Từ văn bản Nghệ thuật tạo hình trên thổ cẩm Ê Đê - Nguyễn Công Lý, anh/chị hãy viết một bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) trình bày suy nghĩ của mình về quan điểm: “Bảo tồn văn hóa không có nghĩa là đóng khung quá khứ mà là sáng tạo trên nền truyền thống”.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: trình bày suy nghĩ về quan điểm: “Bảo tồn văn hóa không có nghĩa là đóng khung quá khứ mà là sáng tạo trên nền truyền thống”.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu văn bản “Nghệ thuật tạo hình trên thổ cẩm Ê Đê” – một văn bản thông tin giàu hình ảnh về văn hóa truyền thống dân tộc.

- Dẫn dắt đến vấn đề nghị luận:

“Bảo tồn văn hóa không có nghĩa là đóng khung quá khứ mà là sáng tạo trên nền truyền thống”.

* Thân bài:

a. Giải thích nhận định

- “Bảo tồn văn hóa”: Là gìn giữ các giá trị truyền thống về vật thể (kiến trúc, sản phẩm thủ công...) và phi vật thể (lễ hội, tiếng nói, tập quán, lối sống...).

- “Không có nghĩa là đóng khung quá khứ”: Không bảo tồn một cách máy móc, bảo thủ, bất biến.

- “Sáng tạo trên nền truyền thống”: Là kế thừa có chọn lọc, đổi mới linh hoạt, tạo nên những giá trị mới mà không làm mất đi bản sắc.

=> Ý nghĩa khái quát: Quan điểm này đề cao việc giữ gìn tinh thần cốt lõi của văn hóa truyền thống, đồng thời khuyến khích đổi mới để văn hóa tiếp tục sống, thích nghi và phát triển trong đời sống hiện đại.

b. Bàn luận và chứng minh

- Từ văn bản “Nghệ thuật tạo hình trên thổ cẩm Ê Đê”

+ Người Ê Đê giữ gìn nghề dệt thổ cẩm truyền thống qua nhiều thế hệ – một biểu tượng của văn hóa tộc người.

+ Tuy nhiên, họ cũng không bảo thủ:

Trước đây thổ cẩm chủ yếu đen – đỏ; nay có thêm các màu vàng, trắng, xanh, thích ứng với thẩm mỹ hiện đại.

Hoa văn thay đổi linh hoạt theo giới tính, lứa tuổi, dịp sử dụng – thể hiện sự vận động không ngừng.

Chất liệu nhuộm từ lá rừng, vỏ cây… kết hợp kĩ thuật đan luồn sợi tinh xảo, chứng minh sự sáng tạo dựa trên tri thức bản địa.

→ Đây là minh chứng điển hình cho quan điểm “sáng tạo trên nền truyền thống”.

- Trong thực tiễn văn hóa hiện nay

+ Nhiều nghề thủ công truyền thống (lụa, gốm, tranh dân gian...) đã được cách tân để phù hợp thị hiếu, nhưng vẫn giữ chất “hồn cốt”.

+ Các lễ hội vẫn giữ nghi thức cổ truyền nhưng thêm yếu tố trình diễn, truyền thông hiện đại để lan tỏa sâu rộng.

+ Trong âm nhạc, thời trang, điện ảnh: nghệ sĩ trẻ đưa chất liệu văn hóa dân tộc vào sản phẩm hiện đại – ví dụ: sử dụng họa tiết thổ cẩm vào thiết kế trang phục, hoặc nhạc cụ dân tộc trong nhạc hiện đại.

c. Phản đề – phủ định cách bảo tồn “đóng khung”

- Bảo tồn cứng nhắc dễ khiến văn hóa trở nên xa rời cuộc sống, mất sức sống, chỉ còn tồn tại trong bảo tàng hoặc hình thức.

- Việc “bảo tàng hóa” mà không “hiện đại hóa” dẫn đến nguy cơ mai một.

d. Bài học và liên hệ bản thân

- Mỗi người cần hiểu rằng văn hóa không phải thứ để ngắm nhìn, mà phải được sống cùng, sử dụng và sáng tạo tiếp.

- Là học sinh, có thể:

+ Chủ động tìm hiểu các giá trị truyền thống của dân tộc.

+ Tham gia các hoạt động trải nghiệm, thực hành văn hóa.

+ Gìn giữ và sáng tạo thông qua các hình thức nghệ thuật, công nghệ, truyền thông xã hội phù hợp với thời đại.

* Kết bài:

- Khẳng định lại: Quan điểm “Bảo tồn văn hóa không có nghĩa là đóng khung quá khứ mà là sáng tạo trên nền truyền thống” là chính xác, phù hợp với tinh thần của thời đại.

- Gợi mở suy nghĩ: Văn hóa sẽ mãi sống nếu mỗi người biết nâng niu cội nguồn và tiếp tục viết tiếp bản sắc ấy bằng chính hơi thở của cuộc sống hôm nay.

Bài văn tham khảo

Giữa dòng chảy không ngừng của hiện đại hóa và toàn cầu hóa, văn hóa truyền thống luôn đứng trước nguy cơ mai một nếu không được gìn giữ và làm mới. Văn bản “Nghệ thuật tạo hình trên thổ cẩm Ê Đê” của Nguyễn Công Lý đã không chỉ giới thiệu về một di sản thủ công độc đáo, mà còn gợi ra một tư tưởng sâu sắc: “Bảo tồn văn hóa không có nghĩa là đóng khung quá khứ mà là sáng tạo trên nền truyền thống”.

“Bảo tồn văn hóa” là hành trình giữ gìn những giá trị tinh thần, phong tục, tập quán, nghề thủ công, nghệ thuật... đã gắn bó với đời sống dân tộc từ ngàn đời. Tuy nhiên, bảo tồn không đồng nghĩa với việc đóng khung quá khứ, cứng nhắc tái hiện nguyên mẫu, mà cần có sự sáng tạo linh hoạt, làm cho văn hóa tiếp tục sống trong đời sống hiện đại. Câu nói trên đề cao tư duy tiếp biến văn hóa: gìn giữ cái hồn cốt nhưng đồng thời đổi mới để phù hợp với nhịp sống đương đại.

Điều này thể hiện rõ qua cách người Ê Đê gìn giữ nghề dệt thổ cẩm. Trong văn bản, ta thấy quá trình tạo nên một tấm thổ cẩm không chỉ đòi hỏi kĩ thuật tỉ mỉ mà còn là sự sáng tạo không ngừng. Trước kia, thổ cẩm chủ yếu sử dụng tông đen và đỏ, nhưng nay người Ê Đê đã thêm vào các sắc vàng, xanh, trắng để làm phong phú hơn bảng màu. Những họa tiết như hoa lá, chim muông, thú rừng được cách điệu thành hình học, thay đổi tùy theo loại trang phục, giới tính và dịp sử dụng. Đây là minh chứng sống động cho tư tưởng “sáng tạo trên nền truyền thống” – họ giữ lại cốt lõi văn hóa nhưng không ngừng làm mới để hòa hợp với cuộc sống hiện đại.

Không riêng gì thổ cẩm Ê Đê, nhiều giá trị truyền thống khác cũng đang được làm mới theo tinh thần tương tự. Những làng nghề như gốm Bát Tràng, lụa Vạn Phúc, tranh Đông Hồ… không còn sản xuất chỉ để thờ phụng hay trang trí cổ truyền mà còn biến hóa thành sản phẩm du lịch, thời trang, trang sức... phù hợp với thị hiếu đương thời. Trong âm nhạc, nghệ sĩ trẻ đưa chất liệu dân ca, nhạc cụ truyền thống vào các ca khúc hiện đại để tiếp cận giới trẻ mà vẫn tôn trọng bản sắc dân tộc. Chính sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại ấy mới giúp văn hóa tiếp tục “thở” trong đời sống.

Trái lại, nếu chỉ sao chép nguyên mẫu, đóng khung truyền thống vào viện bảo tàng, lễ hội hoặc sách vở, thì văn hóa sẽ bị rơi vào trạng thái “chết lâm sàng”: tồn tại nhưng không sống. Bảo tồn mà không sáng tạo chỉ khiến văn hóa trở thành di tích, không thể tiếp tục truyền cảm hứng cho thế hệ hôm nay.

Từ đó, mỗi người, đặc biệt là người trẻ, cần có thái độ chủ động tiếp nhận, học hỏi và làm mới văn hóa dân tộc một cách sáng tạo, trách nhiệm. Đó có thể là việc tái hiện lễ hội bằng công nghệ số, là việc thiết kế thời trang từ họa tiết thổ cẩm, hay đơn giản là kể lại câu chuyện truyền thống bằng lối kể hiện đại, phù hợp với tâm lý người nghe hôm nay.

Tóm lại, bảo tồn văn hóa không phải là luyến tiếc quá khứ một cách khô cứng, mà là tiếp nối dòng chảy ấy bằng tinh thần sáng tạo và hội nhập. Chỉ khi truyền thống được sống trong hiện tại một cách sống động, bản sắc dân tộc mới thực sự trường tồn.