THU ẨM

(Uống rượu mùa thu)

Năm gian nhà cỏ thấp le te,

Ngõ tối đêm sâu đóm lập lòe.

Lưng giậu phất phơ màu khói nhạt,

Làn ao lóng lánh bóng trăng loe.

Da trời ai nhuộm mà xanh ngắt?

Mắt lão không vầy cũng đỏ hoe.

Rượu tiếng rằng hay, hay chẳng mấy.

Độ dăm ba chén đã say nhè.

(Thơ văn Nguyễn Khuyến, NXB Văn học, 1971)

Bài thơ trên được làm theo thể thơ nào?

Những hình ảnh gợi lên cảnh thu mang được nét riêng của mùa thu làng quê xứ Bắc Việt Nam là:

- “Làn ao lóng lánh”,

- “Đóm lập lòe”,

- “Da trời… xanh ngắt”

Lưng giậu phất phơ màu khói nhạt,

Làn ao lóng lánh bóng trăng loe.

- Từ tượng hình: “phất phơ”, “ lóng lánh”.

- Tác dụng:

+ Làm cho câu thơ trở nên cụ thể, sinh động, có giá trị biểu cảm cao.

+ Làm nổi bật những màn sương đêm giăng “phất phơ” như màu khói nhạt bên lưng giậu, là hình ảnh “bóng trăng loe” nhàn nhạt đang “lóng lánh” trên mặt ao phẳng lặng trước sân nhà. Gợi lên cảnh yên bình của làng quê.

+ Cho thấy sự quát sát tinh tế và tâm hồn nhạy cảm của nhà thơ.

Bài thơ cho thấy bức tranh mùa thu của làng quê đồng bằng Bắc Bộ xưa đồng thời thể hiện tâm trạng băn khoăn u uất của nhà thơ trước tình cảnh đau thương của đất nước.

- Biện pháp tu từ sử dụng trong đoạn thơ trên là câu hỏi tu từ.

- Tác dụng: Tạo ra sự suy ngẫm về vẻ đẹp của bầu trời xanh trong và nỗi lòng đầy tâm sự của nhân vật trữ tình. Câu hỏi tu từ không chỉ thể hiện sự thắc mắc mà còn gợi lên nỗi u uất, bất lực của nhân vật trữ tình trước những biến thiên của cuộc đời. Qua đó, giúp câu thơ thêm sinh động, hấp dẫn gợi hình gợi cảm.

Thuộc phong cách thơ trữ tình dân dã. Đặc điểm:

- Miêu tả thiên nhiên tinh tế, nhẹ nhàng, gần gũi đời thường.

- Thể hiện tâm trạng con người hòa hợp với thiên nhiên, vừa thanh đạm, vừa thư thái.

Nhịp điệu êm ái, nhẹ nhàng, chậm rãi, âm hưởng gần gũi đời thường, khiến người đọc cảm nhận được không gian yên tĩnh của đêm thu, vừa bình dị vừa man mác buồn, tạo cảm giác thư thái, dễ chịu.

Trong bài thơ Thu ẩm, nhà thơ Nguyễn Khuyến không đạt được ước nguyện hưởng thụ thú vui tao nhã khi về quê ở ẩn. Hình ảnh thơ "mắt không vảy cũng đỏ hoe" gợi lên tâm trạng có phần suy tư, đau xót, bâng khuâng không rõ ràng của chính nhà thơ. Dù cho nhà thơ có thưởng thức rượu nhưng cũng chẳng thể hưởng thụ trọn vẹn và thư thái tâm hồn. Tâm hồn nhà thơ dường như vẫn luôn có những lợn gợn và lo lắng, suy tư không rõ ràng. Đó là tâm trạng của một nhà nho yêu nước nhưng vẫn dành tâm trạng cho đất nước. Một nhà nho ở ẩn nhưng vẫn chẳng thể dành trọn tâm trạng thư thái mà vẫn luôn đau đáu, bâng khuâng những nồi niềm không rõ ràng dành cho đất nước.

Sự sáng tạo của nhà thơ Nguyễn Khuyến trong việc miêu tả mùa thu đó là dùng những từ láy gợi hình đặc sắc, gieo vần độc đáo, tạo nên giọng thơ vui tươi và dùng hình ảnh thơ mộc mạc giản dị, tạo nên khung cảnh mùa thu tươi vui đặc trưng của làng quê Bắc Bộ Việt Nam.

Bài thơ “Thu Ẩm” khắc họa cảnh vật mùa thu yên tĩnh, nên thơ cùng tâm trạng thư thái, nhẹ nhàng khi thưởng thức rượu của con người. Qua đó, Nguyễn Khuyến thể hiện tình yêu thiên nhiên, lối sống thanh đạm và ung dung của bản thân, vừa cảm nhận cái đẹp bình dị của đời sống vừa hòa nhập với không gian thiên nhiên mùa thu.

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: cảm nhận vẻ đẹp tâm hồn tác giả.

c. Hệ thống ý

- Hòa mình với thiên nhiên:

+ Câu thơ “Da trời ai nhuộm mà xanh ngắt?” → tinh tế, biết ngắm nhìn thiên nhiên.

+ Cảnh vật mùa thu bình dị mà thơ mộng: ngõ tối, đóm lập loè, ao lóng lánh trăng.

- Vẻ đẹp thanh đạm, ung dung của con người:

+ Ánh mắt lão đỏ hoe, uống vài chén rượu vừa đủ say.

+ Thể hiện lối sống giản dị, không phô trương.

- Hòa hợp giữa tâm hồn và thiên nhiên: Con người và thiên nhiên hòa quyện, tạo cảm giác thư thái, bình yên.

- Tâm hồn yêu đời, nhã nhặn:

+ Phong thái ung dung, thanh thản.

+ Nhấn mạnh giá trị của những phút giây bình dị trong đời sống.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Trong bài thơ “Thu Ẩm”, vẻ đẹp con người của Nguyễn Khuyến hiện lên qua cách ông hòa mình với thiên nhiên và thưởng thức cuộc sống giản dị. Qua hình ảnh “da trời ai nhuộm mà xanh ngắt?”, ta thấy tác giả tinh tế, biết ngắm nhìn và cảm nhận thiên nhiên một cách sâu sắc. Cảnh vật mùa thu được miêu tả bình dị mà thơ mộng: ngõ tối đêm sâu đóm lập loè, làn ao lóng lánh bóng trăng loe, tất cả đều tạo nên không gian trầm lắng, tĩnh mịch. Bên cạnh đó, con người trong bài thơ cũng thể hiện vẻ đẹp thanh đạm, ung dung: ánh mắt lão đỏ hoe, uống dăm ba chén rượu nhưng không phô trương, vừa đủ để thảnh thơi. Cái đẹp của tác giả không phải là sự xa hoa, mà là sự hòa hợp giữa tâm hồn và thiên nhiên, giữa con người và đời sống giản dị. Nhờ đó, người đọc cảm nhận được tâm hồn thanh thản, yêu đời và phong thái ung dung, nhã nhặn của Nguyễn Khuyến, đồng thời thấy được giá trị của những phút giây bình yên, giản dị trong đời sống.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: việc sử dụng mạng xã hội hợp lý trong đời sống học sinh.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Giới thiệu hiện tượng: học sinh tiếp xúc nhiều với thiết bị công nghệ, mạng xã hội trở thành thói quen.

- Nêu vấn đề cần nghị luận: cần nhận thức đúng và sử dụng mạng xã hội hợp lý.

* Thân bài

- Thực trạng

+ Nhiều học sinh dành phần lớn thời gian rảnh rỗi lướt Facebook, TikTok, Instagram, YouTube.

+ Một số em bỏ bê học tập, ít giao tiếp trực tiếp với gia đình, bạn bè.

+ Một bộ phận học sinh bị cuốn theo trào lưu, thử thách không phù hợp.

- Nguyên nhân

+ Mạng xã hội là nơi giải trí, giúp giảm căng thẳng sau giờ học.

+ Ảnh hưởng từ bạn bè, xu hướng xã hội và quảng cáo.

+ Thiếu kỹ năng quản lý thời gian và ý thức tự giác, chưa nhận thức đầy đủ tác hại.

- Tác hại

+ Học tập sa sút, mất tập trung.

+ Ảnh hưởng sức khỏe: mỏi mắt, mất ngủ, tinh thần căng thẳng.

+ Giảm giao tiếp trực tiếp với gia đình, bạn bè, mất cân bằng trong các mối quan hệ xã hội.

+ Tiếp xúc với thông tin xấu, tin giả, ảnh hưởng đạo đức, lối sống và nhân cách.

- Giải pháp

+ Học sinh tự giác sắp xếp thời gian: cân bằng học tập, nghỉ ngơi, giải trí.

+ Lựa chọn nội dung bổ ích, tránh thông tin tiêu cực.

+ Tham gia hoạt động ngoại khóa, thể thao, đọc sách để giảm thời gian dùng mạng.

+ Gia đình và nhà trường hướng dẫn, giám sát và tạo môi trường sử dụng mạng lành mạnh.

* Kết bài

- Sử dụng mạng xã hội hợp lý giúp học sinh phát triển kiến thức, kỹ năng và duy trì mối quan hệ tích cực.

- Khẳng định vai trò của ý thức tự quản kết hợp với sự định hướng của gia đình và nhà trường, để mạng xã hội trở thành công cụ hữu ích hỗ trợ học tập và rèn luyện kỹ năng sống.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng. 

Bài viết tham khảo

Trong thời đại công nghệ số, học sinh ngày càng tiếp xúc nhiều với các thiết bị thông minh. Việc truy cập mạng xã hội trở thành thói quen không thể thiếu, vừa mang lại cơ hội giao lưu, học hỏi, vừa tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không biết sử dụng hợp lý. Chính vì vậy, việc nhận thức đúng về mạng xã hội và cách sử dụng hợp lý là vấn đề cần quan tâm.

Thực trạng hiện nay cho thấy nhiều học sinh dành phần lớn thời gian rảnh rỗi để lướt Facebook, TikTok, Instagram hay YouTube. Một số em bỏ bê học tập, ít giao tiếp trực tiếp với gia đình và bạn bè. Thậm chí, một bộ phận học sinh bị cuốn vào các trào lưu, thử thách trên mạng, dẫn đến hành vi không phù hợp. Hiện tượng này ngày càng phổ biến, đặc biệt trong lứa tuổi từ 13 đến 18.

Nguyên nhân của hiện tượng này xuất phát từ nhiều yếu tố. Trước hết, mạng xã hội là nơi giải trí, giúp học sinh giảm căng thẳng sau giờ học căng thẳng. Thứ hai, ảnh hưởng từ bạn bè, trào lưu xã hội và quảng cáo trên mạng khiến các em dễ bị cuốn vào việc sử dụng liên tục. Bên cạnh đó, nhiều em thiếu kỹ năng quản lý thời gian và ý thức tự giác, chưa nhận thức đầy đủ tác hại của việc sử dụng quá nhiều mạng xã hội.

Việc lạm dụng mạng xã hội gây ra nhiều hậu quả tiêu cực. Trước hết là học tập bị sa sút, mất tập trung khi làm bài và giảm hiệu quả học tập. Thứ hai, sức khỏe bị ảnh hưởng với các triệu chứng như mỏi mắt, mất ngủ, căng thẳng tinh thần. Thứ ba, việc dùng mạng quá nhiều làm giảm giao tiếp trực tiếp với gia đình và bạn bè, gây mất cân bằng trong các mối quan hệ xã hội. Ngoài ra, học sinh dễ tiếp xúc với thông tin xấu, tin giả hoặc nội dung không lành mạnh, ảnh hưởng đến đạo đức, lối sống và nhân cách.

Để khắc phục tình trạng này, học sinh cần tự giác sắp xếp thời gian hợp lý, cân bằng giữa học tập, nghỉ ngơi và giải trí. Các em nên lựa chọn nội dung bổ ích, tránh xa thông tin tiêu cực, đồng thời phát triển các hoạt động ngoại khóa, thể thao và đọc sách để hạn chế thời gian sử dụng mạng. Gia đình và nhà trường đóng vai trò quan trọng trong việc hướng dẫn, giám sát và tạo môi trường sử dụng mạng lành mạnh, giúp học sinh hình thành thói quen đúng đắn từ sớm.

Sử dụng mạng xã hội hợp lý sẽ giúp học sinh phát triển kiến thức, kỹ năng và duy trì các mối quan hệ tích cực. Khi mỗi em biết tự quản, kết hợp với sự định hướng của gia đình và nhà trường, mạng xã hội trở thành công cụ hữu ích hỗ trợ học tập, rèn luyện kỹ năng sống và phát triển toàn diện, thay vì trở thành nguyên nhân gây hại.