CHẠY TÂY

Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây

Một bàn cờ thế phút sa tay

Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy

Mất ổ bầy chim dáo dác bay

Bến Nghé của tiền tan bọt nước

Ðồng Nai tranh ngói nhuốm màu mây

Hỏi trang dẹp loạn rày đâu vắng?

Nỡ để dân đen mắc nạn này!

(Nguyễn Đình Chiểu)

Bài thơ Chạy Tây được viết theo thể thơ nào?

Phương thức biểu đạt: biểu cảm kết hợp tự sự và miêu tả.

- Các biện pháp nghệ thuật của bài thơ: phép đối, đảo ngữ, từ láy, câu hỏi tu từ,...

- Tác dụng: Tái hiện một cách cụ thể, sinh động cảnh chạy giặc hoảng loạn, gấp gáp, bi thương.

Tâm trạng, tình cảm và thái độ của tác giả

- Đau lòng, xót thương trước cảnh đất nước bị thực dân tàn phá, nhân dân lầm than.

- Căm thù giặc sâu sắc.

- Mỉa mai, thất vọng trước sự nhu nhược của triều Nguyễn.

- Âm thanh “súng Tây” lần đầu xuất hiện trong văn học, gợi sự tàn bạo, hủy diệt hàng loạt.

âm sự của tác giả: Oán trách sự hèn hạ của nhà Nguyễn. Ngoài ra, tác giả còn thể hiện sự mong mỏi có người đứng lên giúp dân giúp nước thoát khỏi cảnh chiến tranh.

Hiệu quả sử dụng của thủ pháp đảo ngữ trong hai trên là: Nhấn mạnh vào sự khó khăn, vất vả của người và vật trong khi chiến tranh diễn ra. Đồng thời làm cho câu thơ thêm sinh động và hấp dẫn hơn.

Thông điệp: Nguyễn Đình Chiểu gửi đến chúng ta thông điệp về lòng yêu nước và tình yêu đất nước tha thiết. Bài thơ thể hiện sự đau đớn và lo lắng trước cảnh nước mất nhà ta do sự xâm lược của thế lực ngoại xâm

Gợi ý:

a. Đảm bảo yêu cầu về hình thức, dung lượng

- Viết đúng hình thức đoạn văn (diễn dịch, quy nạp, móc xích…).

- Đảm bảo dung lượng khoảng 200 chữ.

b. Xác định đúng yêu cầu của đoạn văn: cảm nhận của em về tâm trạng tác giả.

c. Hệ thống ý

- Tâm trạng tác giả: Xót thương dân, phẫn uất trước giặc Pháp, bức xúc với quan lại vô trách nhiệm.

+ “Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây” → bất ngờ, hoảng loạn.

+ “Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy / Mất ổ bầy chim dáo dác bay” → bàng hoàng, mất phương hướng.

+ “Hỏi trang dẹp loạn rày đâu vắng?” → trách móc quan lại.

- Tác dụng nghệ thuật: Nhịp điệu gấp gáp, hình ảnh sinh động, từ láy, phép đối, nhân hóa, hoán dụ → làm nổi bật cảm xúc.

- Thông điệp: Tinh thần yêu nước, lo cho dân, phê phán quan lại vô trách nhiệm.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chỉnh, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Bố cục rõ ràng, lời văn giàu hình ảnh, cảm xúc.

Đoạn văn tham khảo

Trong bài thơ “Chạy Tây”, tâm trạng của tác giả hiện lên rõ nét qua từng hình ảnh sinh động và giàu cảm xúc. Nguyễn Đình Chiểu bày tỏ nỗi xót thương, phẫn uất trước cảnh dân chúng hoảng loạn khi giặc Pháp xâm lược. Ngay từ câu mở đầu “Tan chợ vừa nghe tiếng súng Tây”, người đọc cảm nhận được giây phút bất ngờ, bàng hoàng của nhân dân. Những hình ảnh tiếp theo như “Bỏ nhà lũ trẻ lơ xơ chạy / Mất ổ bầy chim dáo dác bay” dùng hoán dụ, nhân hóa để thể hiện sự tán loạn, mất phương hướng, đồng thời làm nổi bật cảm giác rối ren, hỗn loạn của thời cuộc. Đặc biệt, câu thơ “Hỏi trang dẹp loạn rày đâu vắng?” thể hiện sự trách móc, bức xúc đối với quan lại bất tài, vô trách nhiệm. Qua nhịp điệu gấp gáp, phép đối, từ láy, tác giả không chỉ tái hiện sinh động cảnh nước mất nhà tan mà còn nhấn mạnh tinh thần yêu nước, lòng xót thương dân và sự phẫn nộ trước kẻ xâm lược. Toàn bộ bài thơ khiến người đọc vừa hình dung được cảnh tượng tang thương, vừa cảm nhận được cảm xúc sâu sắc, chân thực của Nguyễn Đình Chiểu.

Gợi ý:

a. Đảm bảo cấu trúc bài văn nghị luận

- Học sinh biết tạo lập một bài văn nghị luận đảm bảo đủ cấu trúc 3 phần: Mở bài, Thân bài, Kết bài.

- Đảm bảo đúng dung lượng khoảng 400 chữ.

b. Xác định đúng vấn đề nghị luận: quan điểm của mình về việc giữ gìn, bảo tồn và phát huy các nét văn hóa dân tộc.

c. Bài viết có thể triển khai theo nhiều cách khác nhau song cần đảm bảo các ý sau

* Mở bài

- Giới thiệu: Văn hóa dân tộc là cốt cách, bản sắc của mỗi quốc gia, được hình thành và phát triển qua hàng nghìn năm lịch sử.

- Vấn đề nghị luận: Trong thời kỳ hội nhập toàn cầu, việc giữ gìn, bảo tồn và phát huy các nét văn hóa dân tộc trở thành nhiệm vụ quan trọng.

* Thân bài

- Giải thích

+ Văn hóa dân tộc là tập hợp giá trị tinh thần, vật chất, phong tục, tập quán, nghệ thuật, ngôn ngữ….

+ Giúp con người định hình bản sắc, giữ gìn truyền thống, tạo niềm tự hào dân tộc.

- Thực trạng

+ Một số giá trị văn hóa truyền thống bị mai một, thay thế bởi lối sống hiện đại, văn hóa nước ngoài.

+ Người trẻ đôi khi xa rời phong tục, lễ hội, trò chơi dân gian, trang phục truyền thống.

* Nguyên nhân

+ Hội nhập toàn cầu, công nghệ phát triển nhanh, ảnh hưởng văn hóa ngoại lai.

+ Một bộ phận dân cư chưa nhận thức đầy đủ tầm quan trọng của việc bảo tồn giá trị truyền thống.

+ Sự phát triển đô thị, biến đổi lối sống khiến nhiều nghi lễ, phong tục bị lãng quên.

* Hậu quả

+ Mất bản sắc văn hóa, giảm sự tự hào dân tộc.

+ Giới trẻ thiếu gốc rễ, dễ bị ảnh hưởng bởi văn hóa ngoại lai một cách tiêu cực.

+ Nguy cơ làm mai một các giá trị văn hóa phi vật thể, di sản tinh thần của dân tộc.

* Giải pháp

+ Giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, lồng ghép trong nhà trường và các hoạt động ngoại khóa.

+ Tổ chức lễ hội, trò chơi dân gian, tôn vinh các nghề truyền thống.

+ Mỗi người dân cần tự giác giữ gìn, học hỏi, truyền lại cho thế hệ sau.

+ Nhà nước có thể hỗ trợ các chương trình bảo tồn văn hóa, di tích lịch sử.

* Kết bài

- Khẳng định: Việc giữ gìn nét văn hóa dân tộc vừa là nghĩa vụ, vừa là trách nhiệm của mỗi người dân trong thời kỳ hội nhập.

- Lời nhắn nhủ: Giữ gìn văn hóa không chỉ bảo vệ bản sắc dân tộc, mà còn giúp con người tự tin hội nhập, phát triển bền vững trong tương lai.

d. Chính tả, ngữ pháp: Đảm bảo chuẩn chính tả, ngữ pháp Tiếng Việt.

e. Sáng tạo: Diễn đạt trong sáng, bài viết thể hiện được sự sáng tạo, độc đáo riêng. 

Bài viết tham khảo

Qua bao thăng trầm lịch sử, mỗi dân tộc trên thế giới đều hình thành những giá trị văn hóa đặc sắc, tạo nên bản sắc và cốt cách riêng. Ở Việt Nam, những phong tục, lễ hội, trò chơi dân gian, trang phục truyền thống đã tồn tại hàng nghìn năm, trở thành dấu ấn không thể tách rời trong đời sống tinh thần của con người. Trước xu hướng hội nhập toàn cầu, việc giữ gìn và phát huy những nét văn hóa truyền thống trở thành một nhiệm vụ cần thiết, vừa bảo vệ bản sắc dân tộc, vừa giúp thế hệ trẻ hiểu và tự hào về cội nguồn của mình.

Văn hóa dân tộc là linh hồn, là bản sắc của mỗi quốc gia, được hình thành và vun đắp qua hàng nghìn năm lịch sử. Nó không chỉ là tập hợp các phong tục, tập quán, lễ hội, trang phục, mà còn bao gồm nghệ thuật, ngôn ngữ, tín ngưỡng và lối sống của con người. Văn hóa dân tộc giúp con người định hình nhân cách, hình thành lối sống, duy trì truyền thống và tạo niềm tự hào dân tộc. Những giá trị tinh thần này là sợi dây kết nối quá khứ với hiện tại, giúp thế hệ hôm nay hiểu và trân trọng công sức, trí tuệ của cha ông. Khi được giữ gìn và phát huy, văn hóa dân tộc không chỉ trở thành tài sản tinh thần quý giá mà còn là cầu nối giúp con người giao lưu, học hỏi văn hóa thế giới một cách tự tin.

Tuy nhiên, thực trạng hiện nay cho thấy nhiều giá trị văn hóa truyền thống đang đứng trước nguy cơ mai một. Nhiều phong tục, lễ hội, trò chơi dân gian và trang phục truyền thống bị lãng quên, thay thế bởi lối sống hiện đại và văn hóa nước ngoài. Đặc biệt, thế hệ trẻ đôi khi xa rời cội nguồn, ít quan tâm đến việc học hỏi và giữ gìn truyền thống, dẫn đến nguy cơ mất dần bản sắc dân tộc.

Nguyên nhân dẫn đến thực trạng này chủ yếu là do hội nhập toàn cầu, công nghệ phát triển nhanh, ảnh hưởng văn hóa ngoại lai. Bên cạnh đó, một bộ phận dân cư chưa nhận thức đầy đủ về tầm quan trọng của việc bảo tồn giá trị truyền thống. Sự phát triển đô thị, thay đổi lối sống cũng khiến nhiều nghi lễ, phong tục và trò chơi dân gian dần bị mai một.

Hậu quả của việc này rất nghiêm trọng. Khi bản sắc văn hóa bị mai một, con người sẽ mất đi cội nguồn, niềm tự hào dân tộc, giới trẻ dễ bị ảnh hưởng tiêu cực bởi các giá trị ngoại lai. Các giá trị văn hóa phi vật thể, những di sản tinh thần quý báu sẽ dần biến mất, làm giảm sự phong phú và đặc sắc của văn hóa dân tộc.

Để khắc phục tình trạng này, cần có những giải pháp cụ thể. Nhà trường và gia đình cần giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, lồng ghép trong chương trình học và các hoạt động ngoại khóa. Các địa phương nên tổ chức lễ hội, trò chơi dân gian, tôn vinh nghề truyền thống để văn hóa dân tộc sống động và gần gũi với cuộc sống hiện đại. Mỗi người dân cần tự giác giữ gìn, học hỏi và truyền lại cho thế hệ sau, đồng thời Nhà nước cần có các chương trình bảo tồn di tích, di sản và hỗ trợ phát triển văn hóa.

Việc giữ gìn nét văn hóa dân tộc vừa là nghĩa vụ, vừa là trách nhiệm của mỗi người trong thời kỳ hội nhập. Bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa không chỉ giúp giữ gìn bản sắc dân tộc, mà còn giúp con người tự tin hội nhập, phát triển bền vững trong tương lai, đồng thời làm giàu thêm đời sống tinh thần và nâng cao ý thức cộng đồng. Mỗi người, từ học sinh đến người lớn, đều cần góp phần truyền cảm hứng, hành động cụ thể để văn hóa dân tộc không chỉ được gìn giữ mà còn phát triển mạnh mẽ, sống động trong đời sống hiện đại.