có lương tri lương năng, hãy nên cùng ta đồng tâm hiệp lực, để dựng nên công lớn.

 (Ngô Gia văn Phái, Hoàng Lê nhất thống Chí, tập II, Nguyễn Đức Vân - Kiều Thu Hoạch dịch, NXB văn học, Hà Nội)

Tác phẩm trên thuộc thể loại văn học nào?

Đoạn trích diễn ra vào thời điểm vua Quang Trung chuẩn bị đánh quân Thanh xâm lược nước ta, tại doanh yên quân. Vua ra lệnh cho binh sĩ ngồi nghe và truyền đạt tinh thần yêu nước, kêu gọi đồng tâm hiệp lực.

Phương thức biểu đạt: tự sự.

Uy nghiêm, sáng suốt, yêu nước, biết khơi dậy tinh thần yêu nước và ý chí chiến đấu nơi binh sĩ. Vua sử dụng dẫn chứng lịch sử để thuyết phục quân lính.

Liệt kê Trưng Nữ Vương, Đinh Tiên Hoàng, Lê Đại Hành, Trần Hưng Đạo, Lê Thái Tổ nhấn mạnh truyền thống chống ngoại xâm, khơi gợi niềm tự hào dân tộc, tạo động lực cho quân lính.

Để nhắc nhở binh sĩ sự khác biệt về văn hóa, tư tưởng giữa ta và quân Thanh, cảnh báo nguy cơ xâm lược, củng cố quyết tâm chiến đấu bảo vệ đất nước.

Là mối nguy lớn, mưu đồ đặt nước ta thành quận huyện, đe dọa độc lập, tự do và hạnh phúc của nhân dân.

Trang trọng, hùng hồn, sử dụng liệt kê, đối chiếu quá khứ-hiện tại; dễ hiểu, thuyết phục và truyền cảm hứng.

- Trước hết, vua Quang Trung là người mạnh mẽ, quyết đoán:

+ Nghe tin giặc tới Thăng Long ông vội vã đốc xuất đại binh ra Bắc.

+ Là người sáng suốt, nhạy bén: Ngay khi mấy chục vạn quân Thanh do Tôn Sĩ Nghị kéo vào nước ta, thế giặc đang mạnh, tình thế khẩn cấp, ông đã lên ngôi hoàng đế để chính danh ra dẹp giặc.

- Sáng suốt trong việc nhận định tình hình địch, ta.

+ Quang Trung khích lệ tướng lính bằng những những lời nói chân thành, những tấm gương chiến đấu dũng cảm chống giặc ngoại xâm giành lại độc lập.

- Tầm nhìn chiến lược, ý chí quyết tâm bảo vệ độc lập của vua Quang Trung đã góp phần làm nên chiến thắng thần tốc đại phá quân Thanh.

- Tuổi trẻ Việt Nam khi thể hiện lòng yêu nước.

+ Tuổi trẻ đóng vai trò quan trọng trong việc kiến tạo vận mệnh, tương lai non sông đất nước vì vậy tuổi trẻ cần hiểu được vị trí quan trọng của mình.

+ Vốn tri thức, đạo đức được rèn luyện từ nhà trường là nền tảng cơ bản để thực hành trong đời sống.

+ Tuổi trẻ phải nỗ lực không ngừng học hỏi, phát triển về khoa học, kĩ thuật để bắt kịp với sự phát triển của thế giới.

+ Tuổi trẻ cần nuôi dưỡng trong mình tình yêu gia đình, quê hương, đất nước, niềm tự tôn dân tộc.

+ Cần ý thức việc trau dồi tri thức và đạo đức ngay khi còn trẻ.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: tinh thần yêu nước và quyết tâm bảo vệ Tổ quốc của vua Quang Trung

c. Hệ thống ý

- Vua Quang Trung nhận rõ mối đe dọa từ quân Thanh, biết đất nước cần bảo vệ.

- Ông nhắc lại lịch sử nước ta, tôn vinh các vị anh hùng như Trưng Nữ Vương, Đinh Tiên Hoàng, Trần Hưng Đạo… để khích lệ tinh thần dân tộc.

- Thể hiện quyết tâm ra quân đánh đuổi giặc, bảo vệ bờ cõi, giữ độc lập tự chủ cho dân.

- Lời dụ quân vừa lý trí vừa tình cảm, nhấn mạnh lương tri, lương năng của quân lính, tạo sự đồng lòng.

- Vua là người lãnh đạo sáng suốt, biết dùng truyền thống và tinh thần dân tộc làm động lực cho quân dân.

- Thái độ nghiêm túc, quyết liệt nhưng cũng gần gũi, khích lệ lòng trung thành, tinh thần đoàn kết của quân lính.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Vua Quang Trung là hình ảnh tiêu biểu cho tinh thần yêu nước nồng nàn và quyết tâm bảo vệ Tổ quốc của dân tộc Việt Nam. Trước mối đe dọa từ quân Thanh đang xâm lấn Thăng Long, ông nhận thức rõ trách nhiệm lãnh đạo đất nước, bảo vệ bờ cõi và nhân dân khỏi ách đô hộ. Không chỉ dựa vào sức mạnh quân sự, Quang Trung còn nhắc lại lịch sử hào hùng của các vị anh hùng dân tộc như Trưng Nữ Vương, Đinh Tiên Hoàng, Trần Hưng Đạo… nhằm khích lệ lòng tự hào và ý chí chiến đấu nơi quân sĩ. Qua lời dụ quân, vua thể hiện quyết tâm ra quân đánh đuổi giặc, bảo vệ nền độc lập tự chủ, đồng thời tôn trọng lương tri và tài năng của binh lính, tạo nên sự đồng lòng, đoàn kết. Cách thức lãnh đạo của ông vừa nghiêm túc, vừa gần gũi, khiến mọi người cảm nhận được sự chính trực và tình yêu Tổ quốc sâu sắc. Tinh thần ấy không chỉ là quyết tâm chiến đấu mà còn là tấm gương sáng về lòng yêu nước, ý chí quật cường và trách nhiệm của người lãnh đạo đối với vận mệnh dân tộc. Qua đó, vua Quang Trung hiện lên như một biểu tượng sống động về lòng trung quân ái quốc, thúc đẩy mọi người cùng đồng tâm hiệp lực để bảo vệ Tổ quốc.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn tự sự

- Học sinh biết tạo lập một bài văn tự sự đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề tự sự: kể lại chuyến đi cắm trại hoặc leo núi cùng bạn bè.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Giới thiệu về chuyến đi: thời gian, địa điểm, nhóm người tham gia.

- Cảm giác háo hức, mong chờ trước khi đi.

* Thân bài

- Chuẩn bị trước chuyến đi:

+ Chuẩn bị vật dụng, thức ăn, trang phục, dụng cụ cắm trại.

+ Phân công nhiệm vụ cho từng bạn trong nhóm.

- Quá trình di chuyển:

+ Miêu tả đường đi, cảnh vật xung quanh, cảm giác khi leo núi hoặc đi bộ.

+ Những kỷ niệm vui, thú vị trên đường (ví dụ: chuyện cười, trò chơi, hỗ trợ nhau).

- Hoạt động tại điểm cắm trại hoặc trên núi:

+ Cắm trại, dựng lều, nhóm lửa, nấu ăn, ca hát, chơi trò chơi.

+ Khám phá thiên nhiên xung quanh: suối, rừng, đỉnh núi, cảnh đẹp.

+ Những tình huống bất ngờ: mưa, gió, trượt chân, giải quyết khó khăn.

- Cảm nhận sau chuyến đi:

+ Tình bạn thêm gắn bó, học được sự hợp tác, tinh thần trách nhiệm.

+ Cảm giác hạnh phúc, hài lòng và muốn đi thêm nhiều chuyến nữa.

* Kết bài

- Kết lại chuyến đi, rút ra bài học hoặc kỷ niệm đáng nhớ.

- Nêu cảm xúc chung về chuyến đi, khơi gợi sự hứng thú cho các hoạt động ngoài trời.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng. 

Bài viết tham khảo

Mỗi lần nhớ lại những ngày còn đi học, tôi lại nhớ đến chuyến đi cắm trại cùng lớp mà chúng tôi thực hiện vào cuối tháng trước. Hình ảnh ấy như vừa mới hôm qua, khiến lòng tôi vẫn còn bồi hồi. Trước chuyến đi, cả lớp ai cũng háo hức, bàn tán rôm rả về những món đồ cần chuẩn bị: lều trại, đèn pin, thức ăn, đồ dùng cá nhân và cả những trò chơi tập thể. Chúng tôi chia nhau nhiệm vụ: nhóm bạn phụ trách thức ăn, nhóm dựng lều, nhóm chuẩn bị các trò chơi và các vật dụng cần thiết. Không khí sôi nổi ấy khiến mọi người cảm thấy chuyến đi như một cuộc phiêu lưu thật sự, đầy hứng khởi.

Sáng hôm đi, trời còn sớm nhưng cả lớp đã tập trung đầy đủ tại điểm hẹn. Chúng tôi lên xe, tiếng cười nói vang vọng suốt cả đoạn đường dài. Khi đến chân núi, chúng tôi bắt đầu hành trình leo núi, vừa đi vừa ngắm cảnh vật xung quanh. Những cây cổ thụ xanh mát, tiếng chim hót líu lo và làn gió mát nhẹ khiến chúng tôi quên đi sự mệt nhọc. Trên đường đi, có lúc chúng tôi dừng lại để chụp ảnh, trò chuyện, và giúp đỡ nhau vượt qua những đoạn đường khó khăn. Nhìn bạn bè san sẻ đồ đạc, dìu nhau qua những con dốc dốc, tôi cảm nhận được tình bạn ấm áp và sự gắn kết đặc biệt.

Khi đến nơi cắm trại, chúng tôi nhanh chóng chia nhau dựng lều, nhóm lửa và chuẩn bị bữa trưa. Mùi thức ăn thơm lừng giữa rừng núi khiến mọi người háo hức hơn bao giờ hết. Sau bữa trưa, chúng tôi chơi các trò chơi tập thể như kéo co, nhảy bao bố và đua thuyền nhỏ trên suối gần đó. Tiếng cười vang khắp khu rừng, xen lẫn tiếng suối chảy róc rách, tạo nên một bầu không khí vừa vui nhộn vừa gần gũi với thiên nhiên. Những lúc nghỉ ngơi, chúng tôi cùng nhau ngắm nhìn cảnh vật xung quanh: núi non hùng vĩ, dòng suối trong veo và những cánh chim tự do bay lượn. Không khí trong lành khiến mọi người cảm thấy thư thái, tạm quên đi những áp lực học tập thường ngày.

Chiều xuống, cả lớp quây quần quanh đống lửa, hát hò và kể chuyện. Những ánh lửa lập loè phản chiếu trên gương mặt rạng rỡ của từng bạn, tạo nên cảnh tượng vừa ấm áp vừa thân thuộc. Trong lúc đó, chúng tôi cũng gặp vài tình huống bất ngờ như cơn mưa rào nhẹ, nhưng nhờ sự phối hợp nhịp nhàng, ai nấy nhanh chóng che chắn lều trại và bảo vệ đồ đạc. Qua những khoảnh khắc ấy, chúng tôi học được sự hợp tác, chia sẻ và tinh thần trách nhiệm.

Sáng hôm sau, chúng tôi dậy sớm để ngắm bình minh, chụp vài tấm ảnh lưu niệm trước khi thu dọn hành lý và chuẩn bị xuống núi. Trên đường về, ai cũng rộn ràng trò chuyện, chia sẻ những kỷ niệm đáng nhớ trong chuyến đi. Tôi cảm nhận rõ rệt tình bạn thêm gắn bó và lòng biết ơn với những người bạn luôn đồng hành, chia sẻ niềm vui lẫn khó khăn. Chuyến đi không chỉ mang lại cho chúng tôi những trải nghiệm thú vị mà còn giúp mỗi người trưởng thành hơn, biết quan tâm và hỗ trợ nhau.

Đến hôm nay, khi nhớ lại chuyến cắm trại ấy, tôi vẫn còn thấy rạo rực trong lòng. Chuyến đi không chỉ là một kỳ nghỉ cuối tuần, mà còn là một hành trình gắn kết, giúp tôi trân trọng tình bạn, yêu thiên nhiên và học cách sống hòa hợp với mọi người xung quanh. Mỗi khi nhìn lại những tấm ảnh, tôi như được sống lại những khoảnh khắc đáng nhớ ấy và cảm nhận rõ ràng niềm vui, sự hạnh phúc giản đơn nhưng thật sâu sắc mà chuyến đi đã mang lại. Chắc chắn rằng, kỷ niệm này sẽ theo tôi suốt những năm tháng học trò và trở thành hành trang tinh thần quý giá trong cuộc sống.