GÁNH NẶNG UNG THƯ TẠI VIỆT NAM NGÀY CÀNG TĂNG

(Minh Hoàng)

“Gánh nặng ung thư trên toàn cầu vẫn ngày càng tăng. Năm 2022 toàn cầu có 20 triệu ca mắc ung thư mới và có 9,7 triệu ca tử vong, số người còn sống trong vòng 5 năm sau khi được chẩn đoán mắc ung thư là 53,5 triệu. Nhóm 10 bệnh ung thư phổ biến nhất chiếm 2/3 tổng số ca mắc là: ung thư phổi, vú, đại trực tràng... Dự báo đến năm 2050 sẽ có hơn 35 triệu ca mắc mới, tăng 77% so với năm 2022.

Gánh nặng ung thư toàn cầu đang tăng phản ánh cả quá trình già hoá dân số cũng như những thay đổi trong tiếp xúc với các yếu tố rủi ro. Thuốc lá, rượu và béo phì là những yếu tố chính dẫn đến tỉ lệ mắc ung thư ngày càng tăng, trong khi ô nhiễm không khí vẫn là động lực chính của các yếu tố rủi ro môi trường.

Mặc dù đã có những tiến bộ trong việc phát hiện sớm ung thư và điều trị cũng như chăm sóc bệnh nhân ung thư, nhưng vẫn có sự chênh lệch đáng kể về kết quả điều trị ung thư giữa các giữa các quốc gia, giữa các khu vực có thu nhập cao và thấp trên thế giới.

Tại Việt Nam, số ca mắc và tử vong đang ở mức báo động. Theo thống kê của GLOBOCAN 2022, Việt Nam ghi nhận 180.480 ca mắc mới và 120.184 ca tử vong do ung thư. Việt Nam ở vị trí thứ 20 về tỉ lệ mắc mới tại châu Á, và thứ 101 trên toàn cầu.

Các loại ung thư phổ biến nhất tại Việt Nam hiện nay là, ở nam giới: ung thư gan chiếm tỉ lệ cao nhất (19,7%), tiếp theo là ung thư phổi (17,7%) và ung thư dạ dày (11%); ở nữ giới: ung thư vú chiếm tỉ lệ cao nhất (28,9%), ung thư phổi (8,7%) và ung thư đại trực tràng (8,7%).)

Đây là một gánh nặng lớn đối với cả gia đình bệnh nhân và hệ thống y tế quốc gia. Đặc biệt, một tỉ lệ đáng kể người bệnh chỉ được phát hiện khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn muộn, làm giảm hiệu quả điều trị và tăng chi phí điều trị.

Về gánh nặng kinh tế do ung thư tại Việt Nam cũng là vấn đề lớn, với chi phí điều trị căn bệnh này mỗi năm cũng tiêu tốn hàng trăm triệu USD. Thống kê của Tổ chức Y tế thế giới năm 2021, chỉ tiêu y tế tại Việt Nam là 173 USD/người, trong đó một tỉ lệ đáng kể dành cho điều trị ung thư”

(Trích Gánh nặng ung thư tại Việt Nam ngày càng tăng - Minh Hoàng, theo nhandan.vn)

15.2. Câu hỏi đọc hiểu và viết

15.2.1. Câu hỏi đọc hiểu

Đoạn trích gồm mấy phần? Chỉ ra nội dung chính của từng phần.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức bài văn đầy đủ ba phần Mở bài, Thân bài, Kết bài.

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 600 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận: trình bày quan điểm của mình về mối liên hệ giữa nhận thức và hành vi trong phòng chống bệnh ung thư.

- Lựa chọn được các thao tác lập luận phù hợp; kết hợp nhuần nhuyễn lí lẽ và dẫn chứng; trình bày được hệ thống ý phù hợp theo bố cục ba phần của bài văn nghị luận. Có thể triển khai theo hướng:

* Mở bài:

- Giới thiệu vấn đề: Trong thời đại hiện nay, bệnh ung thư không còn là căn bệnh hiếm gặp mà đã trở thành một gánh nặng y tế toàn cầu. Văn bản “Gánh nặng ung thư tại Việt Nam ngày càng tăng” của Minh Hoàng đã nêu rõ thực trạng báo động về số ca mắc, tử vong và các nguyên nhân chính gây bệnh.

- Dẫn vào vấn đề nghị luận: Trước thực trạng ấy, cần nhìn nhận rõ mối liên hệ giữa nhận thức và hành vi phòng chống bệnh ung thư – một mối quan hệ có vai trò quyết định đến hiệu quả của việc phòng ngừa và điều trị căn bệnh nguy hiểm này.

* Thân bài:

a. Giải thích khái niệm

- Nhận thức: hiểu biết, ý thức, kiến thức của con người về một vấn đề nào đó – ở đây là bệnh ung thư, nguyên nhân, cách phòng tránh, hậu quả...

- Hành vi: là các hành động cụ thể thể hiện ra bên ngoài – như từ bỏ hút thuốc, khám sức khỏe định kỳ, lựa chọn thực phẩm sạch, vận động thể chất, bảo vệ môi trường sống...

- Mối liên hệ: nhận thức đúng là tiền đề để hình thành và duy trì hành vi tích cực trong phòng chống bệnh ung thư.

b. Phân tích mối liên hệ giữa nhận thức và hành vi trong phòng chống bệnh ung thư

- Nhận thức đúng dẫn đến hành vi đúng: Người hiểu rằng hút thuốc gây ung thư phổi sẽ có động lực bỏ thuốc. Người nhận thức tầm quan trọng của việc khám sớm sẽ chủ động tầm soát định kỳ.

- Thiếu nhận thức hoặc nhận thức sai lầm → hành vi nguy cơ: Nhiều người vẫn cho rằng ung thư là “trời kêu ai nấy dạ”, không quan tâm phòng ngừa; hoặc nghĩ rằng chỉ người già mới mắc nên chủ quan…

- Thực tế tại Việt Nam cho thấy hệ quả của sự thiếu nhận thức: Như văn bản đã nêu: “một tỉ lệ đáng kể người bệnh chỉ được phát hiện khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn muộn”, nguyên nhân đến từ tâm lý chủ quan, sợ hãi, thiếu hiểu biết.

- Hành vi cũng có thể củng cố nhận thức: Khi thực hiện các hành vi tốt như ăn uống khoa học, vận động thường xuyên, khám định kỳ, người ta càng thấy rõ lợi ích, từ đó tăng cường nhận thức bảo vệ sức khỏe.

c. Nguyên nhân dẫn đến khoảng cách giữa nhận thức và hành vi

- Thiếu thông tin khoa học chính thống, lan truyền tin giả (trên mạng xã hội)

- Tâm lý chủ quan, ngại thay đổi thói quen

- Chi phí y tế, dịch vụ tầm soát còn cao hoặc chưa thuận tiện

- Sự thiếu quan tâm từ hệ thống giáo dục, truyền thông, chính sách y tế

d. Giải pháp tăng cường nhận thức gắn với thay đổi hành vi

- Đẩy mạnh truyền thông y tế cộng đồng: sử dụng báo chí, mạng xã hội, các mô hình giáo dục sớm trong nhà trường.

- Khuyến khích người dân thực hiện các hành vi cụ thể: ăn uống lành mạnh, bỏ thuốc lá, rượu bia, kiểm tra sức khỏe định kỳ.

- Nhà nước cần đầu tư hệ thống y tế dự phòng, hỗ trợ người dân tiếp cận các dịch vụ tầm soát với chi phí hợp lý.

- Cộng đồng và gia đình cần đóng vai trò tích cực trong việc thúc đẩy lối sống lành mạnh.

* Kết bài:

- Khẳng định lại vấn đề: Mối liên hệ giữa nhận thức và hành vi là yếu tố then chốt trong công cuộc phòng chống bệnh ung thư.

- Thông điệp cá nhân: Mỗi người cần chủ động nâng cao nhận thức về sức khỏe và biến nhận thức ấy thành hành vi cụ thể trong đời sống hàng ngày – đó là hành động thiết thực nhất để bảo vệ chính mình và cộng đồng trước “gánh nặng ung thư” đang ngày một gia tăng.

Bài văn tham khảo

Trong dòng chảy hối hả của cuộc sống hiện đại, con người ngày càng đối mặt với nhiều hiểm họa đến từ môi trường và lối sống, trong đó ung thư là một trong những căn bệnh đáng lo ngại nhất. Văn bản “Gánh nặng ung thư tại Việt Nam ngày càng tăng” của Minh Hoàng đã cho thấy thực trạng báo động về tỉ lệ mắc và tử vong do ung thư tại nước ta. Trước tình hình đó, việc nhìn nhận nghiêm túc mối liên hệ giữa nhận thức và hành vi trong phòng chống ung thư là điều cấp thiết, bởi đó chính là chìa khóa để mỗi người tự bảo vệ mình và cộng đồng.

Nhận thức là sự hiểu biết, ý thức của con người về một vấn đề, còn hành vi là những hành động cụ thể xuất phát từ nhận thức đó. Khi nhận thức đúng đắn, hành vi sẽ hướng tới điều tích cực; ngược lại, nhận thức sai lệch hoặc thiếu đầy đủ sẽ dẫn đến những hành vi thụ động, thậm chí gây hại cho sức khỏe. Trong phòng chống ung thư, mối quan hệ này càng trở nên rõ ràng và có tính quyết định.

Thực tế đã chứng minh: người hiểu rõ tác hại của thuốc lá sẽ có xu hướng từ bỏ hoặc không hút thuốc, người nhận thức tầm quan trọng của tầm soát sức khỏe sẽ chủ động khám định kỳ để phát hiện sớm nguy cơ bệnh tật. Ngược lại, vẫn còn không ít người cho rằng ung thư là “trời kêu ai nấy dạ”, nên buông xuôi, không quan tâm phòng ngừa. Chính sự chủ quan, thiếu hiểu biết ấy là nguyên nhân khiến “một tỉ lệ đáng kể người bệnh chỉ được phát hiện khi bệnh đã tiến triển đến giai đoạn muộn” – như văn bản đã nêu, làm giảm hiệu quả điều trị và tăng gánh nặng chi phí.

Tuy nhiên, giữa nhận thức và hành vi không phải lúc nào cũng song hành. Nhiều người dù biết nhưng vẫn khó từ bỏ các thói quen gây hại như rượu bia, ăn uống không kiểm soát, ít vận động,… do ảnh hưởng từ tâm lý, thói quen lâu năm hay sự thiếu quyết tâm thay đổi. Bên cạnh đó, rào cản về kinh tế, chi phí y tế cao cũng khiến một bộ phận người dân, nhất là ở nông thôn, vùng sâu vùng xa khó tiếp cận dịch vụ tầm soát và điều trị kịp thời.

Để thu hẹp khoảng cách ấy, cần có giải pháp toàn diện từ cá nhân đến cộng đồng. Mỗi người cần chủ động cập nhật thông tin y tế chính thống, thay đổi lối sống theo hướng lành mạnh hơn: ăn uống hợp lý, tập luyện thường xuyên, tránh xa các yếu tố nguy cơ như thuốc lá, rượu bia, ô nhiễm môi trường. Nhà nước cần tăng cường truyền thông sức khỏe qua các phương tiện đại chúng, tổ chức khám tầm soát định kỳ miễn phí, hỗ trợ chi phí điều trị ung thư cho người nghèo. Gia đình, nhà trường cũng cần giáo dục học sinh ý thức bảo vệ sức khỏe ngay từ sớm để hình thành thói quen tốt bền vững.

Tóm lại, nhận thức đúng đắn là tiền đề, còn hành vi tích cực là hành động cụ thể để phòng chống ung thư hiệu quả. Khi mỗi người dân Việt Nam ý thức được điều đó và hành động tương ứng, chúng ta mới có thể chung tay giảm thiểu gánh nặng ung thư – một thách thức lớn của thời đại.

Gợi ý:

- Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

+ Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

+ Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

- Xác định đúng vấn đề nghị luận

+ Trình bày suy nghĩ về ý thức chăm sóc sức khỏe bản thân trong cuộc sống hiện đại.

- Hệ thống ý

+ Trong cuộc sống hiện đại với nhịp sống hối hả và nhiều áp lực, việc nâng cao ý thức chăm sóc sức khỏe bản thân trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

+ Mỗi người cần chủ động trong việc bảo vệ sức khỏe, không chỉ bằng việc ăn uống điều độ, luyện tập thể dục thể thao, mà còn thông qua việc khám sức khỏe định kỳ và loại bỏ các thói quen gây hại.

+ Trong thời đại công nghệ phát triển, con người dễ bị cuốn vào lối sống thiếu vận động và áp lực tinh thần kéo dài, càng cần tỉnh táo và ý thức rõ rằng: sức khỏe là tài sản quý giá nhất.

- Phát triển đoạn văn logic, thuyết phục

+ Dẫn chứng từ thực tế để minh chứng cho nhận định.

+ Thể hiện rõ suy nghĩ về ý thức chăm sóc sức khỏe bản thân trong cuộc sống hiện đại.

- Đảm bảo ngữ pháp, liên kết:

+ Trình bày rõ ràng, mạch lạc, không mắc lỗi chính tả.

- Sáng tạo

+ Cách diễn đạt mới mẻ, có suy nghĩ sâu sắc về quan điểm.

Đoạn văn tham khảo

Trong cuộc sống hiện đại với nhịp sống hối hả và nhiều áp lực, việc nâng cao ý thức chăm sóc sức khỏe bản thân trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Văn bản “Gánh nặng ung thư tại Việt Nam ngày càng tăng” cho thấy rõ tình trạng đáng báo động của căn bệnh nguy hiểm này, phần lớn bắt nguồn từ các yếu tố liên quan đến lối sống như hút thuốc, uống rượu, béo phì hay ô nhiễm môi trường. Điều đó đặt ra yêu cầu mỗi người cần chủ động trong việc bảo vệ sức khỏe, không chỉ bằng việc ăn uống điều độ, luyện tập thể dục thể thao, mà còn thông qua việc khám sức khỏe định kỳ và loại bỏ các thói quen gây hại. Trong thời đại công nghệ phát triển, con người dễ bị cuốn vào lối sống thiếu vận động và áp lực tinh thần kéo dài, càng cần tỉnh táo và ý thức rõ rằng: sức khỏe là tài sản quý giá nhất. Chỉ khi tự mình trân trọng sức khỏe, mỗi cá nhân mới có thể sống vui, sống khỏe và góp phần xây dựng một xã hội lành mạnh.