THU VỊNH

Trời thu xanh ngắt mấy từng cao

Cần trúc lơ phơ gió hắt hiu

Nước biếc trông như từng khói phủ

Song thưa để mặc bóng trăng vào.

Mấy chùm trước giậu, hoa năm ngoái

Một tiếng trên không, ngỗng nước nào?

Nhân hứng cũng vừa toan cất bút,

Nghĩ ra lại thẹn với ông Đào.

(Thu vịnh – Nguyễn Khuyến)

Xác định đề tài của bài thơ?

Những hình ảnh gợi tả bức tranh mùa thu là:

- Trời thu xanh ngắt

- Gió hắt hiu

- Nước biếc

Không gian mùa thu được biểu hiện thế nào trong 2 câu thơ: Nước biếc trông như từng khói phủ/Song thưa để mặc bóng trăng vào là: Màu nước đặc trưng đặc trưng cho mùa thu se se lạnh, mặt hồ luôn có một lớp sương mỏng phủ khói. Có ánh trăng thu, bức tranh mùa thu trong thơ thêm sáng. Mọi vật trong đêm thu được pha thêm ánh trăng huyền ảo, mộng mơ.

Tác dụng của câu hỏi tu từ trong câu thơ “Một tiếng trên không ngỗng nước nào" là: Tăng sức gợi hình gợi cảm, tăng sự diễn đạt và nhịp điều cho câu thơ đồng thời thể hiện được tâm trạng nỗi buồn man mác, àm thổn thức nỗi lòng của thi nhân.

Rung động trước mùa thu, Nguyễn Khuyến cảm thấy “thẹn với ông Đào”. Nguyễn “thẹn với ông Đào'' là về khí tiết. Câu thơ thể hiện một tấm lòng chân thực, nỗi niềm u uẩn của một nhân cách lớn, của một nhà thơ lớn. Đã về ẩn dật rồi, Nguyễn Khuyến vẫn còn chưa nguôi ân hận về những năm tham gia guồng máy chính quyền thối nát tàn bạo thời bấy giờ. Qua đó ta thấy được nhân cách cao cả của thi nhân.

- Các biện pháp nghệ thuật sử dụng trong hai câu thơ là:

+ So sánh: nước biết với tầng khói

+ Đối: nước biếc >< song thưa; tầng khói phủ >< bóng trăng vào

- Tác dụng:

+ Tạo nên một bức tranh thiên nhiên đẹp huyền ảo, thơ mộng.

+ Tăng sức gợi hình, gợi cảm, tạo sự cân đối, nhịp nhàng cho câu thơ.

Bức tranh thiên nhiên trong bài thơ rất đẹp, trong trẻo, lúc đầu tĩnh lặc nhưng rồi lại sống động với nhiều màu sắc, âm thanh. Cảnh thì đẹp đó, nhưng lòng người lại cảm thấy buồn với nhiều suy tư.

- Vẻ đẹp bình dị, quen thuộc của cảnh thu điển hình cho cảnh sắc mùa thu của thiên nhiên vùng đồng bằng Bắc Bộ.

- Nghệ thuật tả cảnh ngụ tình đặc trưng của văn học trung đại

- Bài thơ cũng cho tâm trạng thời thế của Nguyễn Khuyến: Ông bỏ lại lối sống mưu cầu danh lợi để trở về quê sống thanh nhàn, ẩn dật.

Qua bài thơ ta thấy Nguyễn Khuyến là người vô cùng yêu thiên nhiên, sống hòa mình với thiên nhiên, một con người yêu nước thầm kín- tâm trạng buồn đau trước sự thay đổi của thời cuộc.

- Không gian trong bài thơ ngày càng thu hẹp lại, cái tĩnh mịch, vắng vẻ càng bao trùm. Mây thu, trời thu, ngõ trúc đều mang nét đặc trưng riêng: thanh sơ, dịu nhẹ, yên tĩnh.

- Không gian đó phù hợp với tâm trạng đầy uẩn khúc của tác giả.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn tác giả.

c. Hệ thống ý

- Tâm hồn thanh nhã, yêu thiên nhiên: cảm nhận cảnh thu trong lành, dịu dàng.

- Nhạy cảm, tinh tế: chú ý từng chi tiết nhỏ của thiên nhiên (cần trúc, nước biếc, ánh trăng).

- Khiêm nhường, tôn trọng tiền bối: “thẹn với ông Đào” thể hiện sự khiêm nhường trong sáng tác.

- Tinh thần sáng tác tự nhiên, nhân hứng: viết theo cảm hứng, không gò bó, thể hiện sự tự do trong tâm hồn.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Bài thơ Thu vịnh thể hiện tâm hồn thanh nhã, yêu thiên nhiên của Nguyễn Khuyến. Qua những hình ảnh như “trời thu xanh ngắt”, “cần trúc lơ phơ gió hắt hiu”, “nước biếc trông như từng khói phủ”, người đọc cảm nhận được sự tinh tế, nhạy cảm của tác giả trước cảnh vật mùa thu. Mỗi chi tiết thiên nhiên đều được chọn lọc kỹ càng, vừa gợi cảm giác yên bình, thư thái, vừa làm nổi bật vẻ đẹp trong sáng của tâm hồn nhà thơ. Bên cạnh đó, tâm trạng khiêm nhường, tôn trọng tiền bối được thể hiện qua câu “Nhân hứng cũng vừa toan cất bút / Nghĩ ra lại thẹn với ông Đào”, cho thấy Nguyễn Khuyến sáng tác không chỉ vì niềm vui cá nhân mà còn tôn trọng truyền thống, những bậc tiền bối. Hơn nữa, bài thơ mang dấu ấn tự nhiên, nhân hứng, không gò bó theo khuôn mẫu, thể hiện sự tự do, phóng khoáng trong tâm hồn. Qua đó, vẻ đẹp của tác giả hiện lên vừa tinh tế, thanh nhã, vừa khiêm nhường và sâu sắc, khiến người đọc cảm phục và đồng cảm.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: tác hại của một trong các tệ nạn xã hội mà chúng ta cần phải kiên quyết và nhanh chóng bài trừ như cờ bạc, ma túy, hoặc tiếp xúc với văn hóa phẩm không lành mạnh.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài:

- Giới thiệu về vấn đề nghị luận (tệ nạn xã hội học sinh lựa chọn... )

* Thân bài:

- Giải thích:

+ Tệ nạn xã hội là những hành vi sai trái, không đúng với chuẩn mực xã hội, vi phạm đạo đức pháp luật gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến toàn xã hội. Đó là những mối nguy hiểm phá vỡ hệ thống xã hội, văn minh tiến bộ, lành mạnh của loài người.

+ Giới thiệu một số tệ nạn xã hội thường gặp: cờ bạc, ma túy, mại dâm, tiếp xúc với văn hóa phẩm đồi trụy...

+ Giải thích về tệ nạn xã hội học sinh lựa chọn viết...

- Nguyên nhân gây nên tệ nạn xã hội:

+ Nhận thức và trình độ học vấn của người mắc...

+ Do xã hội ...

+ Do lối sống thiếu lành mạnh...

- Tác hại của tệ nạn xã hội:

+ Đối với cá nhân người mắc phải (ảnh hưởng đến sức khỏe, tinh thần, thể chất)

+ Đối với gia đình:

×        Làm cho kinh tế gia đình suy sụp.

×        Tan vỡ hạnh phúc gia đình.

+ Đối với xã hội:là một trong những nguyên nhân dẫn đến các tệ nạn xã hội khác như trộm cắp, cướp giật, mại dâm ... làm cho an ninh xã hội bất ổn...(Lấy dẫn chứng)

à Cần phải nói không với tệ nạn xã hội, kiên quyết và nhanh chóng bài trừ tệ nạn trên ra khỏi cộng đồng vì một nếp sống văn minh, lành mạnh.

- Giải pháp

+ Bản thân mỗi người nhận thức được tác hại của tệ nạn xã hội, có cách phòng tránh và tuyên truyền cho mọi người về tác hại của nó.

+ Mỗi người nên có ý thức sống lành mạnh, trong sạch, luôn tỉnh táo, đủ bản lĩnh để chống lại mọi thử thách, cám dỗ của tệ nạn.

+ Nhà nước cần phải có hình thức xử phạt nghiêm minh đối với những hành vi vi phạm tệ nạn xã hội...

- Liên hệ và rút ra bài học cho bản thân.

* Kết bài:

- Khẳng định lại tác hại của tệ nạn xã hội, bày tỏ thái độ kiên quyết bài trừ tệ nạn xã hội ra khỏi đời sống.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng. 

Bài viết tham khảo

Trong xã hội hiện nay, bên cạnh những mặt tích cực của đời sống, vẫn tồn tại không ít những tệ nạn xã hội gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến mỗi cá nhân, gia đình và toàn cộng đồng. Trong đó, ma túy là một trong những tệ nạn nguy hiểm nhất mà con người cần phải kiên quyết bài trừ. Ma túy không chỉ làm hủy hoại sức khỏe người sử dụng mà còn đe dọa đến sự ổn định và phát triển của xã hội. Vì vậy, việc nhận thức đúng về tác hại của ma túy và có biện pháp phòng tránh là vô cùng cần thiết.

Tệ nạn xã hội là những hành vi sai trái, trái với chuẩn mực đạo đức và pháp luật, gây ảnh hưởng tiêu cực đến xã hội. Chúng phá vỡ trật tự xã hội, làm suy giảm văn hóa, đạo đức, và kéo lùi tiến bộ của con người. Trong xã hội hiện đại, nhiều tệ nạn phổ biến đã và đang diễn ra như cờ bạc, mại dâm, tiếp xúc với văn hóa phẩm đồi trụy… và đặc biệt là ma túy. Ma túy là những chất gây nghiện, khiến người sử dụng mất kiểm soát về hành vi, sa vào con đường phạm pháp và đánh mất tương lai của chính mình. Đây là lý do vì sao tệ nạn này luôn được coi là mối nguy hại hàng đầu cho xã hội.

Nguyên nhân dẫn đến việc một số người sa vào ma túy rất đa dạng. Trước hết, trình độ nhận thức và học vấn của họ hạn chế, chưa hiểu hết hậu quả của việc sử dụng chất gây nghiện. Một số người còn bị tác động bởi môi trường xung quanh, bạn bè xấu hoặc bị dụ dỗ, lôi kéo. Lối sống thiếu lành mạnh, thiếu mục tiêu, thiếu định hướng trong cuộc sống cũng khiến nhiều người dễ bị cám dỗ và chọn sai con đường. Bên cạnh đó, áp lực kinh tế, tâm lý hoặc những mất mát, thất bại trong đời sống cá nhân cũng là nguyên nhân khiến nhiều người tìm đến ma túy như một lối thoát tạm thời, nhưng thực chất là tự hủy hoại bản thân.

Tác hại của ma túy đối với cá nhân là vô cùng nghiêm trọng. Người nghiện ma túy thường mất đi khả năng tự chủ, sức khỏe suy giảm nhanh chóng, tinh thần sa sút, dễ dẫn đến các bệnh lý nguy hiểm hoặc thậm chí tử vong. Ma túy không chỉ gây tổn hại về thể chất mà còn làm người sử dụng trở nên lệ thuộc, mất khả năng lao động và học tập, đánh mất tương lai. Đối với gia đình, tệ nạn này kéo theo nhiều hệ lụy: kinh tế gia đình suy sụp do chi phí cho ma túy cao, hạnh phúc gia đình tan vỡ, mâu thuẫn, bạo lực gia đình xuất hiện… Trẻ em trong gia đình có người nghiện ma túy sẽ chịu ảnh hưởng tâm lý nặng nề, thiếu môi trường phát triển lành mạnh. Xét về mặt xã hội, ma túy là nguyên nhân trực tiếp hoặc gián tiếp dẫn đến các hành vi phạm pháp khác như trộm cắp, cướp giật, mại dâm, tạo ra môi trường bất ổn về an ninh trật tự. Những hệ lụy này không chỉ ảnh hưởng đến một cá nhân mà kéo theo hậu quả cho toàn cộng đồng, làm suy giảm chất lượng cuộc sống và lòng tin xã hội.

Trước những tác hại nghiêm trọng của ma túy, việc phòng tránh và bài trừ tệ nạn này là nhiệm vụ quan trọng của mỗi cá nhân và toàn xã hội. Mỗi người cần nhận thức rõ ràng về hậu quả của việc sử dụng ma túy, từ đó tự giác phòng tránh và có trách nhiệm tuyên truyền cho mọi người xung quanh. Sống lành mạnh, trong sạch, giữ bản lĩnh trước cám dỗ, luôn tỉnh táo trước các tác nhân tiêu cực là cách tốt nhất để bảo vệ bản thân và gia đình.

Bên cạnh đó, vai trò của nhà nước, của các cơ quan pháp luật cũng không thể thiếu. Cần có các chế tài nghiêm minh đối với những hành vi vi phạm, đồng thời tăng cường giáo dục, vận động, tuyên truyền để nâng cao nhận thức cộng đồng về tác hại của ma túy. Các cơ quan xã hội, trường học, gia đình cần phối hợp chặt chẽ, tạo môi trường sống lành mạnh, hỗ trợ người nghiện phục hồi, hòa nhập cộng đồng. Riêng bản thân mỗi học sinh, chúng ta cần rèn luyện ý thức tự giác, từ chối những cám dỗ tiêu cực, luôn hướng tới lối sống văn minh, biết bảo vệ sức khỏe và tương lai của chính mình.

Nhìn chung, tệ nạn ma túy là một trong những mối nguy hại nghiêm trọng nhất đối với con người và xã hội. Nó làm hủy hoại sức khỏe, tinh thần, hạnh phúc gia đình và ổn định xã hội. Việc kiên quyết nói không với ma túy, phòng tránh và bài trừ tệ nạn này là trách nhiệm của mỗi cá nhân, gia đình và toàn cộng đồng. Chỉ khi mỗi người nâng cao ý thức, thực hiện lối sống lành mạnh, kết hợp với các biện pháp pháp luật nghiêm minh, xã hội mới có thể trở nên an toàn, văn minh và tiến bộ. Bản thân tôi, với tư cách là học sinh, luôn tự nhủ phải rèn luyện đạo đức, giữ vững tinh thần cảnh giác trước các cám dỗ, góp phần xây dựng một cộng đồng trong sạch, lành mạnh và văn minh.