CHÀNG TRAI LÀNG PHÙ ỦNG

Ông Phạm Ngũ Lão là chàng trai làng Phù Ủng, huyện Đường Hào, tỉnh Hải Dương. Ông có sức khỏe lạ thường, muôn người không địch nổi.

Phạm Ngũ Lão mặt mũi khôi ngô, văn võ đều giỏi. Nhà vốn chỉ có nghề làm ruộng, đến ông mới theo nghiệp bút nghiên. Mới hai mươi tuổi ông đã có tính khẳng khái. Trong làng có người tên là Bùi Công Tiến đỗ tiến sĩ làm lễ ăn mừng, cả làng kéo đến mừng rỡ, chỉ Ngũ Lão không đến.

Bà mẹ Ngũ Lão bảo rằng:

- Con làm thế nào cho bằng người ta thì làm. Nay người ta ăn mừng, cả làng mừng rỡ, sao con không đến mừng một chút?

Phạm Ngũ Lão thưa rằng:

- Thưa mẹ, con chưa làm nên gì để vui lòng mẹ mà con đi mừng người ta thì con lấy làm nhục lắm.

Nhà ở bên cạnh đường cái, có một hôm, Phạm Ngũ Lão ngồi vệ đường vót tre đan sọt. Chợt có Hưng Đạo Vương đi qua để vào kinh, quan quân kéo đi rất đông. Quân đi mở đường thấy Ngũ Lão ngồi xếp bằng tròn bên cạnh đường, quát lên bắt phải đứng dậy. Ngũ Lão cứ ngồi nghiễm nhiên như không nghe tiếng. Quân lính cầm ngọn giáo đâm vào đùi, Ngũ Lão cũng cứ ngồi vững không động mình. Đến lúc xe Hưng Đạo Vương đến nơi, trông thấy thế lấy làm lạ gọi đến hỏi, bấy giờ Ngũ Lão mới biết là có quan quân đi qua, và quân lính đã đâm vào đùi mình.

Hưng Đạo Vương hỏi rằng:

- Nhà thầy kia ở đâu, sao ta đi qua đây mà cứ ngồi chững chàng làm vậy?

Ngũ Lão thưa rằng:

- Tôi đang mải nghĩ một việc, cho nên không biết là ngài trẩy qua đây.

Hưng Đạo Vương lấy làm kì, hỏi đến việc học hành kinh sử thì hỏi đâu nói đấy, không sót chỗ nào, ứng đối nhanh như nước chảy.

Hưng Đạo Vương bèn sai quân lấy thuốc dấu dịt vào vết đâm, rồi cho Ngũ Lão ngồi xe đem về kinh, tiến cử lên vua Trần Thánh Tông.

Vua thấy người có sức khỏe, lại có học thức, cho sung chức quản vệ sĩ. Các vệ sĩ không chịu, xin đấu sức với Ngũ Lão. Ngũ Lão xin vâng, nhưng xin vua cho về nhà ba tháng để thu xếp việc nhà, rồi sẽ xin đấu sức và nhận chức luôn thể.

Vua cho về, Ngũ Lão về nhà, ra ngoài đồng, tìm chỗ gò cao tập nhảy, cứ cách mười trượng chạy đến nhảy vọt qua gò. Tập luyện xong xuôi rồi, vào kinh đấu sức.

Khi đấu quyền với các vệ sĩ thì không ai địch nổi. Sau Ngũ Lão thách tất cả các vệ sĩ cùng ra đấu. Các vệ sĩ xúm xít chung quanh hàng trăm người, Ngũ Lão tay đấm chân đá, nhảy nhót như bay, chạm phải ai kẻ ấy không ngũ đau thì què tay. Các vệ sĩ không tài gì mà đánh lại được, bấy giờ mới xin chịu phục.

Vua thấy người kiên dũng làm vậy, cho theo Hưng Đạo Vương đi đánh giặc Nguyên thì đánh trận nào cũng thắng, lập nên công trạng rất nhiều. Hưng Đạo Vương có lòng yêu mến, gả con gái nuôi là Nguyên quận chúa cho,

Về sau, vua nước Ai Lao đem hơn một vạn quân và voi sang cướp đất Thanh, Nghệ. Vua sai Ngũ Lão cầm quân đi đánh. Ngũ Lão sai dân chặt tre đực dài độ một trượng, chồng chất trên các vệ đường. Khi Ngũ Lão kéo quân vào đánh giặc, giặc thúc voi sấn lên, Ngũ Lão chỉ chân tay không mà sấn vào gặp đống tre nào thì vớ lấy đống tre chỗ ấy, đập vào chân voi. Voi bị đau, gầm rống lên chạy trở về, giày xéo lên cả quân Ai Lao. Ngũ Lão mới thúc quân đánh tràn sang, quan giặc tan vỡ, phải trốn về nước.

Vì có những công to ấy, Ngũ Lão được cất lên làm Điện tiền thượng tướng quân. Đến khi mất, được phong làm thượng đẳng phúc thần, và được dân làng Phù Ủng lập miếu thờ ngay ở chỗ nhà Ngũ Lão.

(Câu chuyện Chàng trai làng Phù Ủng – Theo Phan Kế Bính,

Nam Hải dị nhân lược truyện)

Trình bày xuất thân và gia cảnh của Phạm Ngũ Lão. Xuất thân này ảnh hưởng thế nào đến tính cách của ông?

Hành động không đi mừng thể hiện tính khẳng khái, tự trọng, không ganh tị của Ngũ Lão. Ông muốn “chưa làm nên gì” thì không mừng người khác để tránh nhục nhã cho bản thân, cho thấy ông có chí hướng cao, tự giác rèn luyện bản thân.

Ngũ Lão ngồi vững khi bị lính đâm chứng tỏ sức khỏe phi thường, kiên cường, không nao núng trước quyền lực, đồng thời thể hiện tính cách tập trung cao độ, nghiêm túc với việc mình đang làm. Đây là cách tác giả huyền thoại hóa nhân vật lịch sử.

Ngũ Lão xin về nhà ba tháng để thu xếp việc gia đình và tập luyện nhảy, đấu sức. Hành động này thể hiện tinh thần kỷ luật, chuẩn bị kỹ lưỡng, rèn luyện sức lực trước khi nhận trọng trách, đồng thời cho thấy tính cách chu toàn, có trách nhiệm.

Ngũ Lão tập nhảy qua gò cao, chạy nhảy liên tục, sau đó vào kinh đấu quyền với các vệ sĩ, không ai địch nổi. Điều này cho thấy ông có sức khỏe phi thường, kỹ năng chiến đấu vượt trội, lòng dũng cảm, tự tin, thể hiện phẩm chất anh hùng lịch sử.

Ngũ Lão sai dân chặt tre dài, chồng chất trên vệ đường; khi voi quân giặc xông lên, ông dùng tre đánh vào chân voi, khiến voi quay lại giẫm lên quân địch. Chiến thuật này thông minh, sáng tạo, biết vận dụng môi trường xung quanh, thể hiện tài cầm quân, dũng cảm và trí tuệ trong chiến đấu.

- Đánh giặc Nguyên: theo Hưng Đạo Vương tham gia các trận thắng lớn.

- Đánh quân Ai Lao: dùng chiến thuật tre đánh voi, quân tan vỡ.

- Trở thành Điện tiền thượng tướng quân, lập công lớn, được dân lập miếu thờ.

à Ca ngợi tài năng, lòng dũng cảm, tinh thần yêu nước và trung nghĩa.

- Ngồi vững bị lính đâm vẫn không động.

- Nhảy qua gò cao, chạy nhảy liên tục, đấu sức thắng mọi vệ sĩ.

- Dùng tre đánh voi giặc làm quân địch tan vỡ.

- Những chi tiết này huyền thoại hóa nhân vật, nhấn mạnh sức mạnh, trí tuệ và lòng dũng cảm.

Hưng Đạo Vương phát hiện, yêu mến Ngũ Lão và đưa ông đi đánh giặc. Điều này thể hiện mối quan hệ tín nhiệm, tôn trọng giữa nhân tài và người lãnh đạo, đồng thời cho thấy sự trọng dụng nhân tài trong lịch sử thời Trần.

- Nhân vật lịch sử nổi bật: Phạm Ngũ Lão, một anh hùng dân tộc.

- Sự kiện lịch sử có thật: đánh giặc Nguyên, Ai Lao, làm tướng.

- Miêu tả hành động, đối thoại, kết hợp kể chuyện: tạo hình ảnh sinh động, dễ hiểu.

- Giá trị giáo dục: ca ngợi tài năng, đức hạnh, lòng trung nghĩa, dũng cảm.

- Nghệ thuật: ngôn ngữ bình dị, chi tiết phi thường, trật tự thời gian rõ ràng.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: về tính cách và phẩm chất anh hùng của Phạm Ngũ Lão

c. Hệ thống ý

- Ngũ Lão xuất thân nông dân nhưng học hành giỏi, chăm chỉ luyện tập.

- Không ganh tị, khẳng khái, tự trọng (không đi mừng Bùi Công Tiến).

- Sức khỏe phi thường, kiên cường (ngồi vững khi bị lính đâm).

- Thông minh, sáng tạo trong chiến đấu (dùng tre đánh voi quân Ai Lao).

- Trung thành, dũng cảm, được Hưng Đạo Vương và vua Trần Thánh Tông trọng dụng.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Phạm Ngũ Lão là một anh hùng tiêu biểu của lịch sử Việt Nam, sở hữu cả trí tuệ và sức mạnh phi thường. Xuất thân từ làng Phù Ủng, một gia đình nông dân bình thường, ông vẫn chăm chỉ học hành, rèn luyện thân thể và luyện tập võ nghệ. Tính cách khẳng khái, tự trọng được thể hiện rõ khi ông từ chối đi mừng lễ tiến sĩ Bùi Công Tiến, bởi ông chưa làm được việc gì để đáng tự hào. Ngũ Lão còn thể hiện sức khỏe phi thường và lòng kiên cường khi ngồi vững bên vệ đường, dù bị lính Hưng Đạo Vương đâm vào đùi. Không chỉ mạnh mẽ, ông còn thông minh, sáng tạo trong chiến đấu, như khi dùng tre chặn voi quân Ai Lao, giúp giành chiến thắng vẻ vang. Tài năng, đức hạnh và lòng trung nghĩa của ông được Hưng Đạo Vương và vua Trần Thánh Tông trọng dụng, giao trọng trách cầm quân đánh giặc và lập nhiều chiến công. Những phẩm chất ấy không chỉ khiến Ngũ Lão trở thành một tướng giỏi mà còn là hình mẫu anh hùng lịch sử, được dân làng lập miếu thờ. Qua nhân vật này, truyện ca ngợi tinh thần dũng cảm, trí tuệ, trung thành và ý chí vươn lên của con người, đồng thời phản ánh giá trị giáo dục và tôn vinh nhân tài trong lịch sử nước nhà.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn tự sự

- Học sinh biết tạo lập một bài văn tự sự đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề tự sự: kể lại chuyến đi đến một lễ hội hoặc sự kiện văn hóa.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Giới thiệu chuyến đi

+ Giới thiệu lễ hội/sự kiện: tên, địa điểm, thời gian.

+ Lý do đi tham gia: tò mò, muốn tìm hiểu văn hóa, cùng gia đình/bạn bè.

* Thân bài – Kể chi tiết trải nghiệm

- Chuẩn bị trước chuyến đi

+ Chuẩn bị trang phục, đồ dùng, tiền bạc.

+ Cảm xúc, háo hức trước chuyến đi.

- Quá trình tham gia lễ hội/sự kiện

+ Di chuyển đến địa điểm: phương tiện, quang cảnh trên đường đi.

+ Nhận xét về không khí lễ hội: đông đúc, náo nhiệt, trang trí, âm nhạc, ánh sáng.

+ Các hoạt động tham gia: xem biểu diễn, chơi trò chơi, thưởng thức ẩm thực, thắp hương, tham gia trò dân gian…

+ Cảm xúc khi tham gia từng hoạt động: vui vẻ, hào hứng, ngạc nhiên, thích thú.

- Những ấn tượng sâu sắc

+ Một kỷ niệm đáng nhớ, một hoạt động đặc sắc.

+ Cảm nhận về văn hóa, phong tục, con người nơi lễ hội.

* Kết bài

- Bài học, trải nghiệm rút ra: hiểu thêm về văn hóa, tăng tình cảm với bạn bè/gia đình, mở rộng tầm nhìn.

- Suy nghĩ, cảm xúc sau chuyến đi: vui, thích thú, muốn tham gia lần sau.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng. 

Bài viết tham khảo

Người ta vẫn thường nói rằng, để hiểu được văn hóa của một dân tộc, ta phải trải nghiệm trực tiếp các lễ hội và sự kiện truyền thống của họ. Chính suy nghĩ đó đã thôi thúc tôi cùng gia đình và bạn bè tham gia Lễ hội Đền Hùng tại Phú Thọ – một trong những lễ hội văn hóa tiêu biểu của Việt Nam. Đây không chỉ là dịp để vui chơi mà còn là cơ hội để tôi hiểu thêm về lịch sử, truyền thống thờ cúng các vua Hùng – những người đã có công dựng nước. Vì vậy, từ trước chuyến đi, tôi đã háo hức chuẩn bị trang phục, sắp xếp hành lý và lên kế hoạch tham quan chi tiết.

Sáng hôm đi lễ hội, chúng tôi khởi hành bằng ô tô từ thành phố. Trên đường đi, cảnh vật hai bên đường xanh tươi, núi non trùng điệp, dòng sông Đà lấp lánh dưới ánh nắng khiến lòng tôi háo hức hơn bao giờ hết. Khi đến cổng lễ hội, không khí đông đúc, náo nhiệt lập tức làm chúng tôi thích thú. Những lá cờ, băng rôn rực rỡ màu sắc, tiếng trống, tiếng chiêng cùng âm thanh nhạc dân gian vang khắp nơi tạo nên một không gian vừa trang nghiêm vừa vui tươi.

Bước vào khu vực đền, tôi được chứng kiến kiến trúc cổ kính, những bức tượng tinh xảo và dâng nén nhang, cảm nhận được không khí linh thiêng nơi thờ cúng các vua Hùng. Bên cạnh phần nghi lễ trang trọng, lễ hội còn có nhiều hoạt động văn hóa dân gian thú vị như múa lân, múa rối nước, các trò chơi dân gian và biểu diễn nghệ thuật dân ca, dân vũ. Tôi tham gia chơi ném còn, xem múa rối nước và thưởng thức các món ăn truyền thống như xôi gấc, bánh chưng, rượu nếp… Mỗi hoạt động đều để lại trong tôi những ấn tượng mạnh mẽ và niềm thích thú khó quên.

Ấn tượng sâu sắc nhất là trò kéo co tập thể. Dù mệt nhọc, tất cả mọi người đều hò hét, cổ vũ nhau nhiệt tình. Tôi nhận ra rằng, lễ hội không chỉ mang ý nghĩa vui chơi mà còn thể hiện tinh thần đoàn kết, cộng đồng và truyền thống văn hóa lâu đời. Nhìn xung quanh, thấy mọi người từ khắp các miền đất nước tụ hội, tôi cảm nhận được giá trị gắn kết và niềm tự hào dân tộc mà các lễ hội mang lại.

Kết thúc chuyến đi, tôi mang về nhiều kỷ niệm đáng nhớ và cảm nhận sâu sắc hơn về văn hóa truyền thống. Chuyến đi đã giúp tôi hiểu thêm về lịch sử, phong tục, đồng thời nuôi dưỡng lòng trân trọng những giá trị dân tộc. Qua trải nghiệm này, tôi thấy mình gắn bó hơn với cội nguồn, với cộng đồng và luôn mong muốn được tham gia nhiều lễ hội, sự kiện văn hóa khác trong tương lai.